Ô nhiễm hạt·là một thuật ngữ chung để chỉ hỗn hợp các hạt rắn và lỏng lơ lửng trong không khí. Đây là một dạng của ô nhiễm không khí, có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.
Không khí chúng ta hít thở, kể cả ở trong nhà, luôn chứa ô nhiễm hạt. Một số hạt như bụi, bẩn, bồ hóng, khói hoặc hơi lỏng đủ lớn để có thể nhìn thấy bằng mắt thường.
Ô nhiễm hạt xuất hiện bởi nhiều nguyên nhân khác nhau. Khói bụi công nghiệp, khí xả, sản xuất và công trình xây dựng là những nguồn chủ yếu sinh ra hạt.
Thành phần hạt có thể thay đổi theo mùa, ví dụ như bồ hóng và khói thường phổ biến hơn vào mùa đông. Hạt có thể tổn tại ở cả dạng rắn, lỏng hay huyền phù (các hạt rắn trong lỏng).
Về mức độ ô nhiễm hạt, Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA) cho rằng kích thước của hạt là yếu tố hàng đầu.
Các hạt kích thước lớn hơn 10 micromet (µm) thường không xâm nhập vào phổi, mặc dù vẫn có thể gây kích ứng mắt, mũi và cổ họng.
Hạt thô (hạt PM10) có đường kính nhỏ từ 2.5 - 10 µm, hạt mịn (hạt PM2.5) có đường kính nhỏ hơn 2.5 µm, bao gồm hạt siêu mịn có kích thước nhỏ hơn 0.1 µm. Bất kể hạt có kích thước như thế nào, chúng đều gây hại đến sức khỏe.
Các hạt này có thể tắc trong phổi khi hít phải, thậm chí hạt siêu mịn có thể xuyên qua phế nang vào máu, lưu thông trong máu như phân tử oxy và gây ảnh hưởng đến tim và mạch máu. Đó là lý do tại sao hít thở ô nhiễm hạt có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng.
Ô nhiễm hạt ảnh hưởng tới sức khỏe như thế nào?
Những người có nhiều khả năng bị ảnh hưởng sức khỏe do ô nhiễm hạt bao gồm người bị bệnh tim, phổi (ví dụ hen suyễn) hoặc tiểu đường, người già, trẻ em và trẻ sơ sinh, người hút thuốc lá.
Ô nhiễm hạt thường có liên quan đến các triệu chứng như kích ứng mắt, kích ứng phổi và cổ họng, khó thở, ung thư phổi, các vấn đề với trẻ sơ sinh và đặc biệt là bệnh tim.
Bệnh nhân tim mạch hít phải bụi mịn có thể gây ra các vấn đề tim mạch như đau tim với một số triệu chứng như đau tức ngực, tim đập nhanh, khó thở và mệt mỏi.
Một số nghiên cứu ghi nhận rằng tiếp xúc ngắn hạn với ô nhiễm hạt gây tử vong sớm do các nguyên nhân về hô hấp và tim mạch. Vậy nên ngay cả mức độ hạt trong không khí thấp cũng có thể gây tử vong.
Một nghiên cứu năm 2016 cho thấy những người từ 65 tuổi trở lên ở New England (Mỹ) đối mặt với nguy cơ tử vong sớm do ô nhiễm hạt cao hơn, ngay cả ở những nơi đáp ứng các tiêu chuẩn hiện hành về ô nhiễm hạt ngắn hạn.
Ở Mỹ, ước tính rằng giảm ô nhiễm hạt mịn 10% có thể ngăn chặn hơn 13.000 ca tử vong hàng năm.
-
- Sử dụng khẩu trang bụi mịn để phòng ngừa ảnh hưởng của bụi PM2.5 đến sức khỏe. (Ảnh: Pexels)
Bảo vệ chính mình và người thân khỏi ô nhiễm hạt
Trên thực tế, ô nhiễm hạt đang ở khắp mọi nơi - không chỉ trong sương, khói bụi, mà còn trong không khí nhìn ‘có vẻ’ trong lành.
Ô nhiễm hạt đã nhận được nhiều chú ý từ các nhà khoa học, và nhờ đó nhiều biện pháp được đưa ra để chúng ta có thể tự bảo vệ bản thân.
Trước tiên, cần giảm thiểu các nguồn sinh và phát tán bụi, đồng thời ưu tiên sử dụng các loại phương tiện giao thông thân thiện với môi trường.
Hãy cập nhật chỉ số chất lượng không khí của EPA trên các trang hay app dự báo thời tiết, nhất là khi chúng ta đang sống trong những thành phố có chỉ số ô nhiễm cao (ví dụ như Hà Nội).
Khi có một kế hoạch hoạt động ngoài trời cả ngày, hãy kiểm tra chỉ số của EPA và cân nhắc đổi kế hoạch hoặc dành nhiều thời gian ở nhà nếu chất lượng không khí dự kiến quá tệ.
Khi mức độ ô nhiễm trở nên nghiêm trọng, hãy lên kế hoạch làm giảm bớt thời lượng hoạt động ngoài trời. Chọn các hoạt động ngoài trời nhẹ nhàng hơn (như đi bộ thay vì chạy) để không bị thở mạnh, và tránh các con phố đông đúc nhiều xe cộ, nơi chất lượng không khí thường kém hơn.
Sử dụng các loại khẩu trang chống bụi mịn và tránh xa các nguồn gây ô nhiễm không khí.
Khi ở trong nhà, có thể sử dụng máy lọc không khí để giúp loại bỏ bụi, giảm thiểu tác hại của bụi lên người già và trẻ em, vốn là những đối tượng dễ gặp vấn đề về sức khỏe khi tiếp xúc với bụi mịn.
Quang Minh (tổng hợp)
