"Made in China" từng làm điên đảo thế giới, giờ đã trở thành "hoa tàn". Một trong những ví dụ điển hình nhất là vụ xe máy Trung Quốc thất bại thảm hại tại Việt Nam. Để làm giàu nhanh chóng và "kiếm tiền nhanh", các sản phẩm của Trung Quốc đã trở thành đồng nghĩa với "hàng nhái và kém chất lượng".
Việt Nam - xứ sở của xe máy
Nếu Mỹ là đất nước của ô tô thì Việt Nam có thể gọi là quốc gia của xe máy.
Được biết, đường đô thị và nông thôn của Việt Nam tương đối chật hẹp, nhiệt độ nóng ẩm, thu nhập bình quân đầu người thấp, là những lý do khiến người Việt ưa chuộng xe máy.
Người Việt Nam có câu: Ở Việt Nam có thể sống thiếu người yêu nhưng không thể sống thiếu xe máy. Xe máy thậm chí đã trở thành vật không thể thiếu của người Việt.
Theo thống kê từ Hiệp hội các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM), Việt Nam bán hơn 3 triệu xe máy vào năm 2022, trung bình 5,8 xe bán ra mỗi phút và doanh số bán hàng năm gấp sáu lần doanh số bán ô tô nội địa của Việt Nam (500.000).
Theo ông Koji Sugita, Chủ tịch VAMM, hiện mức tiêu thụ xe máy trong nước của Việt Nam đứng thứ 4 thế giới, trong đó 5 nhà sản xuất lớn là Honda Việt Nam, Yamaha Việt Nam, SYM (Sanyang Đài Loan), Suzuki Việt Nam và Piaggio Việt Nam chiếm hơn 95%. .
Hiện Việt Nam đã trở thành quốc gia có lượng xe máy lớn nhất thế giới (46%), vượt xa mức 7% của Trung Quốc. Việt Nam cũng là thị trường xe máy lớn thứ 4 thế giới sau Trung Quốc, Ấn Độ và Indonesia.
Số lượng xe máy ở Việt Nam đã vượt 45 triệu chiếc, dân số Việt Nam hiện nay đã vượt 100 triệu, có thể nói gần như cứ hai người (kể cả phụ nữ và trẻ em) sở hữu một chiếc xe máy.
Doanh nghiệp xe máy Trung Quốc nhìn thấy cơ hội xuất khẩu
Những năm đầu thế kỷ 21, các hãng xe máy đến từ Trung Quốc từng rất nổi tiếng ở Việt Nam, thậm chí còn đẩy lùi xe máy Nhật Bản, vốn độc chiếm thị trường Việt Nam nửa cuối thế kỷ trước, ra khỏi Việt Nam.
Kể từ khi chính quyền Việt Nam thực hiện chính sách mới "cải cách và mở cửa" vào cuối những năm 1980, nền kinh tế nói chung đã phát triển nhanh chóng. Với sự gia tăng thu nhập của người dân, do nhu cầu đi lại, hậu cần, kinh doanh và cuộc sống cá nhân, nhiều cư dân Việt Nam đã đi xe đạp và xe buýt trong nhiều năm đã bắt đầu bùng phát mua xe máy.
Khi đó, các thương hiệu Nhật Bản tại thị trường Việt Nam chủ yếu là Suzuki, Honda, Yamaha với độ nhận diện thương hiệu và nhóm người dùng tương đối ổn định.
Thống kê cho thấy xe máy Trung Quốc vào thị trường Việt Nam khoảng năm 1995. Hầu hết các hãng xe máy Trung Quốc này đều là thương hiệu liên doanh với Nhật Bản. Nhưng sau vài năm, doanh số bán hàng không đột phá. Đến năm 1998, hãng xe Nhật vẫn chiếm 98% thị trường xe máy Việt Nam.
Bắt đầu từ khoảng năm 1999, các hãng xe máy Trung Quốc bắt đầu thâm nhập thị trường Việt Nam với quy mô lớn.
Chỉ trong ba năm, tình hình đã đảo ngược. Đến năm 2002, xe máy liên doanh do Trung Quốc sản xuất đã chiếm khoảng 80% thị trường Việt Nam, đẩy xe máy nguyên bản của Nhật Bản ra khỏi Việt Nam.
Trong một thời gian, những chiếc xe máy Trung Quốc như Loncin, Lifan, Zongshen, Sundida, Jialing và Qingqi đã đi qua các đường phố của Việt Nam.
