Đọc toàn chuyên đề: Tà ác vô độ - Triều đại hủ bại của Giang Trạch Dân ở Trung Quốc

Phần 6: Trung Quốc bị ô nhiễm

Một vùng đất nhiễm độc

Giang Tô là một trong những tỉnh giàu có nhất của Trung Quốc. Thường Châu, một đỉnh của tam giác Tô Châu-Vô Tích-Thường Châu, nằm trong khu vực phát triển nhất của Giang Tô. Trường Ngoại ngữ Thường Châu có một trường trung học cơ sở và trung học phổ thông thu hút học sinh có thành tích học tập cao của thành phố.

Tháng 01/2016, hàng nghìn phụ huynh học sinh đã biểu tình trước trụ sở chính quyền thành phố và yêu cầu trường phải chuyển trở lại địa điểm cũ.

Kể từ khi trường chuyển đến địa điểm mới vào tháng 09/2015, nhiều học sinh của trường có biểu hiện bất thường. Khám sức khỏe cho 641 học sinh thì phát hiện thấy 493 em (77%) trong số đó bị mắc bệnh viêm da, chàm, viêm phế quản hoặc giảm bạch cầu. Một số thậm chí còn được chẩn đoán mắc bệnh ung thư hạch bạch huyết và bệnh bạch cầu.

Địa điểm mới của trường nằm cạnh khu đất của ba nhà máy hóa chất trước đây. Các phương tiện truyền thông đã đưa tin về nguy cơ ô nhiễm tiềm ẩn đối với đất, nước ngầm và không khí của vùng đất này.

Bất chấp phản đối, chính quyền địa phương tuyên bố rằng “các chỉ số cơ bản về chất lượng không khí liên quan đến việc xử lý đất đều tuân thủ các tiêu chuẩn quốc gia"..

Vụ việc tiếp tục bùng phát và thu hút sự chú ý của cả nước trước khi sự thật bắt đầu lộ diện. Theo một cựu nhân viên của một trong ba nhà máy hóa chất, các nhà máy này thường xuyên lưu trữ các chất có độc tính cao như carbofuran, methomyl, isoprocarb và cyano-naphthol. Đôi khi, công nhân nhà máy không những chỉ trực tiếp thải chất thải độc hại ra ngoài nhà máy mà còn bí mật chôn chất thải độc hại dưới lòng đất. Sau đó, các nhà máy đã chuyển đi và chính quyền địa phương đã lên kế hoạch sử dụng lô đất này để phát triển thương mại sau khi xử lý môi trường.

Theo một báo cáo về tác động môi trường khu đất và nước ngầm được phát hiện có chứa các chất gây ô nhiễm hữu cơ và kim loại nặng ở mức vượt quá tiêu chuẩn cho phép. Nồng độ chất độc chlorobenzene trong nước ngầm và trong đất lần lượt cao hơn 94,799 và 78,899 lần. Nồng độ carbon tetrachloride cao gấp 22,699 lần so với mức bình thường.

Mặc dù ban đầu chính quyền địa phương phủ nhận vấn đề nêu trên và thậm chí còn cử cảnh sát đến đe dọa và ngăn cản các cuộc biểu tình phản đối của các bậc phụ huynh, nhưng trước áp lực của dư luận, họ đã lùi bước và hứa sẽ xem xét nghiêm túc mối lo ngại của cha mẹ học sinh.

Mặc dù một số học sinh đã chọn cách chuyển đến trường khác, nhưng hầu hết học sinh đã ở lại. Để chống lại không khí độc hại, một số em đã đeo khẩu trang khi ngồi trong lớp học.[20]

Theo đuổi Tăng trưởng GDP bằng Mọi giá

Câu chuyện về vùng đất độc hại, nơi Trường Ngoại ngữ Thường Châu tọa lạc là minh chứng điển hình cho những vấn đề môi trường to lớn ở Trung Quốc.

