Đường cơ sở mới của Trung Quốc 'nguy hiểm' thế nào?

Trung Quốc mới giới thiệu bảy điểm cơ bản mới mà khi được kết nối sẽ tạo thành đường cơ sở cho các yêu sách chủ quyền của Bắc Kinh trên Vịnh Bắc Bộ.

Bộ Ngoại giao Việt Nam vừa lên tiếng phản ứng chính thức sau khi Bắc Kinh công bố đường cơ sở mới ở Vịnh Bắc Bộ.

Việt Nam phản đối "đường cơ sở mới"

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Phạm Thu Hằng nhấn mạnh Việt Nam đề nghị Trung Quốc tôn trọng và tuân thủ Hiệp định về phân định lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa giữa hai nước trong vịnh Bắc Bộ ký năm 2000 và Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982.

Bà Hằng cũng nhắc lại Hiệp định về phân định Vịnh Bắc Bộ mà Trung Quốc và Việt Nam đã ký kết vào ngày 25/12/2000, có hiệu lực vào ngày 30/6/2004. Hiệp định này xác định ranh giới lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của mỗi nước trong vịnh Bắc Bộ.

Theo bà Hằng, các quốc gia ven biển cần tuân thủ UNCLOS 1982 khi xác định đường cơ sở dùng để tính chiều rộng lãnh hải. Việt Nam bảo lưu quyền và lợi ích pháp lý của mình theo luật pháp quốc tế, cũng như quan điểm đã nêu tại tuyên bố ngày 6/6/1996 của Chính phủ Việt Nam liên quan đến tuyên bố ngày 15/5/1996 của Chính phủ Trung Quốc công bố đường cơ sở dùng để tính chiều rộng lãnh hải của Trung Quốc.

Đường cơ sở mới của Trung Quốc là gì?

Đường cơ sở mới của Trung Quốc là một đường thẳng nối bảy điểm dọc theo bờ biển Trung Quốc ở Vịnh Bắc Bộ. Đường cơ sở này được Trung Quốc công bố vào đầu tháng 3 năm 2024 trên trang web của Bộ Ngoại giao.

Theo Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982, các quốc gia ven biển được phép xác định đường cơ sở để tính chiều rộng lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của mình. Đường cơ sở thường là đường thủy bình thường thấp nhất dọc theo bờ biển.

Tuy nhiên, đường cơ sở mới của Trung Quốc không tuân theo nguyên tắc này. Thay vào đó, nó bao gồm các điểm nằm xa bờ biển, bao quanh các đảo và bãi đá ngầm mà Trung Quốc kiểm soát. Điều này cho phép Trung Quốc mở rộng đáng kể các yêu sách hàng hải của mình ở Vịnh Bắc Bộ.

Trang RFA cho biết:

Trong số tọa độ các điểm cơ sở mà Bộ Ngoại giao Trung Quốc công bố, có hai điểm là đảo nằm xa bờ. Đó là điểm cơ sở có tọa độ 21°00'36.0"N 109°05'12.0"E (đảo Weizhou, cách đất liền Trung Quốc khoảng 45 hải lý) và 20°54'12.0"N 109°12'24.0"E (đảo Xieyang, cách đất liền Trung Quốc khoảng 30 hải lý). Điều này khiến cho đường cơ sở của Trung Quốc cách xa bờ.

Đường cơ sở mới của Trung Quốc chồng lấn với vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, làm gia tăng căng thẳng ở Biển Đông. Các chuyên gia cảnh báo rằng đường cơ sở mới có thể dẫn đến xung đột giữa Trung Quốc và các nước khác trong khu vực.

: Đường cơ sở tại Vịnh Bắc Bộ mà Trung Quốc mới công bố (RFA vẽ minh họa trên Google Map, dựa trên tọa độ của các điểm cơ sở mà Trung Quốc công bố)

Đường cơ sở vi phạm Luật biển quốc tế

Công ước Liên hợp quốc về Luật biển (UNCLOS) quy định rằng đường cơ sở phải gắn với đất liền đủ để đạt được chế độ nội thủy. Tuy nhiên, hai điểm cơ sở trong số những điểm mà Trung Quốc công bố nằm trên các đảo xa bờ, vi phạm yêu cầu này.

Ngoài ra, đường cơ sở của Trung Quốc cắt ngang eo biển Hải Nam, một eo biển mở không thể trở thành nội thủy theo UNCLOS.

Ảnh hưởng đến Việt Nam

Trung Quốc đã lên tiếng trấn an rằng đường cơ sở mới này sẽ không ảnh hưởng đến Việt Nam. Global Times dẫn lời Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết:

“Việc thiết lập đường cơ sở mới nhất của Trung Quốc ở Vịnh Bắc Bộ sẽ không ảnh hưởng đến lợi ích của Việt Nam hay của bất kỳ quốc gia nào khác; ngược lại, nó sẽ giúp tăng cường hợp tác hàng hải quốc tế giữa Trung Quốc và các nước liên quan. Đồng thời, nó sẽ thúc đẩy sự phát triển của ngành hàng hải toàn cầu.”

Mặc dù Trung Quốc tuyên bố rằng đường cơ sở mới không ảnh hưởng đến Việt Nam, các nhà nghiên cứu cho rằng có khả năng đường cơ sở này sẽ đẩy nội thủy của Trung Quốc ra xa về phía Việt Nam, ảnh hưởng đến các quyền liên quan của Việt Nam như chạy tàu tự do, đặt cáp, và khảo sát khoa học.

Ý kiến của chuyên gia

Nhà phân tích chính trị, Tiến sĩ Hà Hoàng Hợp, cho rằng động thái này của Trung Quốc nhằm "chiếm biển" và "sẽ lại chơi bài dùng chiến thuật vùng xám tại thực địa". Ông dự đoán Trung Quốc sẽ cho tàu chiến tuần tra và đuổi tàu Việt Nam cũng như các tàu khác ra khỏi các vùng đã được phân định trước đây nhưng giờ lại bị đường cơ sở mới tác động.

Ông Hợp phân tích rằng, việc Trung Quốc tuyên bố một đường cơ sở mới có thể gây ảnh hưởng nhiều hơn đến vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam và vùng biển tranh chấp. Trung Quốc sẽ giành nhiều quyền tiếp cận hơn tới các ranh giới trên biển, qua đó ngăn chặn sự can thiệp của phương Tây đối với các vấn đề ở Vịnh Bắc Bộ.

Hiện nay, tình hình trên Biển Đông vẫn diễn biến phức tạp. Sáng kiến minh bạch hàng hải châu Á (AMTI) cho biết trong năm 2023, tàu dân binh Trung Quốc thường xuyên lui tới chín thực thể ở quần đảo Trường Sa. Dữ liệu của AMTI cũng kết luận lực lượng dân binh Trung Quốc năm 2023 đã hoạt động với tần suất "tích cực hơn bao giờ hết".

Dương Minh

Xem thêm: