Trung Quốc đã tạo ra một chu kỳ đàn áp - thứ đang làm suy yếu tinh thần kinh doanh và đầu tư. Dưới đây là góc nhìn của một chuyên gia kinh tế, nhà nghiên cứu kinh tế Trung Quốc độc lập, Taulant Mandreja, trong một bài viết đăng trên trang Fee Organization. NTDVN xin lược dịch và giới thiệu tới độc giả bài viết này.
Ngày nay, bất kỳ kết quả tìm kiếm nào về nền kinh tế Trung Quốc sẽ hiển thị kết quả bao gồm từ đàn áp. Có một khuôn mẫu là thỉnh thoảng, chính phủ Trung Quốc sẽ đàn áp một trong những lĩnh vực lớn, các công ty cụ thể và thậm chí cả các cá nhân. Lý do là khác nhau nhưng câu chuyện lại giống nhau. Đôi khi một công ty ngẫu nhiên bị coi là không tuân thủ theo quyết định của một số cơ quan quản lý. Những lần khác, một doanh nhân có ảnh hưởng đã lớn tiếng và chỉ trích chính phủ, trong khi trong nhiều trường hợp, một vật tế thần là cần thiết để mang lại hòa bình do chính phủ có thể phải trả giá vì một loại khủng hoảng nào đó.
Các cuộc đàn áp có nhiều hình thức khác nhau. Một cuộc đàn áp phổ biến là thực hiện một bộ quy định mới. Một số khác chỉ là thực thi nghiêm ngặt hơn các quy định đã có. Tất nhiên, cũng có chuyện gì đó xảy ra như với Jack Ma. Đôi khi các nhà lãnh đạo của đất nước này nới lỏng sự kìm kẹp đối với nền kinh tế và cho phép một mức độ tự do kinh tế nhất định. Tham nhũng cũng chiếm một vai trò lớn trong những sự nới lỏng này, bởi vì lợi ích cá nhân có ảnh hưởng quan trọng. Người theo chủ nghĩa tự do trong tôi cũng nghĩ rằng đôi khi, đó chỉ là do chính phủ kém cỏi và không có khả năng thực thi các quy định đối với mọi người, mọi lúc.
Trung Quốc đã từng là quốc gia hàng đầu về khai thác tiền điện tử. Tháng 5/2021, chính phủ Trung Quốc tuyên bố sẽ chấm dứt hoạt động khai thác và giao dịch ở Trung Quốc, điều mà theo quan điểm pháp lý đã bị coi là bất hợp pháp kể từ năm 2019. Ngay sau đó, các video quay cảnh hàng trăm bộ xử lý bị phá hủy—một số sử dụng xe lu—đã được đăng tải. Dữ liệu từ chỉ số tiêu thụ điện Bitcoin theo dõi các địa chỉ IP của những người đào tiền kết nối với máy chủ của “nhóm” đào bitcoin cho thấy tỷ lệ các hoạt động đào tiền của Trung Quốc đi từ 75,73% vào ngày 19/9/2022 xuống 21,11% vào ngày 22/1/2023.
Các cuộc đàn áp tương tự đã xảy ra kể từ năm 2013. Trường hợp được thực hiện đối với tiền điện tử được coi như một phương tiện để bảo vệ sự ổn định của tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc, nhưng với sự giám sát ngày càng tăng của nhà nước đối với các giao dịch, cuộc đàn áp dường như được gây ra do nỗi sợ hãi ngày càng tăng của chính phủ và ngân hàng trung ương khi họ sẽ mất quyền kiểm soát chủ quyền tiền tệ.
Đây là lần đầu tiên ngân hàng trung ương và các cơ quan quản lý có trụ sở tại Bắc Kinh hợp lực để cấm rõ ràng tất cả các hoạt động tiền điện tử. Chắc chắn không phải là một liên minh để gây rắc rối với nhau. Hơn nữa, tiền điện tử sẽ cạnh tranh trực tiếp với đồng nhân dân tệ kỹ thuật số có chủ quyền trong giai đoạn thử nghiệm nâng cao là điều mà chính phủ không ưa thích.
DiDi, ứng dụng giống Uber, đã lọt vào tầm ngắm của các nhà quản lý khi họ cố gắng niêm yết cổ phiếu của mình tại NYSE và rất có thể không nhận được sự chấp thuận của các quan chức Bắc Kinh. Ứng dụng có 500 triệu người dùng vào thời điểm đó (nhiều hơn nhiều so với ứng dụng tương đương ở Mỹ) dường như đã khiến các quan chức chính phủ khó chịu. Họ đã triển khai lực lượng quản lý của mình để chống lại ứng dụng này. Các cáo buộc bắt đầu xuất hiện, chẳng hạn như tuyên bố rằng DiDi đã vi phạm các quy tắc dữ liệu cá nhân. Những điều này đủ để ứng dụng bị cấm trên tất cả các cửa hàng ứng dụng trên di động ở Trung Quốc. Cũng giống như mô hình thường xảy ra này, các quy định đã được áp dụng trong một thời gian khá dài và cuộc đàn áp xảy ra khi nó phù hợp với chính phủ. Điều này đã khiến cổ phiếu DiDi sụt giảm hơn 20%. Niêm yết ở Mỹ hoặc Hong Kong là con đường mà hầu hết các công ty công nghệ lớn nhất của Trung Quốc đều đi theo. Và còn hàng trăm công ty khởi nghiệp đã nối gót các đại gia niêm yết cổ phiếu trên các Sở giao dịch chứng khoán nước ngoài, do vậy các công ty này giờ phải lo lắng vì đi chung con đường với DiDi.
