Liên Hiệp Quốc thống kê, năm 2023 là năm nóng nhất trong 100.000 năm qua kể từ khi dữ liệu nhiệt độ toàn cầu được ghi lại vào năm 1850. Ngoài ra, năm 2024 được dự báo sẽ phá kỷ lục năm nóng nhất lịch sử của năm 2023 do ảnh hưởng của hiện tượng El Nino.
Trong báo cáo ngày 12/1, Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO) của Liên Hiệp Quốc cho biết kỷ lục nhiệt độ được thiết lập mỗi tháng kể từ tháng 6 đến tháng 12/2023 và xu hướng nóng lên này sẽ tiếp tục trong năm 2024.
Cơ quan Khí quyển và Đại dương quốc gia của Mỹ (NOAA) cũng dự đoán năm 2024 sẽ nóng hơn năm 2023, chắc chắn tới 99% là năm 2024 sẽ nằm trong số 5 năm nóng nhất từ trước đến nay.
Khi đối chiếu với các hồ sơ dữ liệu khí hậu của những năm trước đó, nhiệt độ của hành tinh ấm hơn 1,48 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp năm 1850-1900, khi con người bắt đầu đốt nhiên liệu hóa thạch ở quy mô công nghiệp, đẩy Carbon dioxide vào khí quyển.
Hiệp định khí hậu Paris năm 2015 nhằm mục đích hạn chế sự ấm lên toàn cầu ở mức dưới 2 độ C so với mức tiền công nghiệp, với kịch bản tốt nhất là 1,5 độ C.
Bên cạnh đó, hiện tượng El Nino trở lại vào cuối năm 2023, hơn 3 năm sau khi hiện tượng La Nina xuất hiện trên Thái Bình Dương.
Trái với La Nina gây mưa lũ và phần nào giúp hạ nhiệt độ Trái đất, El Nino xảy ra khi gió thổi về phía tây dọc theo đường xích đạo chậm lại và nước ấm bị đẩy về phía đông, khiến nhiệt độ bề mặt đại dương ấm hơn. Hiện tượng này thường xuất hiện khoảng 3-4 năm/lần và kéo dài 8-12 tháng.
Với nhiệt độ các đại dương cao bất thường
Theo phân tích của Liên minh châu Âu, nguyên nhân chủ yếu dẫn đến nền nhiệt trái đất ấm lên bất thường xảy ra trong năm 2023 là nhiệt độ bề mặt cao chưa từng thấy ở các đại dương trên thế giới. Trong đó, sự gia tăng nhiệt độ nước biển chịu tác động không nhỏ bởi hiện tượng phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính.
Báo cáo của Liên minh châu Âu đã chỉ ra rằng, nhiệt độ mặt nước biển trung bình toàn cầu (SST) vẫn “cao liên tục và bất thường”, đạt mức kỷ lục trong thời gian trong năm từ tháng 4 đến tháng 12 năm ngoái. SST được ghi nhận ở mức cao tại hầu hết các đại dương, đặc biệt là ở Bắc Đại Tây Dương - vùng biển đóng vai trò quan trọng trong việc khiến nhiệt độ toàn cầu bị đẩy lên mức cao kỷ lục.
Yếu tố dài hạn chính khiến nhiệt độ đại dương tăng cao là sự gia tăng liên tục của nồng độ khí nhà kính. Tuy nhiên, một yếu tố khác đóng vai trò không nhỏ khiến nền nhiệt trái đất kỷ lục năm 2023 cao kỷ lục là hiện tượng Dao động Nam El Niño (ENSO). Trong khi đó, các SST ghi nhận được ở mức cao chưa từng có cũng liên quan đến các đợt nắng nóng tại các vùng biển trên toàn cầu, bao gồm cả các vùng ở Địa Trung Hải, Vịnh Mexico và Caribe, Ấn Độ Dương và Bắc Thái Bình Dương cũng như phần lớn Bắc Đại Tây Dương.
Băng Nam Cực ở mức thấp kỷ lục
Năm 2023 cũng chứng kiến một thực tế đáng quan ngại ở Nam Cực khi lượng băng tại khu vực này đạt mức thấp kỷ lục tới 8 tháng trong năm. Trong đó, cả số đo lượng băng hàng ngày và hàng tháng đều đạt mức thấp nhất mọi thời đại vào tháng 2/2023.