Tuy nhiên, xe máy do Trung Quốc sản xuất chỉ tồn tại trong thời gian ngắn và chỉ trong vài năm, chúng đã bị các công ty Nhật Bản và người tiêu dùng Việt Nam đồng loạt tẩy chay.
Hiện tại, các thương hiệu Nhật Bản một lần nữa chiếm lĩnh thị trường xe máy Việt Nam, trong khi các thương hiệu Trung Quốc gần như biến mất.
VAMM tính toán thống kê dựa trên báo cáo bán hàng của 5 hãng xe thành viên gồm Honda, Yamaha, Piaggio (thương hiệu Ý), Suzuki và SYM (Đài Loan): 5 thương hiệu này gần như chiếm lĩnh toàn bộ thị trường xe máy tại Việt Nam.
Trong số đó, Honda, được người tiêu dùng Việt Nam ưa chuộng, luôn chiếm khoảng 80% thị phần, thị phần còn lại được chia cho một số thương hiệu khác.
Sáng ngày 21/02/2023, chiếc xe máy thứ 35 triệu của Công ty Honda (Việt Nam) đã xuất xưởng tại Vĩnh Phúc, trở thành dấu mốc quan trọng trong lịch sử 27 năm phát triển của Honda tại Việt Nam và là minh chứng cho sự phát triển lâu dài của Honda - Cam kết đầu tư có thời hạn vào Việt Nam.
Chiếc xe máy thứ 35 triệu được Honda Việt Nam xuất xưởng là SH350i. Đây là mẫu xe tay ga cao cấp mới sẽ lần đầu tiên được sản xuất trong nước tại Việt Nam vào tháng 8/2021 và có giá rẻ hơn xe nhập khẩu.
-
- Xe máy là phương tiện giao thông chủ yếu ở Việt Nam. (Ảnh pexels)
Ngày nay, thị phần xe máy Trung Quốc tại thị trường Việt Nam đã giảm xuống dưới 1%. Một số phóng viên báo chí đã từng đi thực tế tại Hà Nội và TP.HCM, và nhận thấy rằng không dễ để bắt gặp xe máy Trung Quốc ngay cả trong các cửa hàng xe máy quy mô lớn ở đó.
Theo nhân viên bán hàng, hầu hết xe máy bày bán tại cửa hàng đều được lắp ráp tại Việt Nam, linh kiện cốt nhập khẩu, một số mẫu xe nhập khẩu nguyên chiếc. Đối với xe máy sản xuất tại Trung Quốc, ấn tượng chủ đạo trên thị trường là "hai ba năm là sẽ hỏng", vì vậy cửa hàng đã không bán xe máy Trung Quốc trong nhiều năm.
Ngược lại, có ba lý do khiến các công ty Trung Quốc gặp phải thất bại thảm hại ở Việt Nam:
Cuộc chiến giá cả không lành mạnh
Những ngày đầu xe Trung Quốc vào Việt Nam, người tiêu dùng nhận thấy ngoại hình na ná xe Nhật nhưng giá chỉ bằng một nửa xe Nhật, thời điểm đó giá xe máy 100ml của Nhật là 2.100 USD, trong khi đó giá bán buôn của Lifan chỉ là 700 đô la Mỹ, và được bán lẻ với giá khoảng 1.200 đô la.
Mặc dù vậy, lợi nhuận xe lắp ráp của Trung Quốc xuất sang Việt Nam cao hơn gấp đôi so với bán lẻ tại Trung Quốc. Lý do là lao động giá rẻ và vận tải đường bộ thấp.
Năm 2002, chỉ riêng xuất khẩu xe máy từ Trùng Khánh sang Việt Nam đã đạt 320 triệu USD.
Thấy có thể “kiếm tiền nhanh”, mô hình cạnh tranh không lành mạnh của các công ty Trung Quốc đã tràn lan tại thị trường Việt Nam. Ai cũng biết chiến tranh về giá là con dao hai lưỡi, nhưng để cạnh tranh thị trường và chèn ép đối thủ, họ đua nhau hạ giá, cạnh tranh mất kiểm soát.
