Một báo cáo mới từ các chuyên gia thuộc Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB) cho rằng, trong nền kinh tế kỹ thuật số, tiền mặt không còn là một công cụ hữu ích và tiền điện tử của ngân hàng trung ương (CBDC) là "giải pháp duy nhất" để tiếp tục hệ thống tiền tệ hiện tại.
Ngân hàng trung ương của khu vực đồng euro gần đây đã đăng tải một báo cáo có tiêu đề "Kinh tế học Tiền điện tử của Ngân hàng trung ương". Các tác giả đã đánh giá các tác động đối với hệ thống tài chính và xem xét vấn đề quyền riêng tư dữ liệu và các khoản thanh toán kỹ thuật số.
Các nhà nghiên cứu kết luận rằng tiền điện tử của ngân hàng trung ương (CBDC), ví dụ như đồng euro điện tử, sẽ là "giải pháp duy nhất" để tạo điều kiện cho hệ thống tiền tệ hiện tại "tiếp tục suôn sẻ". Bất chấp những lo ngại phổ biến rằng các đồng tiền điện tử của ngân hàng trung ương sẽ hạn chế nguồn cung tín dụng và hoạt động như một lực lượng gây xáo trộn trên thị trường tài chính, báo cáo đã bác bỏ những lo ngại này, cho rằng chúng không có cơ sở.
Báo cáo của các chuyên gia Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB) lưu ý rằng tiền điện tử rất quan trọng trong nền kinh tế kỹ thuật số. Vì "tiền mặt đang mất dần sức hấp dẫn như một phương tiện thanh toán hiệu quả", đồng tiền điện tử của ngân hàng trung ương là một công cụ cần thiết để áp dụng. Báo cáo đã chỉ ra những hạn chế của việc thiết lập một hệ thống tiền tệ kỹ thuật số thống nhất — chẳng hạn như tốc độ thanh toán ì ạch, việc phát triển và áp dụng chậm chạp các hệ thống thanh toán tức thì — nhưng lưu ý rằng "phiên bản cập nhật kỹ thuật số cho tiền mặt" là rất quan trọng để thúc đẩy "hệ thống hai lớp của công và tiền riêng".
Dù sao thì tiền mặt cũng sở hữu "chi phí kinh tế lớn mà không có lợi ích rõ ràng", vì vậy "có cấu trúc không 'phù hợp' với thời đại kỹ thuật số".
Các tác giả cảnh báo tiền điện tử có thể gây ra những lo ngại về quyền riêng tư. Tuy nhiên, họ cũng nói rằng có một "nghịch lý về quyền riêng tư": người tiêu dùng sẽ nhấn mạnh tầm quan trọng của quyền riêng tư trong các cuộc khảo sát, nhưng họ sẽ cho đi dữ liệu cá nhân của mình một cách miễn phí hoặc để đổi lấy những phần thưởng nhỏ.
"Phân tích gốc rễ của sự phân chia đầy mâu thuẫn rõ ràng này, các nhà nghiên cứu chỉ ra nhiều các yếu tố góp phần vào đó như: thông tin phi đối xứng (một người sẽ có thông tin nhiều hơn so với người khác về cùng một vấn đề), tính hợp lý bị giới hạn (dưới những giới hạn này, các cá nhân có lý trí sẽ lựa chọn một quyết định thỏa đáng hơn là tối ưu), và việc ra quyết định dựa trên kinh nghiệm (nhằm đưa ra một giải pháp mà không được đảm bảo là tối ưu). Từ góc độ chính sách công, những quan sát này cho thấy chắc chắn sẽ có thêm sự hoài nghi về khả năng các lực thúc đẩy thị trường đạt được mức độ bảo vệ quyền riêng tư hiệu quả", báo cáo cho biết.
Báo cáo cũng không chấp nhận các đồng tiền mã hóa và stablecoins (các đồng tiền mã hóa có giá trị được gắn với một số tài sản hoặc rổ tài sản tương đối ổn định để giảm thiểu sự biến động giá). Các chuyên gia Ngân hàng Trung ương Châu Âu gọi chúng là "mối đe dọa đối với chủ quyền tiền tệ". Họ hoan nghênh việc Nhóm công tác về thị trường tài chính của Tổng thống Joe Biden đề xuất một khuôn khổ quy định cho lĩnh vực tiền điện tử, cũng như việc vô số các quy định khác được xem xét trên toàn thế giới.