Theo Giám đốc Liên minh châu Âu: “Những thái cực mà chúng tôi quan sát được trong vài tháng qua cung cấp một bằng chứng ấn tượng về việc chúng ta hiện đã cách xa khí hậu nơi nền văn minh của chúng ta phát triển như thế nào… Điều này sẽ tác động sâu sắc đến Thỏa thuận khí hậu Paris và mọi nỗ lực của con người”.
Cơ quan Biến đổi Khí hậu của Liên minh châu Âu cũng nhấn mạnh, thế giới cần phải hành động cực kỳ khẩn cấp để giảm lượng khí thải.
Nồng độ khí gây hiệu ứng nhà kính phá vỡ kỷ lục
Kết quả phân tích của Liên minh châu Âu và Dịch vụ giám sát khí quyển Copernicus (CAMS) chỉ ra rằng, trong năm 2023, nồng độ khí thải gây hiệu ứng nhà kính đạt mức cao nhất từng được ghi nhận. Trong đó, nồng độ carbon dioxide vào năm 2023 cao hơn 2,4 phần triệu (ppm) so với năm 2022 còn nồng độ khí mêtan tăng 11 phần tỷ (ppb).
Trong năm 2023, các nhà khoa học ước tính rằng nồng độ carbon dioxide trung bình hàng năm trong khí quyển là 419 ppm và 1902 ppb đối với khí mêtan. Điều đó có nghĩa rằng, tốc độ tăng lượng khí carbon dioxide trên trái đất vẫn duy trì ở mức độ cao được quan sát trong những năm gần đây, trong khi mức phát thải khí mêtan thấp hơn so với ba năm qua.
Ông Mauro Facchini, người đứng đầu bộ phận quan sát trái đất của EU cho biết, dựa trên các công việc đã thực hiện trong năm 2023, báo cáo của Liên minh châu Âu sẽ "không mang lại những thông tin tốt".
Theo phân tích của chuyên gia này, các dữ liệu hàng năm được trình bày trong báo cáo của Liên minh châu Âu đã cung cấp thêm bằng chứng về tác động ngày càng mạnh mẽ của biến đổi khí hậu. Trong bối cảnh các nước Liên minh châu Âu chỉ còn 6 năm nữa để hiện thực hóa cam kết cắt giảm 55% lượng khí thải vào năm 2030 thì thách thức đã trở nên “quá rõ ràng”.
Kéo theo những tác động mạnh mẽ đến con người, các hoạt động kinh tế và hệ sinh thái
Các chuyên gia cảnh báo, mỗi nhiệt độ tăng lên đều làm trầm trọng thêm những thảm họa thời tiết cực đoan và có sức tàn phá đối với hành tinh và cuộc sống con người.
Vào năm 2023, hiện tượng ấm lên của trái đất đã làm trầm trọng thêm các đợt nắng nóng chết người từ Trung Quốc đến châu Âu, mưa lớn gây lũ lụt giết chết hàng nghìn người ở Libya và các đợt cháy rừng tồi tệ nhất trong lịch sử ở Canada.
Nhà khoa học khí hậu Friederike Otto nhấn mạnh: “Những thay đổi nhỏ tương đương về nhiệt độ toàn cầu đều tác động rất lớn đến con người và hệ sinh thái”.
Hậu quả kinh tế của biến đổi khí hậu cũng ngày càng leo thang. Dữ liệu của Trung tâm Thông tin Môi trường Quốc gia cho thấy, trong năm qua, Mỹ đã hứng chịu ít nhất 25 thảm họa về khí hậu, với thiệt hại lên tới hơn 1 tỷ USD. Trong khi hạn hán kéo dài đã tàn phá nghiêm trọng các mùa màng đậu tương ở Argentina và lúa mì ở Tây Ban Nha.
Giáo sư về biến đổi khí hậu thuộc Đại học Reading, ông Ed Hawkins, cho rằng các hiện tượng thời tiết cực đoan này sẽ tiếp diễn nghiêm trọng hơn cho đến khi con người "quay lưng hẳn" với nhiên liệu hóa thạch và đạt mức phát thải ròng bằng 0”. Ông đồng thời cảnh báo con người sẽ vẫn phải gánh chịu hậu quả trong nhiều thế hệ do sự chậm trễ trong hành động.