Thống kê cho thấy trong thời kỳ chiến tranh giá cả khốc liệt nhất, giá một chiếc xe máy giảm trung bình hơn 70 đô la Mỹ mỗi tháng, sau nhiều đợt chiến tranh giá cả, giá một chiếc xe máy thậm chí còn giảm xuống mức thấp nhất là 300 đô la Mỹ. Ở mức thấp nhất, một chiếc xe máy bán với giá 170 đô la Mỹ và lợi nhuận chỉ là 30 đô la. Giá giảm mạnh tất yếu sẽ dẫn đến việc các hãng xe giảm chất lượng để hạ giá thành nên lao vào con đường dùng hàng nhái, hàng kém chất lượng.
Chất lượng kém
Khoảng năm 2000, ở Việt Nam có khoảng 60 doanh nghiệp lắp ráp và bán xe máy Trung Quốc.
Lợi nhuận từ xuất khẩu xe Trung Quốc nguyên chiếc tương đối cao nhưng lợi nhuận từ xuất khẩu linh kiện lại thấp hơn nhiều. Khi cuộc chiến về giá bắt đầu giữa các công ty Trung Quốc và đấu đá nội bộ ngày càng gay gắt, một số công ty Trung Quốc thậm chí còn xúi giục các công ty lắp ráp xe máy Việt Nam nhập linh kiện kém chất lượng.
Ví dụ, Hồng Canh (Hong Geng), Chủ tịch của "Jialing", từng tiết lộ đủ thứ hỗn loạn trong cuộc cạnh tranh thị trường Việt Nam: ở Việt Nam, hoạt động sản xuất các sản phẩm giả và kém chất lượng rất phổ biến, xe máy hoàn toàn dựa vào lắp ráp, sau khi lắp ráp xong "muốn xe Jialing thì dán logo Jialing, muốn xe Yamaha thì dán logo Yamaha".
Kiểu làm ăn “một đập ăn ngay”, phớt lờ lời danh tiến, giết gà lấy trứng đã khiến hình ảnh chung và lòng tin đối với “xe máy Trung Quốc” tại thị trường Việt Nam bị sụp đổ hoàn toàn. Ở một khía cạnh nào đó, không phải các công ty Nhật Bản đã hạ gục các công ty Trung Quốc, mà chính người Trung Quốc đã tự hạ gục mình trên đất Việt Nam.
Chỉ vì xe máy không chỉ cần thiết trong cuộc sống của nhiều người Việt Nam, mà còn là thể diện, việc “đi xe máy Trung Quốc” đã trở thành một điều rất đáng xấu hổ trong giới bạn bè, bởi trong mắt họ, “Made in China" đồng nghĩa với "giá rẻ và cấp thấp", vì vậy hiện nay người Việt Nam đang nghiêm túc tẩy chay "Made in China". Trước vấn đề này, các đại lý xe thường "không khuyến nghị mua xe thương hiệu Trung Quốc".
Nhật Bản đánh trả
Đối mặt với chiến thuật đám đông của các công ty Trung Quốc, Honda đã tung ra các mẫu xe giá rẻ từ năm 2002. Giá đã giảm xuống còn khoảng một nửa so với trước đây, cùng với sức mạnh về chất lượng, các công ty Nhật Bản đã một lần nữa giành lại thị trường mà họ đã chiếm lĩnh trong những năm đầu.
Chất lượng là vua. Khi giá của các công ty Trung Quốc được tăng lên trong nội bộ, các công ty Nhật Bản không chỉ hạ giá mà còn cải tiến hơn nữa công nghệ và chất lượng.
Người Việt nhanh chóng phát hiện ra rằng, xe máy Nhật đắt hơn nhưng lại rất “nồi đồng cối đá”: dùng được hơn 10 năm, số lần sửa chữa ít, trong khi xe máy Trung Quốc có vẻ rẻ nhưng phải sửa loại bỏ và vứt đi trong hai hoặc ba năm, rồi lại phải đầu tư vào một chiếc xe mới. Sau khi tính toán kỹ, xe máy do Trung Quốc sản xuất nhanh chóng bị người Việt Nam thực dụng loại bỏ.
Giới phân tích cho rằng, hiện nay các công ty Trung Quốc hiện đang tập trung vào thị trường xe máy điện tại Việt Nam, đồng thời muốn vượt mặt các công ty Nhật Bản trong lĩnh vực năng lượng mới. Nhưng với danh tiếng "Made in China" đã tụt xuống đáy, liệu có cơ hội để bắt đầu lại?
Lương Ngọc Viêm - Epoch Times
Thanh Hà biên dịch