Sau năm 2009, Trung Quốc đã vượt Mỹ trở thành nước đứng đầu thế giới về tiêu thụ năng lượng. Năm 2015, tổng mức tiêu thụ năng lượng của riêng Trung Quốc là 23% của toàn thế giới.

Quy mô năng lượng mà Trung Quốc tiêu thụ lớn hơn tổng năng lượng của Mỹ và Canada cộng lại, hoặc của Liên minh Châu Âu. Mặc dù tổng GDP của Trung Quốc chỉ bằng 60% của Mỹ, nhưng mức sử dụng năng lượng của nước này lại cao hơn Mỹ 30%.

Mức tiêu thụ năng lượng trên mỗi đô la GDP của Trung Quốc gấp 2,5 lần mức trung bình của thế giới, gấp 3,3 lần của Mỹ và 7 lần so với Nhật Bản, thậm chí còn cao hơn một số nước đang phát triển như Brazil và Mexico. Rõ ràng rằng cách thức sản xuất của Trung Quốc không hiệu quả, đòi hỏi phải sử dụng rất nhiều nguyên liệu thô và nguồn năng lượng. Phương thức tiêu thụ năng lượng của Trung Quốc đã mang lại tác dụng phụ lớn: ô nhiễm môi trường.

Những lời hướng dẫn về tăng trưởng kinh tế của Giang Trạch Dân đang bộc lộ rõ ràng “Tuân thủ nhiệm vụ trọng tâm là phát triển kinh tế và tập trung thúc đẩy nền kinh tế quốc gia". Đây là những lời lẽ đã thúc đẩy người Trung Quốc theo đuổi tăng trưởng kinh tế bằng mọi giá, đồng thời thúc đẩy chính quyền các cấp của Trung Quốc hối hả tăng con số GDP.

Việc theo đuổi mục tiêu tăng GDP một cách mù quáng đã dẫn đến việc lạm dụng quá mức các nguồn nguyên liệu thô và năng lượng, từ đó gây ra mức độ ô nhiễm nguy hiểm. Đó là lý do tại sao những sự việc như thế ở Thường Châu cứ xảy ra liên tục.

Khi có xung đột giữa bảo vệ môi trường và tăng GDP, các quan chức địa phương ưu tiên lựa chọn sản xuất. Con số GDP có ý nghĩa quan trọng đối với thành tích hoặc lợi ích cá nhân của họ, còn môi trường thì không. Nhiều chính quyền địa phương thậm chí còn sử dụng “xử lý rác thải giá rẻ” như một “lợi thế” để thu hút đầu tư nước ngoài.

Chúng ta có thể thấy vai trò của chính quyền địa phương Trung Quốc qua một vài ví dụ.

Làng Mengwu, thuộc thành phố Handan, tỉnh Hà Bắc, là một ngôi làng điển hình ở miền bắc Trung Quốc. Sau khi dân làng giặt và phơi quần áo bên ngoài, họ thường phải mang quần áo về nhà giặt lại.

Nguyên nhân? Lò cao của một nhà máy gần đó thuộc Tập đoàn thép Handan liên tục thải ra những cột khói đen kịt. Lò nung đó đã từng nằm cách xa nửa vòng trái đất trong một nhà máy thép của gã khổng lồ công nghiệp châu Âu ThyssenKrupp ở Dortmund, Đức.

Người dân ở đó đã phải chịu đựng rất nhiều: Chủ nhật hàng tuần, khi những người đàn ông trở về nhà sau chuyến thăm nhà thờ, áo sơ mi trắng của họ chuyển sang màu xám. Bắt đầu từ những năm 1990, khi Trung Quốc đang trên đà trở thành “công xưởng của thế giới”, một số lượng lớn thiết bị luyện gang thép đã qua sử dụng được các nước phát triển bán cho Trung Quốc, trong đó có lò nung này.

