Với những bằng chứng về một nền kinh tế đang yếu được thổi phồng bằng nợ, tác động dây chuyền của tăng lãi suất cùng với mức chi tiêu cao của chính quyền, kinh tế Mỹ sẽ khó có thể hạ cánh an toàn. Hệ thống tài chính đã xuất hiện nhiều nguy cơ lớn. Fed sẽ phải lựa chọn giữa rủi ro suy thoái tài chính toàn cầu hoặc lạm phát kéo dài.
Sau hơn một thập kỷ với một chuỗi các gói kích thích và lãi suất cực thấp, với hàng ngàn tỷ USD được dùng để kích thích tiền tệ, định giá tài sản đã được đẩy lên cao cùng với việc đặt cược vào rủi ro bằng đòn bẩy với quy mô khổng lồ được khuyến khích. Viễn cảnh "hạ cánh mềm" (hạ nhiệt lạm phát mà không gây đổ vỡ nền kinh tế) của nền kinh tế Mỹ là không thể xảy ra.
Trong cuộc phỏng vấn với Marketplace, Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) thừa nhận rằng: “Hạ cánh mềm chỉ đơn giản là quay trở lại mức lạm phát 2% trong khi giữ vững sự tích cực của thị trường lao động. Và thực hiện mục tiêu này tại thời điểm hiện tại là khá khó khăn". Sau đó, ông tiếp tục nói: "Tuy nhiên, chúng tôi nghĩ rằng vẫn có cách… để đạt được mục tiêu đó”.
Nền kinh tế Mỹ sẽ không thể hạ cánh an toàn
Vấn đề đầu tiên ngăn cản hạ cánh mềm là những bằng chứng cho thấy nền kinh tế đang yếu. Trong khi tỷ lệ thất nghiệp là rất tích cực, tỷ lệ tham gia lao động và tỷ lệ có việc làm phản ánh một bức tranh khác, sau một năm trì trệ. Cả tỷ lệ tham gia lực lượng lao động, ở mức 62,2% và tỷ lệ có việc làm trên toàn dân số, ở mức 60,0%, đều thấp hơn 1,2% so với mức được ghi nhận vào tháng 02/2020, theo báo cáo việc làm tháng 4. Tiền lương thực tế giảm, do lạm phát đã xóa bỏ hoàn toàn mức tăng lương danh nghĩa. Theo Cục Thống kê Lao động: “Thu nhập trung bình thực tế theo giờ giảm 2,6%, sau khi được điều chỉnh theo mùa, từ tháng 04/2021 đến tháng 04/2022. Sự thay đổi trong thu nhập thực tế trung bình hàng giờ kết hợp với mức giảm 0,9% về thời gian làm việc trung bình hàng tuần đã dẫn đến việc thu nhập trung bình hàng tuần thực tế giảm 3,4% trong giai đoạn này".
Theo các khảo sát người tiêu dùng của Đại học Michigan, chỉ số niềm tin người tiêu dùng vào đầu tháng 5 đã giảm xuống mức thấp nhất trong 11 năm là 59,1 từ con số 65,2, chìm sâu vào mức suy thoái. Chỉ số đánh giá điều kiện kinh tế hiện tại giảm xuống còn 63,6 từ mức 69,4, trong khi chỉ số kỳ vọng của người tiêu dùng giảm mạnh xuống còn 56,3 từ 62,5.
Vấn đề thứ hai ngăn cản niềm tin vào một cuộc hạ cánh mềm là việc đánh giá thấp tác động dây chuyền của những sự điều chỉnh thậm chí được cho là nhỏ trên thị trường. Với nợ toàn cầu ở mức cao nhất mọi thời đại và nợ ký quỹ chỉ riêng tại Mỹ là 773 tỷ USD tính đến 30/04, kỳ vọng về một sự hạ nhiệt có kiểm soát - trong đó các thị trường và lĩnh vực mắc nợ sẽ tiếp nhận việc tăng lãi suất mà không gây thiệt hại đáng kể cho nền kinh tế - đơn giản là quá lạc quan. Nợ ký quỹ đang ở mức cao hơn 170 tỷ USD so với năm 2019, mức cao nhất mọi thời đại vào thời điểm đó.
Tuy nhiên, vấn đề lớn nhất là Fed muốn kiềm chế lạm phát trong khi chính quyền liên bang không muốn giảm chi tiêu. Suy cho cùng, lạm phát được giảm bớt bằng cách cắt giảm lượng tiền rộng (tiền và các tài sản có thể quy đổi ra tiền) trong nền kinh tế. Nếu chi tiêu của chính quyền vẫn giữ nguyên, những nỗ lực giảm lạm phát sẽ dẫn đến việc tàn phá khu vực tư nhân thông qua chi phí nợ cao hơn và sự suy giảm tiêu dùng.
