Nền kinh tế Trung Quốc dường như đang trên đường lao vào cái bẫy kinh tế tệ nhất: Giá cả lạm phát song hành với tăng trưởng đình trệ (gọi tắt là lạm phát đình trệ). Và việc hoạch định chính sách kém cỏi của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) đã định hướng nền kinh tế lao vào cái bẫy này.
Sản lượng sản xuất giảm, và Trung Quốc đang gặp khó khăn với ít đơn đặt hàng mới hơn cho quý tới. Thêm vào đó, mất điện, thiếu lương thực, gia tăng phong toả Covid-19, hạn chế biên giới nghiêm ngặt, thị trường bất động sản đóng băng cùng với mùa đông băng giá, bong bóng nợ xấu phình lên khi bất động sản và sản xuất sa sút… Tất cả bồi thêm các nhát cắt tiêu cực vào khu vực sản xuất và tương lai tăng trưởng của nền kinh tế này.
Lạm phát đình trệ, còn được gọi là tình trạng suy thoái-lạm phát; tình trạng này mô tả trạng thái nền kinh tế xuất hiện đồng thời cả lạm phát, thất nghiệp đều cao, và tăng trưởng kinh tế chậm lại. Đây là một điều kiện đặc biệt khó giải quyết đối với các chính phủ vì các chính sách mở rộng, chẳng hạn như chi tiêu tài khóa và lãi suất thấp hơn, được sử dụng để chống lại thất nghiệp và kích thích tăng trưởng kinh tế sẽ làm trầm trọng thêm lạm phát. Ngược lại, các chính sách điều chỉnh, chẳng hạn như tăng lãi suất, hạn chế chi tiêu và đầu tư của chính phủ, sẽ làm giảm lạm phát, nhưng cũng sẽ làm chậm nền kinh tế, làm tăng tỷ lệ thất nghiệp.
Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc (NBS) báo cáo rằng họ dự kiến tăng trưởng GDP năm 2021 chỉ ở mức 4.9%. Tăng trưởng sản xuất công nghiệp giảm xuống 3.1% trong tháng 9. Nền kinh tế đã bị ảnh hưởng nặng nề bởi vụ vỡ nợ tiềm tàng 300 tỷ USD của Evergrande, khoản nợ này đã lây lan sang toàn bộ lĩnh vực bất động sản cũng như phần còn lại của nền kinh tế. Việc phân bổ năng lượng và chi phí nguyên liệu thô tăng cao đã tạo ra lực cản cho ngành sản xuất. Dù là tin vào tuyên bố cắt giảm carbon của Bắc Kinh hoặc đơn giản là dành nguồn điện cho sản xuất vũ khí chuẩn bị cho chiến tranh thì sự thật là toàn Trung Quốc đang thiếu điện cho sản xuất; giá than đá tăng vọt (chính quyền Trung Quốc đang làm mọi cách để giảm giá than); hoạt động sản xuất tiếp tục chậm lại do bị cắt điện luân phiên và chi phí đầu vào trở thành gánh nặng cho mọi doanh nghiệp.
Với việc xuất khẩu tháng 10, dù tăng khá, nhưng đã giảm mạnh so với tháng 9 trong ngay giữa thời điểm cầu xuất khẩu tăng cao là một dấu hiệu xấu; thêm vào đó đầu tư cũng giảm. ĐCSTQ đang cố gắng khuyến khích người tiêu dùng trong nước, coi tiêu dùng là một động lực chính tăng trưởng cho nền kinh tế. Nhưng đối mặt với tỷ lệ tiết kiệm cao của Trung Quốc, lạm phát gia tăng, tiếp tục phong tỏa và những bất ổn, người dân không muốn chi tiêu. Chưa kể, 600 triệu người Trung Quốc không có quyền tiêu dùng; Trung Quốc có thể kích thích tiêu dùng nội địa từ đâu? Khoảng cách giàu nghèo quá lớn làm thu hẹp quy mô dân số tầng lớp trung lưu. Tầng lớp trung lưu mới là nguồn lực tiêu dùng mạnh nhất của mỗi nền kinh tế, Mỹ là một ví dụ điển hình bởi tỷ trọng dân số tầng lớp trung lưu của Mỹ lớn; Trung Quốc đã không có ưu thế này.
Khu vực sản xuất của Trung Quốc có xu hướng đi xuống trong 3 tháng qua, do giá nguyên liệu thô cao và nhu cầu nội địa ở mức trung bình. Giá tại nhà sản xuất, giá của các sản phẩm có sẵn tại nhà máy, đang tăng với tốc độ nhanh nhất trong một phần tư thế kỷ. Điều này có nghĩa là chi phí nguyên liệu, linh kiện, và các yếu tố đầu vào khác đang tăng lên nhanh chóng, khiến sản phẩm trở nên đắt đỏ hơn trước khi lên kệ tại các cửa hàng bán lẻ.