Nó được tháo rời thành từng chi tiết và vận chuyển từ các trung tâm công nghiệp cũ ở Đức đến Hà Bắc rồi được lắp ráp lại ở đây. Dựa vào thiết bị cũ, ngành thép của Trung Quốc đã tăng trưởng nhanh chóng. Nhưng xét về mặt bảo vệ môi trường, người Đức hiện có bầu trời trong xanh, trong khi các thành phố của Trung Quốc phải hứng chịu khói bụi.[21]

Năm 2005, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và giảm tiêu thụ năng lượng, chính quyền trung ương đã ban hành chỉ đạo mới: tăng giá điện, nhằm hạn chế sự phát triển của các công ty tiêu thụ nhiều năng lượng và buộc những công ty hoạt động kém hiệu quả phải rời bỏ hoạt động kinh doanh.

Khi sắc lệnh ban hành về đến thành phố Qingtongxia của Khu tự trị dân tộc Hồi Ninh Hạ, các quan chức thành phố đã ngay lập tức thực hiện, nhưng theo một cách sáng tạo để lách các yêu cầu của trung ương.

Công ty nhà nước, Tập đoàn nhôm Qingtongxia, sản xuất 10% tổng sản lượng trong khu vực, tiêu thụ 20% tổng lượng điện của khu vực. Vì lo ngại giá điện cao hơn sẽ làm giảm lợi nhuận của Tập đoàn và gây tác động tiêu cực đến nền kinh tế địa phương, chính quyền thành phố đã cấu kết với công ty điện lực địa phương để thu xếp mua điện trực tiếp từ nhà máy phát điện, để các công ty lưới điện sẽ không kiểm soát được giá cả.[22]

Quận Maduo ở tỉnh Thanh Hải từng có đồng cỏ tốt nhất thế giới. Diện tích đồng cỏ chiếm 64,7% tổng diện tích toàn huyện. Vào thời điểm đó, chỉ cần năm mu đồng cỏ (0,8 mẫu Anh) để nuôi một con cừu.

Ngày nay, 63,7 phần trăm tổng diện tích của quận là đồng cỏ bị suy thoái. Điều đó có nghĩa là hầu hết diện tích cỏ đã trở thành đất cát và thoái hóa. Ngày nay, phải mất 1.000 mu (165 mẫu Anh) đồng cỏ bị thoái hóa để nuôi một con cừu. Nguyên nhân của sự suy thoái bao gồm khai thác vàng, khai quật các hợp phần thuốc đông dược Trung Quốc và chính sách đồng cỏ của người Hán định cư.

Mặc dù chế độ ĐCSTQ có thể không gây ra vấn đề này, nhưng họ đã không làm gì để ngăn chặn sự mất mát dần những đồng cỏ, và thờ ơ với mối đe dọa mất kế sinh nhai đối với những người sống phụ thuộc vào đồng cỏ để nuôi đàn gia súc của họ.

Trước đây, người dân tộc thiểu số sống du canh du cư. Họ chăn cừu ở nơi có nhiều nước và cỏ, và di chuyển từ đồng cỏ này sang đồng cỏ khác để không làm cạn kiệt tiềm năng của bất kỳ đồng cỏ nào.

Nhưng những người Hán định cư không thích đi loanh quanh. Họ chăn thả nhiều lần trên một mảnh cỏ cố định cho đến khi đồng cỏ bị phá hủy bởi sự suy thoái và sa mạc hóa, rồi mới bỏ đi. Ngay từ những năm 1940, chỉ có 79,9 triệu mu đất (13,1 triệu mẫu Anh) bị thoái hóa ở Thanh Hải. Giờ đây, diện tích đất thoái hóa đã mở rộng lên tới 250 triệu mu (41,3 triệu mẫu Anh) và tốc độ sa mạc hóa vẫn tiếp tục không suy giảm.[23]