"Những đề xuất này sẽ đưa các hình thức tiền điện tử mới vào chu vi pháp lý và giúp giải quyết một số mối quan tâm lớn liên quan đến chủ quyền tiền tệ và sự ổn định tài chính", báo cáo nêu rõ.
-
- Các tờ tiền 50 và 100 euro (axelle b / CC0 1.0)
Sự trỗi dậy của các đồng tiền điện tử của ngân hàng trung ương (CBDC)
Nhiều chính phủ và ngân hàng trung ương trên toàn cầu đã và đang nghiên cứu các đồng tiền điện tử ngân hàng trung ương như một sự kế thừa hoặc bổ sung tiềm năng cho tiền vật lý.
Tháng 1/2022, Cục Dự trữ Liên bang của Mỹ (Fed) đã đăng tải một tài liệu có tiêu đề "Tiền và Thanh toán: USD trong Thời đại Chuyển đổi Kỹ thuật số". Tài liệu này đã xem xét những ưu và nhược điểm của một đồng tiền điện tử ngân hàng trung ương tiềm năng của Mỹ.
Tháng 6/2022, trong cuộc báo cáo chính sách tiền tệ bán niên trước Quốc hội Mỹ, Chủ tịch Fed Jerome Powell khuyến nghị rằng đồng USD điện tử là "thứ mà chúng ta cần khám phá với tư cách là một quốc gia" chứ "không nên là một thứ mang tính đảng phái".
"Đó là một cuộc đổi mới tài chính tiềm năng rất quan trọng mà sẽ ảnh hưởng đến tất cả người Mỹ", ông nói trước Ủy ban Dịch vụ Tài chính Hạ viện Mỹ. "Kế hoạch của chúng tôi là làm việc trên cả mặt chính sách và mặt công nghệ trong những năm tới và mang đến Quốc hội một khuyến nghị vào một thời điểm nào đó".
Ông Powell nói thêm rằng, nếu Mỹ tạo đồng USD điện tử, thì đồng tiền này sẽ cần được phát hành bởi chính phủ liên bang chứ không phải bởi một tổ chức tư nhân.
"Một câu hỏi xung quanh đồng tiền điện tử của ngân hàng trung ương là, chúng ta có muốn một stablecoin tư nhân trở thành đồng USD điện tử không? Tôi nghĩ câu trả lời là không", ông Powell nói. "Nếu chúng ta có đồng USD điện tử, thì đó nên là tiền do chính phủ bảo lãnh, không phải tiền tư nhân".
Quốc hội Mỹ đang yêu cầu có hành động nhanh hơn trong vấn đề đồng USD điện tử. Tháng 8/2022, một nhóm lưỡng đảng gồm các thành viên của Quốc hội, dẫn đầu bởi Dân biểu French Hill (Đảng Cộng hòa - Bang Arkansas) và Dân biểu Maxine Waters (Đảng Dân chủ - Bang California), cho biết đã soạn thảo dự luật yêu cầu Fed tăng tốc công việc về tiền điện tử của ngân hàng trung ương.
"Với việc các quốc gia trên thế giới đang cạnh tranh để triển khai các phiên bản kỹ thuật số của tiền tệ của riêng họ, Mỹ sẽ không thể bị bỏ lại phía sau", Dân biểu Waters cho biết vào tháng 5/2022 trước một phiên điều trần về lợi ích và rủi ro của tiền điện tử ngân hàng trung ương.
Tháng 7/2022, Chủ tịch Ngân hàng Trung ương Châu Âu Christine Lagarde đã ủng hộ việc có một đồng euro điện tử, cho rằng việc số hóa đồng tiền chính thức của 19/27 quốc gia thành viên Liên minh Châu Âu có thể "đạt được" sự ổn định và giúp công chúng tiếp cận dễ dàng với tiền từ ngân hàng trung ương.
Theo bà Lagarde, một đồng euro điện tử sẽ bổ sung cho tiền mặt chứ không thay thế nó. Bà cũng chỉ ra rằng, đồng tiền điện tử ngân hàng trung ương sẽ chỉ thành công nếu nó giải quyết được nhu cầu của người tiêu dùng và doanh nghiệp và đảm bảo rằng các biện pháp bảo vệ quyền riêng tư được thiết lập ngay từ đầu.