Fed không thể mong đợi một sự hạ cánh nhẹ nhàng khi nền kinh tế Mỹ thậm chí còn chưa hề cất cánh. Nó chỉ bị thổi phồng bởi các gói kích thích kinh tế được tài trợ bằng nợ và việc chi tiêu quá tay của chính quyền.
Nguy cơ khủng hoảng hệ thống tài chính
Tại thời điểm hiện tại, hầu như không thể tính toán hết thiệt hại danh nghĩa (tính theo giá trị hiện hành của đồng tiền) và thiệt hại thực trong các quỹ hưu trí và kết quả tiêu cực của các tổ chức tài chính đối với các tài sản được định giá cạnh tranh nhất, từ các khoản đầu tư gắn với trách nhiệm xã hội và công nghệ cho đến cơ sở hạ tầng và cổ phần của công ty tư nhân (các công ty trách nhiệm hữu hạn không bán cổ phần ra đại chúng). Chúng ta có thể thấy rằng tính đến thời điểm hiện tại, thị trường chứng khoán Mỹ đã mất hơn 7 ngàn tỷ USD vốn hóa trong năm nay, sau những động thái rất khiêm tốn từ Fed. Tác động của những tổn thất này chưa được thấy rõ trong các tổ chức tài chính, nhưng việc giảm giá trị tài sản sẽ trở nên rõ ràng trong nửa cuối năm 2022, dẫn tới một cuộc khủng hoảng tín dụng được thúc đẩy bởi việc tăng lãi suất.
Các ngân hàng trung ương luôn đánh giá thấp việc vốn cốt lõi của một tổ chức tài chính có thể tan biến nhanh như thế nào. Ngay cả bản thân hệ thống tài chính cũng không thể thực sự hiểu được mức độ phức tạp của tác động chéo của sự sụt giảm định giá trên diện rộng của mọi loại tài sản vốn đang được định giá cực kỳ hào phóng. Đó cũng là lý do các bài kiểm tra sức chịu đựng tài chính (đánh giá khả năng chịu đựng các biến cố tài chính của các tổ chức tài chính hoặc danh mục đầu tư) luôn không đánh giá đúng tình hình. Và các tổ chức tài chính trên toàn thế giới cũng đã từ bỏ quy trình trích lập dự phòng vốn rất hữu ích.
Fed cố gắng thuyết phục thế giới rằng lãi suất thực vẫn sẽ âm trong một thời gian dài, nhưng chi phí đi vay trên toàn cầu đang tăng lên trong khi đồng USD đang mạnh lên, tạo ra một hiệu ứng chân không lớn (đầu tư vào USD) có thể tạo ra những tác động tiêu cực đáng kể đến nền kinh tế thực trước khi Fed có thể nhận ra rằng thị trường đang yếu hơn so với dự đoán và tính thanh khoản là thấp hơn đáng kể so với tính toán của tổ chức này.
Lựa chọn giữa rủi ro suy thoái tài chính toàn cầu và lạm phát kéo dài
Sẽ không có một giải pháp dễ dàng. Không thể có con đường bình thường hóa mà không có tổn thất. Hậu quả của những biện pháp kích thích tiền tệ khổng lồ sẽ không nhẹ nhàng. Điều mà Fed nên hiểu ra là các kế hoạch kích thích kinh tế khổng lồ vào năm 2020 đã tạo ra kết quả tồi tệ nhất: lạm phát cơ bản ở mức cao dai dẳng cùng với tăng trưởng kinh tế suy yếu. Chỉ có hai giải pháp: thực sự giải quyết lạm phát và chấp nhận rủi ro khủng hoảng tài chính; hoặc quên đi lạm phát, khiến người dân nghèo hơn và duy trì các bong bóng. Không có giải pháp nào tốt. Fed muốn có một phản ứng dứt khoát và chưa từng có đối với các đợt phong tỏa đại dịch và đã tạo ra một rủi ro tài chính toàn cầu rõ rệt và chưa từng có. Họ nghĩ rằng việc in ra tiền không phải là một vấn đề và bây giờ rủi ro tích lũy đã cao đến mức khó có thể tìm ra cách xử lý.
Một ngày nào đó, người ta cuối cùng có thể hiểu rằng cú sốc về phía cung nên được giải quyết bằng các chính sách về phía cung, chứ không phải các chính sách về phía cầu. Bây giờ đã quá muộn. Ông Jerome Powell sẽ phải lựa chọn giữa nguy cơ suy thoái tài chính toàn cầu hoặc lạm phát kéo dài.
Bài viết chỉ phản ánh quan điểm của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của NTDVN.
Tác giả - Tiến sĩ Daniel Lacalle - là nhà kinh tế trưởng tại quỹ phòng hộ Tressis. Ông là tác giả của các cuốn sách “Tự do hay Bình đẳng” (Freedom or Equality), “Thoát khỏi Bẫy của Ngân hàng Trung ương” (Escape from the Central Bank Trap) và “Cuộc sống tại các Thị trường Tài chính” (Life in the Financial Markets).
Đức Duy
Theo The Epoch Times