-
- Một nhân viên kiểm tra bảng mạch trên dây chuyền sản xuất bộ điều khiển tại nhà máy Gree, sau đợt bùng phát COVID-19 ở Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc, hôm 16/08/2021. (Ảnh: CD qua Reuters)
Chỉ số Quản lý Mua hàng (PMI) chính thức của ngành sản xuất, một thước đo sức khỏe cơ bản của ngành sản xuất Trung Quốc, đang bị thu hẹp lại. Một biện pháp phụ theo dõi các đơn đặt hàng mới đã cho thấy một mô hình suy giảm tương tự, có nghĩa là sự phục hồi vẫn chưa xảy ra. Một chỉ số khác, chỉ số PMI tổng hợp, bao gồm cả lĩnh vực sản xuất và dịch vụ, đã giảm nghiêm trọng, từ tháng 9 đến tháng 10.
Các chỉ số sản lượng đã đạt mức thấp nhất trong hơn một thập kỷ, trong khi chỉ số giá cả đầu ra đang tăng. Điều này có nghĩa là các nhà máy đang sản xuất ít hàng hóa hơn và những hàng hóa đó hiện đang đắt hơn trước. Sản lượng giảm dẫn đến thất nghiệp gia tăng, trong khi giá cả cao hơn là bằng chứng của lạm phát. Cùng với nhau, đây là một ví dụ cơ bản về lạm phát đình trệ. Thông thường, một quốc gia có thể chi tiêu để thoát khỏi tình trạng thất nghiệp, và việc khuyến khích người dân chi tiêu sẽ tạo ra công ăn việc làm. Tuy nhiên, trong tình hình hiện nay, giá cả tăng cao và nền kinh tế tăng trưởng chậm lại đang khiến nhu cầu của người tiêu dùng bị kiểm soát. Một cuộc khảo sát gần đây của Trung tâm Thông tin Logistics Trung Quốc đã phát hiện ra rằng khoảng 2/3 số công ty xác định tình trạng cầu tiêu dùng yếu là thách thức lớn nhất của họ.
Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường phát biểu trên kênh truyền thông chính thống của ĐCSTQ là CCTV rằng, chính quyền Trung Quốc cần đưa ra các quyết định chính sách để giải quyết các vấn đề kinh tế hiện tại, nhưng ông không đưa ra chính sách cụ thể mà chính quyền của ông và ĐCSTQ sẽ làm ngoài việc kêu gọi các nhà chức trách đảm bảo rằng lương thực vẫn có sẵn và dự trữ đầy đủ để sử dụng trong tương lai.
Giá rau bán buôn tăng chóng mặt. Tình trạng mất điện đã khiến một số nhà máy chế biến phải ngừng sản xuất lạc. Các loại cây trồng khác không thể chế biến được vì mất điện bao gồm ngô và đậu tương. Ngoài ra, việc thiếu ngũ cốc chế biến thức ăn chăn nuôi đã khiến giá thịt tăng đến mức cực đoan. Để bảo đảm thực phẩm, theo phương tiện truyền thông nhà nước là Thời báo Toàn cầu, ĐCSTQ đã thiết lập "chiến dịch đĩa sạch," một kế hoạch hành động với 28 bước, bao gồm thúc giục các nhà hàng và căng tin cung cấp các khẩu phần nhỏ hơn và "giám sát việc mua và sử dụng thực phẩm".
Ông Lý cũng đã nói với công chúng rằng hãy tích trữ những thứ cần thiết, mặc dù Bắc Kinh sau đó đã đưa ra một tuyên bố thanh minh bảo đảm với mọi người rằng thực phẩm đang rất dồi dào.
Ngoài tình trạng thiếu hụt lương thực và năng lượng, Trung Quốc đang phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng nợ nghiêm trọng; nguyên nhân chủ yếu là do các công ty quốc doanh Trung Quốc gây ra. Nhìn chung, ĐCSTQ đang lèo lái nền kinh tế này quay lưng lại với nền kinh tế thị trường và chuyển sang nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung; nơi chủ yếu dành cho các doanh nghiệp nhà nước với lợi tức đầu tư thấp và nợ cao.
Viện Peterson về Kinh tế quốc tế đã theo dõi tỷ lệ tổng tín dụng mà ngân hàng trung ương của Trung Quốc công bố phân theo khu vực công và tư. Số liệu cho thấy, dòng tín dụng phân bố cho khu vực công tăng trưởng ổn định. Số liệu năm 2016 cho thấy, các ngân hàng quốc doanh Trung Quốc đã cung cấp 83% tín dụng của họ cho các công ty được nhà nước sở hữu hoặc kiểm soát.