Không Phù hợp Để sinh sống

Đất và Rừng

Theo Bộ Bảo vệ Môi trường Trung Quốc, trong số 1,8 tỷ Mu đất trồng trọt (297 triệu mẫu Anh), có khoảng 0,3 tỷ mẫu Anh đã bị ô nhiễm kim loại nặng. Bao gồm cả các chất ô nhiễm hữu cơ, một ước tính thận trọng là 1/4 diện tích đất trồng trọt của Trung Quốc bị ô nhiễm.[24]

Vào cuối năm 2014, 2,61 triệu km2 tương đương 27,2% diện tích đất liền là sa mạc; 1,72 triệu km2 tương đương 17,9% là cát. Nói cách khác, 45% diện tích bề mặt đất Trung Quốc đã trở thành sa mạc hoặc bị cát bao phủ.[25]

Đầu những năm 1950, Trung Quốc có 11,2 tỷ mét khối rừng và ngày nay chỉ còn 1,2 tỷ mét khối. Ngoại trừ vùng tây nam và đông bắc Trung Quốc, và dãy Thiên Sơn giáp ranh giữa Trung Quốc và Kyrgyzstan, các khu vực rừng của Trung Quốc gần như bị suy thoái hoàn toàn.

Nguồn nước

Trong một cuộc điều tra dân số về nước do Bộ Tài nguyên nước Trung Quốc (MWR) và Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc thực hiện và công bố vào năm 2012, có 22.909 con sông có diện tích lưu vực trên 100 km2, so với hơn 50.000 con sông ước tính trước đây của chính phủ.

Các con sông đang cạn kiệt dần khi khoảng 28.000 con sông dường như đã biến mất trong thời gian gần đây. Người ta không thể tìm thấy một con sông lâu năm nào trên khắp vùng Tây Bắc và Bắc Trung Quốc. Hơn nữa, ngay từ năm 2003, trong số khoảng 700 con sông lớn của Trung Quốc, chỉ có 29% lượng nước đạt chất lượng loại I và II (có thể uống được).[26]

Hơn 90% nước ngầm của Trung Quốc đại lục bị ô nhiễm ở các mức độ khác nhau.[27]

Hơn 2/3 lượng nước ngầm đô thị bị ô nhiễm nghiêm trọng.1/3 các con sông và 1/4 vùng nước ven biển bị ô nhiễm nặng nề khiến 320 triệu người phải đối mặt với nguồn nước ăn không an toàn. Gần một nửa nguồn nước ăn của các thành phố lớn không đạt tiêu chuẩn y tế quốc gia.

Trong số 600 thành phố ở Trung Quốc, 400 thành phố đang phải đối mặt với tình trạng thiếu nước, trong đó 100 thành phố đang phải vật lộn với tình trạng khan hiếm nước, chủ yếu ở Tây Bắc, Bắc và Đông Bắc Trung Quốc. Lượng nước thiếu hụt hàng năm của cả nước Trung Quốc vào khoảng 6 tỷ mét khối.[28]

Ở các vùng nông thôn phía Bắc và Tây Bắc Trung Quốc, 50 triệu người và 30 triệu vật nuôi trong nhà phải đối mặt với tình trạng nguồn cung cấp nước không ổn định.

Không khí

Chưa đến 1% trong số 500 thành phố lớn nhất của Trung Quốc đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng không khí do Tổ chức Y tế Thế giới khuyến nghị. Bảy trong số 10 thành phố ô nhiễm nhất thế giới là ở Trung Quốc.[29] Tại khu vực Bắc Kinh và Thiên Tân, chưa đến một 1/4 số ngày trong năm có chất lượng không khí ở mức trung bình; hơn 1/5 thời gian trong năm có những ngày không khí bị ô nhiễm trầm trọng.