Những điều này, viết trong một bài trên blog Ngân hàng Trung ương Châu Âu, sẽ cho phép đồng euro điện tử "đóng vai trò như một mỏ neo cho toàn bộ hệ thống thanh toán".
Mỹ và châu Âu đấu với đồng Nhân dân tệ điện tử?
Nhưng trong khi Mỹ và châu Âu có thể đang cố gắng đi đầu trong một vấn đề quan trọng như vậy của hệ thống tiền tệ toàn cầu, thì các nhà phân tích thị trường lưu ý rằng họ có thể đang có phản ứng trước Trung Quốc.
-
- Thông báo chấp nhận đồng Nhân dân tệ điện tử e-CNY tại một trung tâm thương mại ở Thượng Hải, 08/03/2021. (STR / AFP, qua Getty Images)
Sau 7 năm nghiên cứu chuyên sâu, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (Ngân hàng trung ương Trung Quốc - PBOC) đã phát hành đồng Nhân dân tệ (NDT) điện tử vào năm 2021. Đồng NDT điện tử là một đồng tiền điện tử ngân hàng trung ương đang cố gắng thay thế một phần tiền mặt hiện đang lưu hành, vì ngày càng ít người tiêu dùng Trung Quốc sử dụng tiền vật lý. Ước tính rằng, tiền mặt được dùng cho khoảng 25% giao dịch tại điểm bán lẻ vào năm 2020, giảm từ mức xấp xỉ 75% vào năm 2012.
Một số ý kiến cho rằng Bắc Kinh đang tìm cách phá bỏ hệ thống tiền tệ toàn cầu, nhưng các quan chức lại nói ngược lại.
Tháng 12/2020, tại một diễn đàn ở Thượng Hải, cựu thống đốc Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc Chu Tiểu Xuyên đã lưu ý rằng mục tiêu chính của chính phủ là công nghệ chứ không phải là ưu thế về tiền tệ. Tuy nhiên, Richard Turrin — tác giả của "Không dùng tiền mặt: Cuộc cách mạng tiền tệ kỹ thuật số của Trung Quốc" — nói với CNBC vào tháng 3/2022 rằng, đồng NDT điện tử có thể thách thức đồng USD trong thanh toán thương mại quốc tế trong thập kỷ tới.
"Hãy nhớ rằng, Trung Quốc là quốc gia [có lượng hàng hóa] giao dịch lớn nhất và bạn sẽ thấy đồng NDT điện tử dần thay thế đồng USD khi mua hàng từ Trung Quốc", ông nói. "Nếu chúng ta bàn về khoảng 5 đến 10 năm nữa, thì đúng vậy, đồng NDT điện tử có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc giảm mức sử dụng đồng USD trong thương mại quốc tế".
Đồng NDT đã trở thành một trong những đồng tiền phổ biến nhất trong các giao dịch xuyên quốc gia vào năm 2021, chiếm 2,7% các thanh toán toàn cầu — mức cao nhất trong vòng 6 năm — theo thống kê đăng tải vào tháng 1/2022 của Hiệp hội Viễn thông Tài chính Liên ngân hàng Toàn cầu (SWIFT) cho thấy. Đồng USD chiếm hơn 40% các giao dịch quốc tế.
Sẽ phải mất thời gian để truất ngôi đồng USD khỏi vị trí đồng tiền dự trữ quốc tế chính. Theo dữ liệu về Thành phần tiền tệ Dự trữ ngoại hối chính thức (COFER) của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), thì USD chiếm gần 60% lượng dự trữ quý I/2022. Đồng NDT chỉ chiếm chưa đến 3%.
Các đồng tiền điện tử ngân hàng trung ương có rủi ro không?
Nhưng trong khi nhiều nhà hoạch định chính sách công tỏ ra hào hứng trước triển vọng của tiền điện tử ngân hàng trung ương, thì các nhà phê bình khẳng định rằng còn nhiều hạn chế.