Ngoài ra, Viện Peterson cũng phát hiện ra rằng từ năm 2012 - 2018, tài sản của các công ty nhà nước tăng hơn 15% mỗi năm, cao hơn gấp đôi so với mức tăng GDP của Trung Quốc, cũng như gấp đôi tốc độ tăng tài sản của khu vực tư nhân. Trong khoảng thời gian này, tỷ suất sinh lợi của các công ty nhà nước và công ty do nhà nước kiểm soát đã giảm xuống, tuy nhiên, các công ty này được ưu đãi tiếp cận các khoản vay ngân hàng và thị trường trái phiếu doanh nghiệp trong nước. Tài sản của các pháp nhân nhà nước này tăng cùng tốc độ với nợ phải trả của họ. Điều này cho thấy rằng tín dụng và vốn không được phân bổ cho các công ty mang lại lợi nhuận cao nhất, mà là cho những công ty được hỗ trợ bởi ĐCSTQ.
Kể từ năm 2019, ĐCSTQ đã gia tăng ảnh hưởng của mình đối với các doanh nghiệp khu vực tư nhân bằng cách buộc họ duy trì một chi bộ Đảng bao gồm các quan chức chính phủ. Vào tháng 09/2019, các quan chức của Đảng đã được bổ nhiệm vào 100 công ty chỉ riêng ở Hàng Châu. Một số cái tên hàng đầu là Alibaba, Geely Holdings và Wahaha. Theo một cuộc khảo sát của Institut Montaigne, tính đến năm 2021, 48% doanh nghiệp tư nhân được khảo sát đã thiết lập đảng [ĐCSTQ] bộ, trong khi cuộc khảo sát tương tự cho thấy 92% trong số 500 doanh nghiệp tư nhân hàng đầu của Trung Quốc đã có đảng bộ. Kể từ năm 2018, tất cả các công ty niêm yết trong nước bắt buộc phải thành lập đảng bộ hoặc chi bộ.
-
- Một chiếc xe triển lãm của nhà sản xuất ô tô Trung Quốc Geely tại Triển lãm ô tô Bắc Kinh hôm 25/04/2018. (Ảnh: Wang Zhao / AFP / Getty Images)
Thêm một ví dụ về vấn đề kinh tế do ĐCSTQ tạo ra là cuộc khủng hoảng già hóa của Trung Quốc. Quy mô lực lượng lao động của Trung Quốc đạt đỉnh vào năm 2015, và việc nới lỏng chính sách một con, đầu tiên cho phép sinh hai và sau đó là ba con, dường như không tương quan với sự bùng nổ số sinh. Ngay cả khi có sự gia tăng mạnh về số ca sinh hiện nay, thì sẽ còn nhiều năm nữa những đứa trẻ mới sinh thêm đó sẽ thay thế tất cả những người nghỉ hưu và thực sự bắt đầu mở rộng lực lượng lao động. Do đó, xu hướng hiện nay là số lượng lao động đang giảm dần.
Hầu hết các tai ương kinh tế của Trung Quốc là do ĐCSTQ đưa ra các quyết định chính sách phá hoại. Các quy định của chính phủ về các công ty internet đã gây thất thoát đầu tư hàng trăm tỷ USD. Việc giảm doanh thu trong lĩnh vực sản xuất là do các chính sách về khí hậu và sử dụng năng lượng của chính phủ. Xuất khẩu giảm là do chính phủ áp đặt các biện pháp cấm vận và đóng cửa cảng. Tình trạng thiếu lương thực là kết quả của các chính sách năng lượng sai lầm. Và tất cả những yếu tố này dẫn đến nền kinh tế tăng trưởng chậm lại, tỷ lệ thất nghiệp gia tăng và lạm phát. Trung Quốc hiện đang phải đối mặt với một ví dụ điển hình về lạm phát đình trệ, và ĐCSTQ là người phải chịu trách nhiệm.
Quan điểm trong bài viết này là của tác giả và không nhất thiết phản ánh quan điểm của NTDVN.
Tác giả Antonio Graceffo đã có hơn 20 năm làm việc tại châu Á. Ông tốt nghiệp Đại học Thể thao Thượng Hải và có bằng MBA của Đại học Giao thông Thượng Hải. Ông Antonio hiện đang là Giáo sư kinh tế và nhà phân tích kinh tế Trung Quốc. Ông viết bài cho nhiều phương tiện truyền thông quốc tế. Một số cuốn sách về Trung Quốc của ông bao gồm Beyond the Belt and Road: China’s Global Economic Expansion (Đằng sau Vành đai và Con đường: Sự mở rộng kinh tế toàn cầu của Trung Quốc) và A Short Course on the Chinese Economy (Khóa học ngắn hạn về kinh tế Trung Quốc).
Lê Minh
Theo The Epoch Times
