Một nhóm các nhà khảo cổ học người Đức và người Kurd đã khai quật và lập hồ sơ một thành phố 3.400 năm tuổi nằm trên sông Tigris từ thời Đế chế Mittani. Khu định cư nổi lên từ đáy hồ Mosul vào đầu năm nay khi mực nước hồ giảm nhanh chóng do hạn hán khắc nghiệt ở Iraq.
Khu vực rộng lớn với cung điện và một số tòa nhà lớn có thể là thành phố Zakhiku cổ đại — nơi được cho là trung tâm quan trọng của Đế chế Mittani vào khoảng 1550–1350 trước Công nguyên.
Miền nam của Iraq đã phải chịu đựng hạn hán khắc nghiệt trong nhiều tháng. Để ngăn mùa màng bị khô héo, hồ Mosul - kho chứa nước quan trọng nhất của nước này - đã phải xả một lượng lớn nước kể từ tháng 12. Điều này dẫn đến sự xuất hiện trở lại của một thành phố thời kỳ đồ đồng đã bị nhấn chìm hàng thập kỷ trước mà không có bất kỳ cuộc điều tra khảo cổ học nào trước đó. Thành phố nằm ở Kemune trong Khu tự trị Kurdistan của Iraq.
Sự kiện không lường trước được này khiến các nhà khảo cổ học bị áp lực phải khai quật và lập hồ sơ ít nhất một phần của thành phố lớn, quan trọng này càng nhanh càng tốt trước khi nó lại bị nước hồ nhấn chìm. Nhà khảo cổ học người Kurd, Tiến sĩ Hasan Ahmed Qasim, Chủ tịch Tổ chức Khảo cổ học Kurdistan, và các nhà khảo cổ học người Đức Tiến sĩ Ivana Puljiz (Đại học Freiburg) và Tiến sĩ Peter Pfälzner (Đại học Tübingen) quyết định thực hiện các cuộc khai quật cứu hộ chung tại Kemune. Những hoạt động này diễn ra vào tháng 1 và tháng 2/2022 với sự hợp tác của Tổng cục Cổ vật và Di sản ở Duhok.
-
- Các nhà khảo cổ đang đo đạc và lập hồ sơ khảo cổ học về các tòa nhà lớn được khai quật từ thời Mittani. (Ảnh: Đại học Tübingen)
Một đội khai quật đã được thành lập trong vòng vài ngày. Trong thời gian ngắn, quỹ Fritz Thyssen thông qua Đại học Freiburg đã nhận được tài trợ cho công việc này. Nhóm khảo cổ người Đức-Kurd phải chịu áp lực về thời gian rất lớn vì không rõ khi nào nước trong hồ chứa sẽ dâng trở lại.
Trong một thời gian ngắn, các nhà nghiên cứu đã thành công trong việc lập bản đồ phần lớn thành phố. Ngoài một cung điện, đã được ghi lại trong một chiến dịch ngắn vào năm 2018, một số tòa nhà lớn khác đã được phát hiện - một pháo đài khổng lồ với tường và tháp, một nhà kho đồ sộ, nhiều tầng và một khu liên hợp công nghiệp. Khu phức hợp đô thị rộng lớn có từ thời Đế chế Mittani kiểm soát phần lớn miền bắc Lưỡng Hà và Syria, vào khoảng 1550–1350 trước Công nguyên.
Ivana Puljiz nói: “Nhà kho đồ sộ có tầm quan trọng đặc biệt vì số lượng hàng hóa khổng lồ được cất giữ trong đó có thể được mang đến từ khắp nơi trong khu vực”.
Hasan Qasim kết luận: "Kết quả khai quật cho thấy địa điểm này là một trung tâm quan trọng của Đế chế Mittani”.
Nhóm nghiên cứu đã vô cùng sửng sốt trước tình trạng được bảo quản tốt của các bức tường — đôi khi cao đến vài mét — mặc dù thực tế là chúng chỉ được làm bằng gạch bùn phơi nắng và đã nằm dưới nước hơn 40 năm. Điều này là do thành phố đã bị phá hủy trong một trận động đất vào khoảng năm 1350 trước Công nguyên, khiến phần trên của các bức tường sụp đổ bao trùm các tòa nhà.
Đặc biệt các nhà khảo cổ còn phát hiện ra năm bình gốm chứa hơn 100 thẻ khắc chữ hình nêm. Chúng có niên đại từ thời Trung Assyria, ngay sau khi thảm họa động đất tấn công thành phố. Một số thẻ thậm chí vẫn còn trong phong bì bằng đất sét của chúng. Các nhà nghiên cứu hy vọng khám phá này sẽ cung cấp thông tin quan trọng về sự kết thúc của thành phố thời Mittani và sự khởi đầu của sự cai trị của người Assyria trong khu vực.
-
- Một trong những bình gốm có các thẻ khắc chữ hình nêm, trong đó có một chiếc thẻ vẫn còn nguyên trong lớp vỏ bằng đất sét ban đầu. (Ảnh: Đại học Tübingen)
Để ngăn chặn thiệt hại thêm cho địa điểm quan trọng do nước dâng, các tòa nhà được khai quật được bao phủ hoàn toàn bằng tấm nhựa kín và phủ đầy sỏi như một phần của dự án bảo tồn mở rộng do Quỹ Gerda Henkel tài trợ. Điều này giúp bảo vệ các bức tường bằng đất sét không nung và những thứ khác vẫn còn ẩn giấu trong đống đổ nát trong thời gian lũ lụt. Địa điểm này hiện tại đã bị nhấn chìm hoàn toàn một lần nữa.
Văn Thiện