Ở phần lớn đất nước Trung Quốc, chất lượng không khí dưới mức tiêu chuẩn, có nghĩa là hàng trăm triệu người phải tiếp xúc với không khí bị ô nhiễm, hàng triệu người bị viêm phế quản và thậm chí một số người bị ung thư đường hô hấp. Do ô nhiễm không khí, mỗi năm có 350.000 đến 500.000 ca tử vong sớm. Năm 2012, The Lancet, tạp chí y khoa uy tín nhất thế giới, tuyên bố rằng trong năm 2010 ô nhiễm không khí ở Trung Quốc đã khiến hơn 1,2 triệu người tử vong.[30]

Toàn cầu hóa ô nhiễm

Ô nhiễm ở Trung Quốc không chỉ ở Trung Quốc. Nó di chuyển ra ngoài bờ biển của nó. Khí thải sulfur dioxide và nitrogen oxide từ các nhà máy nhiệt điện than của Trung Quốc đổ xuống Seoul và Tokyo dưới dạng mưa axit. Những hộp đựng cơm trưa và hộp Styrofoam (hộp xốp) bị người Trung Quốc vứt xuống sông trôi dạt đến Đài Loan, Nhật Bản và Hàn Quốc.

Những cơn bão cát hoành hành ở Bắc Kinh hàng năm cũng lan ra toàn cầu và tấn công Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan. Một số trường học ở Hàn Quốc thậm chí buộc phải đóng cửa. Rất nhiều hạt ô nhiễm ở Los Angeles có nguồn gốc từ Trung Quốc.

Bình An - Bạch Liên biên dịch

TÀI LIỆU THAM KHẢO

[20] Li, Wen. (2016, April 8) Three questions on Changzhou’s school pollution: Why was the school built without approval? Why repeatedly denying the rumors? Legal Daily. http://www.legaldaily.com.cn/index/content/2016-04/18/content_6593332.htm

[21] Kahn, Joseph and Landler, Mark. (2007, December 21) China Grabs West’s Smoke-Spewing Factories. The New York Times. https://www.nytimes.com/2007/12/21/world/asia/21transfer.html

[22] French, Howard. (2007, November 24) Far From Beijing’s Reach, Officials Bend Energy Rules. The New York Times. https://www.nytimes.com/2007/11/24/world/asia/24evaders.html

[23] Wang,Weiluo. (2009, June 17) Places in China with the Most Serious Damage to Ecological Environment. BBC Chinese. http://news.bbc.co.uk/chinese/simp/hi/newsid_8100000/newsid_8105300/8105378.stm

[24] Sohu.com. (2016, September 6) Arable Lands Fails to Hold, Potato to Become Main Staple http://www.sohu.com/a/113660050_475236

[25] State Forestry and Grassland Administration of China. (2015, December 29) Bulletin on the status of Desertification in China. http://www.forestry.gov.cn/main/4170/20151229/880564.html

[26] Fang, Xiao. (2013, March 27) Photos: Shocking! China’s 27,000 Rivers are “Dead”, All the Rivers in Urgent Situation. The Epoch Times. http://www.epochtimes.com/gb/13/3/27/n3832733.htm

[27] He, Ping. (2013, February 21) China’s Water Pollution is Serious. 90 percent of Urban Underground Water Polluted. Radio Free Asia. https://www.rfa.org/mandarin/yataibaodao/huanjing/jz-02212013152738.html

[28] Zhang, Li-ping, Xia, Jun, and Hu, Zhi-fang. (2009, February) Situation And Problem Analysis Of Water Resource Security In China. Published on the Journal Resources and Environment in the Yangtze Basin under Chinese Academy of Social Sciences. http://sourcedb.igsnrr.cas.cn/zw/lw/201003/P020100302569184210117.pdf

[29] Liang, Jialin. (2013, January 15) Ministry of Ecology and Environment Urges Control of Pollution and Reduction of Emission. Economic Information. http://dz.jjckb.cn/www/pages/webpage2009/html/2013-01/15/content_61936.htm

[30] Miao, Zi. (2014, August 1) Study: Air Pollution Causes 500,000 Chinese to Die Prematurely. Deutsche Welle Chinese. https://p.dw.com/p/1AmSa