Ông Jack Ma nổi tiếng đã rơi vào con đường tương tự. Một khi ông ta chỉ trích nhẹ lĩnh vực tài chính của Trung Quốc, ông ta dường như đã mất nhiều hơn bất cứ ai. Ông Ma từng là một giáo viên tiếng Anh, người đã dẫn đầu cuộc bùng nổ công nghệ đã làm thay đổi mãi mãi lĩnh vực kinh tế của Trung Quốc và xây dựng nên một đế chế đáng kinh ngạc. Tập đoàn Alibaba ban đầu được thành lập như một trang web thị trường B2B và sau đó mở rộng ra nhiều lĩnh vực. Câu chuyện của ông đã truyền cảm hứng cho một thế hệ Doanh nhân Trung Quốc. Alibaba bao gồm các công ty thương mại điện tử, công nghệ và thanh toán trực tuyến, trong đó quan trọng nhất là The Ant Group sở hữu AliPay, nền tảng thanh toán lớn nhất thế giới, phục vụ hơn 1,3 tỷ người dùng và 80 triệu thương nhân với tổng khối lượng thanh toán (TPV) đạt 118 nghìn tỷ Nhân dân tệ vào tháng 6/2020.
Vào cuối năm 2020, ông Ma đang chuẩn bị cho đợt IPO trị giá 37 tỷ đô-la của Ant Group trên thị trường chứng khoán, đây sẽ là đợt IPO lớn nhất từ trước đến nay vào thời điểm đó. Nhưng vào ngày 24/10/2020, vài tuần trước khi niêm yết, ông Ma đã có một bài phát biểu nổi tiếng đến hiện nay tại Hội nghị thượng đỉnh Bund Finance ở Thượng Hải, trong đó ông so sánh các ngân hàng quốc doanh của Trung Quốc với các cửa hàng cầm đồ và đổ lỗi cho các cơ quan quản lý Trung Quốc đã kìm hãm sự đổi mới.
Ông Ma, một người thẳng thắn chỉ trích sự can thiệp của chính phủ, cho biết : “Trò chơi trong tương lai là về sự đổi mới, không chỉ là các kỹ năng quản lý”. Ngày 3/11, khoảng một tuần sau bài phát biểu của ông, các nhà quản lý Trung Quốc đã đình chỉ đợt IPO của Ant. Công ty đã bị phạt 2,78 tỷ đô-la vào tháng 4/2021 và buộc phải tiến hành tái cấu trúc hoạt động kinh doanh một cách có hệ thống bằng việc ông Ma bị hạ bệ.
Chúng ta không thể nói chắc chắn rằng tất cả những điều này xảy ra là do bài phát biểu. Có thể đã đến lúc ảnh hưởng ngày càng lớn của ông Ma ở Trung Quốc nên phải giảm bớt. Tuy nhiên, điều chúng ta có thể nói là chính phủ Trung Quốc sẽ không cho phép bất kỳ cá nhân nào nắm giữ nhiều quyền lực như vậy. Trong những năm qua, nhiều giám đốc công nghệ hàng đầu của Trung Quốc đã từ bỏ vai trò lãnh đạo của họ trong bối cảnh Bắc Kinh đàn áp sâu rộng lĩnh vực này.
Tác động của những cuộc đàn áp này thay đổi từ mức độ nhỏ nhặt như không thể vào một quán rượu yêu thích cho đến hàng tỷ đô-la bị xóa sổ. Điều đáng lo ngại nhất là tình trạng bất ổn định xung quanh các doanh nhân và toàn bộ khu vực tư nhân ở Trung Quốc. Kỷ nguyên mà ông Jack Ma lãnh đạo đã qua, và những gì đang xảy ra ở Trung Quốc có thể đóng lại mọi cánh cửa đổi mới. Câu hỏi về Trung Quốc ở phương Tây ngày càng lớn và rất có thể nó sẽ là trung tâm của mọi cuộc thảo luận, dù là địa chính trị hay kinh tế.
Như ông Peter Robinson đã nói trong một cuộc phỏng vấn gần đây với ông Peter Thiel, Mỹ không thể sản xuất nhiều hơn cho Trung Quốc và không thể chi tiêu nhiều hơn cho Trung Quốc nữa. Cách duy nhất còn lại là đổi mới Trung Quốc nhiều hơn. Đó là một đặc tính hóa công bằng, mặc dù Trung Quốc có dân số gấp bốn lần đối thủ chính của họ và rất có thể sẽ sớm có GDP lớn nhất. Hầu hết các số liệu dường như chỉ ra rằng Trung Quốc sẽ dẫn đầu thế kỷ 21. Tuy nhiên, để một quốc gia dẫn đầu kỷ nguyên công nghệ, quốc gia đó cần thực sự dẫn đầu về đổi mới công nghệ. Cho đến nay, Trung Quốc đã bắt chước phương Tây trong mọi bước đi tốt của họ, đồng thời tránh những bước đi xấu một cách thông minh.
Điều gì sẽ xảy ra khi không có ai để sao chép? Trung Quốc sẽ trì trệ về công nghệ và do đó trì trệ cả về kinh tế.
Với một chu kỳ đàn áp đang diễn ra, tương lai có vẻ không tốt cho Trung Quốc hoặc các doanh nhân Trung Quốc.
Tuy nhiên, nếu gã khổng lồ châu Á từ bỏ cách tiếp cận này, thì khả năng phục hồi sẽ có mọi cơ hội để xảy ra. Xét cho cùng, Thung lũng Silicon nằm ở trung tâm của chủ nghĩa thức tỉnh, và với tất cả những thất bại chính trị ở California, tinh thần kinh doanh dường như luôn tỏa sáng.
Theo Fee Organization
Thuỷ Tiên biên dịch