Rủi ro chính đối với tiền điện tử ngân hàng trung ương là sự xói mòn quyền riêng tư. Mọi giao dịch tài chính của người tiêu dùng đều có thể được chính quyền giám sát, dù chính quyền đó là chính phủ liên bang hay các cơ quan thực thi pháp luật. Nhìn vào hệ thống điểm tín dụng xã hội của Trung Quốc, các chuyên gia cảnh báo rằng không khó để thấy chính phủ áp đặt tiền điện tử ngân hàng trung ương nhằm tạo điều kiện cho việc thiết lập các chương trình giám sát xã hội.
"Việc chấm dứt tiền mặt và phân tích tức thì các giao dịch tài chính cho phép giám sát, kiểm soát bởi nhà nước, và cuối cùng là tấn công phi kỹ thuật trên quy mô chưa từng có", Alex Gladstein — giám đốc chiến lược của Human Rights Foundation (Tổ chức Nhân quyền) — cho biết. "Khi chính phủ có thể tước bỏ các đặc quyền tài chính vì [ai đó] đăng sai từ trên mạng xã hội, nói sai điều gì trong cuộc gọi cho phụ huynh, hoặc gửi sai ảnh cho người thân, thì các cá nhân sẽ tự kiểm duyệt và hết sức thận trọng. Theo cách này, việc kiểm soát tiền bạc có thể tạo ra hiệu ứng lạnh sống lưng cho xã hội".
Một yếu tố khác là việc áp dụng nhanh hơn các chính sách tiền tệ, đặc biệt là trong những thời kỳ khủng hoảng như đại dịch COVID-19.
"Việc chuyển đổi cũng giúp đơn giản hóa việc thực thi chính sách tiền tệ – ngân hàng trung ương có thể thay đổi nguồn cung ngay lập tức bằng cách phát hành hoặc hủy bỏ các mã trong tài khoản của mình", Ajay Mookerjee tại Harvard Business Review cho biết. "Và bằng cách trả lãi cho các khoản nắm giữ tiền điện tử ngân hàng trung ương, thì ngân hàng trung ương có thể trực tiếp truyền tải chính sách tiền tệ đến các hộ gia đình, thay vì ảnh hưởng đến lãi suất tiền gửi thương mại thông qua lãi suất mà họ đưa ra cho các ngân hàng trên tài khoản dự trữ của [các ngân hàng thương mại này] tại ngân hàng trung ương".
Mặc dù những người ủng hộ cho rằng điều này có thể hỗ trợ hệ thống tài chính, Ngân hàng Thế giới cảnh báo rằng nó thực sự đe dọa đến "tính toàn vẹn tài chính" của cơ sở hạ tầng ngân hàng ngày nay.
"Sự ra đời của tiền điện tử ngân hàng trung ương có thể phá vỡ cấu trúc trung gian tài chính hiện có. Ngoài ra, tùy thuộc vào thiết kế và bối cảnh quốc gia, thì tiền điện tử ngân hàng trung ương có thể gây ra rủi ro đối với sự ổn định tài chính, tính toàn vẹn tài chính, bảo vệ dữ liệu và quyền riêng tư, cũng như khả năng của một thực thể trong việc xác định, phản hồi, và phục hồi nhanh chóng sau sự cố công nghệ thông tin", Ngân hàng Thế giới giải thích trong báo cáo "Tiêu điểm Kinh tế Nam Á" vào tháng 4/2022.
Cuối cùng thì tiền điện tử ngân hàng trung ương có thể trở thành một khoản đầu tư tốn kém mà không đạt được bất kỳ điều gì thực chất, Trung tâm Cải cách châu Âu nhận xét.
"Nếu không được áp dụng rộng rãi, thì tiền điện tử ngân hàng trung ương sẽ là một thất bại đắt giá và sẽ không làm được gì nhiều để thúc đẩy các mục tiêu của các ngân hàng trung ương", Zach Meyers, nhà nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm Cải cách châu Âu cho biết. "Liên minh Châu Âu không nên bị phân tâm bởi viễn cảnh về một đồng euro điện tử — điều này nghe có vẻ ấn tượng và thú vị, nhưng có thể chỉ mang lại cho người châu Âu một số ít lợi ích mà họ vốn đã có".
Với việc ngày càng nhiều quốc gia đang xem xét các đồng tiền điện tử ngân hàng trung ương và việc nhiều nơi đã triển khai nó, chúng ta có thể đang chứng kiến một cuộc thử nghiệm tiền tệ diễn ra trong thời gian thực.
Cao Dương
Theo The Epoch Times
