Các công cụ lao động, vũ khí bằng đá, đồng, sắt… đã được con người sử dụng khắp nơi, trong suốt thời gian của lịch sử lâu dài. Vậy ai đã phát minh ra những công cụ đó vào thời cổ đại đó và chúng đã được lan tỏa ra khắp nơi trên thế giới như thế nào?
Tổ tiên loài người bắt đầu xuất hiện cách đây khoảng 7 triệu năm.
Những tư duy xuất chúng là cơ điểm của các phát minh thời cổ đại
Cuốn sách nổi tiếng Republic (Nền Cộng hòa) được Plato viết vào khoảng năm 375 trước Công nguyên, có câu: “Nhu cầu là khởi nguồn cho mọi sáng tạo”. Theo thời gian, câu này đã trở thành câu ngạn ngữ tiếng Anh: “Sự cần thiết là mẹ của phát minh”.
Khoảng 3 triệu năm trước, tổ tiên của chúng ta đã biết mài những mảnh đá vụn thành công cụ cắt thô sơ. Hai triệu năm trước, họ đã biết làm ra những chiếc rìu đá. Một triệu năm trước, con người nguyên thủy đôi khi sử dụng lửa, nhưng rất khó khăn. Sau đó, 500.000 năm trước, sự thay đổi công nghệ đã tăng tốc, khi những mũi đá nhọn, rìu, hạt đá trang sức, cách lấy lửa, và cung tên xuất hiện.
Đây chính là khởi đầu của cuộc cách mạng công nghệ, và đó không phải là công việc của một người. Những đổi mới công nghệ đã xuất hiện trong các nhóm người khác nhau - người Homo sapiens hiện đại, người sapiens nguyên thủy, thậm chí cả người Neanderthal - và sau đó lan rộng.
Nhiều phát minh quan trọng là duy nhất: một lần, sau đó được chia sẻ cho các nhóm người khác. Điều đó cho thấy rằng, một số người đã phát minh ra một số công nghệ lớn trong lịch sử cổ đại.
-
- Các công cụ lao động bằng đá ở Iowa, Mỹ, một trong những phát minh thời cổ đại đã được lan truyền rộng rãi khắp thế giới. (Billwhittaker / CC BY-SA 3.0)
Sơ đồ lan tỏa của những phát minh thời cổ đại
Các nhà cổ sinh vật học đã xác định niên đại của than và xương khoảng 400.000 năm trước ở Châu Âu, Trung Đông và Châu Phi. Họ cho biết rằng, đầu tiên có người đã ‘phát minh’ ra công nghệ quay mũi dùi thô vào thân gỗ khô để tạo ra lửa. Sau đó công nghệ này đã được lan rộng trên khắp các khu vực có con người sinh sống.
Sau đó, 100.000 năm sau, việc sử dụng mũi giáo cũng đã được lan rộng khắp Đông Phi và Trung Đông. Việc sử dụng các mũi giáo thương tự đã được người Neanderthal sử dụng ở châu Âu vào khoảng 250.000 năm trước. Điều này có nghĩa là công nghệ “dần dần được truyền từ người này sang người khác, từ Châu Phi đến Châu Âu”.
Khoảng 270.000 năm trước ở Trung Phi, những chiếc rìu có tay cầm bằng gỗ đã thay thế những chiếc rìu tay truyền thống. Sau đó công nghệ này lan truyền qua Châu Phi, Bán đảo Ả Rập, Châu Âu và đến Úc.
Hơn nữa, những người đầu tiên sống ở Maroc ngày nay bắt đầu khoan hạt bằng vỏ ốc để làm trang sức cách đây khoảng 140.000 năm trước, sau đó, khoảng 115.000 đến 120.000 năm trước, người Neanderthal ở châu Âu bắt đầu đeo chuỗi hạt tương tự như vậy. Mãi cho đến 70.000 năm trước, con người hiện đại ở miền nam châu Phi mới bắt đầu sử dụng loại trang sức này.
Sự lan tỏa của phát minh cung tên thời cổ đại theo thứ tự thời gian
-
- Bản đồ cho thấy sự lan toả của công nghệ cung tên trên khắp thế giới theo thứ tự thời gian. (Nick Longrich)
Bài báo mới được đăng trên The Conversation của Tiến sĩ Nicholas R. Longrich, một giảng viên cấp cao về cổ sinh vật học và sinh học tiến hóa tại Đại học Bath của Anh, đã công bố bản đồ biểu đồ sự lan truyền rộng rãi của cung tên bắt đầu từ những mũi tên cổ nhất từng được phát hiện ở châu Phi, hơn 70.000 năm tuổi.
Cung tên được con người hiện đại ở Đông Phi và Nam Á sử dụng cách đây 48.000 năm, và ở châu Âu 40.000 năm trước. Cuối cùng, Giáo sư Longrich cho biết cung tên đã đến được Alaska và châu Mỹ vào khoảng 12.000 năm trước.
Tác giả của nghiên cứu tuyên bố “không phải là mọi người đều phát minh ra các công nghệ tương tự ở các khu vực khác nhau trên thế giới”. Vị giáo sư nói rõ ràng là con người đã học hỏi các phát minh của người khác; và nhiều "tiến bộ chỉ được thực hiện một lần, sau đó được lan truyền rộng rãi."
Các phát minh thời cổ đại đã được lan truyền rộng rãi như thế nào?
Làm thế nào những công nghệ cổ đại này thực sự lan truyền giữa các nhóm người ở xa nhau trên thế giới? Bài báo cho thấy công nghệ đã được sử dụng rộng rãi bằng cách lan truyền thông qua các cuộc xung đột, giao dịch và tặng quà.
Ví dụ, cung tên được truyền từ bộ tộc này sang bộ tộc khác, đôi khi được thu gom trong trận chiến và đôi khi được ban tặng khi xảy ra hợp nhất bộ lạc. Tác giả gọi sự phân tán này là “một chuỗi rộng lớn liên kết người Homo sapiens hiện đại ở miền nam châu Phi với người cổ xưa ở Bắc và Đông Phi, và người Neanderthal ở châu Âu”.
Longrich nói rằng mô hình “những phát minh gốc thời cổ đại là cơ điểm cho sự phổ biến rộng rãi”. Ông cho rằng cùng với các giá trị văn hóa, tiến bộ công nghệ có thể “phụ thuộc nhiều vào các số ít các nhà phát minh”. Ông cho rằng “một người Bushman thông minh đã phát minh ra cây cung” và ý tưởng đó lan rộng ra khắp hành tinh.
Theo The Conversation
