Ông Tập đã thay đổi cơ bản các mục tiêu kinh tế của Trung Quốc, cố gắng đạt được quyền thống trị trong các lĩnh vực, đồng thời giảm thiểu sự phụ thuộc của Trung Quốc vào các quốc gia khác. Tuy nhiên, thế giới dường như đã thức tỉnh trước thái độ thù địch công khai của Bắc Kinh.
Trung Quốc xuất hiện nổi bật trong một bài báo gần đây của tạp chí uy tín The Atlantic. Trong đó, các chuyên gia về Trung Quốc từ Viện Doanh nghiệp Mỹ, ông Dan Blumenthal và ông Derek Scissors, đã mổ xẻ sự thay đổi mà ông Tập Cận Bình đã áp dụng đối với các mục tiêu kinh tế của Trung Quốc kể từ khi ông nhậm chức vào năm 2013.
Tất cả những người tiền nhiệm của ông, từ ông Đặng Tiểu Bình đến ông Hồ Cẩm Đào, đều có mục tiêu rõ ràng: thúc đẩy tăng trưởng để phát triển nền kinh tế Trung Quốc ở mọi cấp độ, nâng cao vị thế của Trung Quốc trên toàn cầu và đảm bảo sự yên bình trong nước bằng cách cải thiện cuộc sống của người dân Trung Quốc.
Ngược lại, ông Tập Cận Bình có những mục tiêu cụ thể và có tính chiến đấu hơn. Theo phân tích này, ông Tập hướng tới mục đích giảm thiểu sự phụ thuộc của Trung Quốc vào các quốc gia khác và tối đa hóa khả năng cưỡng chế các quốc gia khác. Các kế hoạch của ông không hoạt động trơn tru một chút nào. Cũng không rõ liệu các kế hoạch có thể hoạt động trơn tru trong tương lai hay không.
-
- Nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình tham dự khai mạc kỳ họp đầu tiên của Đại hội đại biểu nhân dân toàn quốc khóa 14 tại Bắc Kinh hôm 05/03/2023. (Ảnh: Lintao Zhang/Getty Images)
Kế hoạch của ông Tập, theo hai nhà phân tích này, dựa trên khẳng định của ông rằng, “lực hấp dẫn mạnh mẽ” của thị trường do nhà nước kiểm soát của Trung Quốc sẽ định hình lại chuỗi cung ứng theo hướng có lợi cho Bắc Kinh. Để thực hiện quyền kiểm soát áp đảo như vậy, ông Tập Cận Bình đã cố gắng thống trị nền sản xuất toàn cầu trong một số lĩnh vực quan trọng. Trung Quốc đã sản xuất hầu hết lượng xe điện và pin lithium trên thế giới. Tình hình là tương tự đối với điện gió và các tấm pin mặt trời. Trung Quốc cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc sản xuất đầu vào cho nhiều loại dược phẩm trên thế giới. Nước này đồng thời kiểm soát dòng nguyên tố đất hiếm cần thiết để sản xuất nhiều loại sản phẩm.
Ông Tập cũng có kế hoạch mang lại cho Trung Quốc sự thống trị toàn cầu về vi mạch máy tính cấp thấp. Mục tiêu là tạo ra tình trạng dư thừa nguồn cung, thứ sẽ buộc các đối thủ cạnh tranh nước ngoài phải rời thị trường. Các bước tiếp theo trong kế hoạch của ông Tập liên quan đến sự thống trị của Trung Quốc trong các công nghệ cao cấp, một số sẽ đạt được thông qua sự phát triển hữu cơ nhưng chủ yếu là sử dụng thương mại để ép buộc sự chuyển giao từ phương Tây và Nhật Bản hoặc bằng cách ăn cắp hoàn toàn. Những kế hoạch này yêu cầu quyền kiểm soát khổng lồ. Chúng đã khiến ông Tập ngày càng trở nên ít khoan dung hơn đối với doanh nghiệp tư nhân Trung Quốc, phần lớn là do các doanh nghiệp này khăng khăng chạy theo lợi nhuận thay vì chỉ đạo của Bắc Kinh.
Các trở ngại
Những kế hoạch này rõ ràng đã đối mặt với những khó khăn. Thứ nhất, hành vi quyết đoán hơn của Bắc Kinh đã gây ra sự phản kháng từ Washington, Tokyo và ở một mức độ thấp hơn là châu Âu. Mỹ hiện đang có luật để ngăn chặn kế hoạch của Bắc Kinh nhằm bổ sung chất bán dẫn vào danh sách các sản phẩm thiết yếu mà Trung Quốc có quyền kiểm soát. Washington hiện trợ cấp cho sản xuất chất bán dẫn ở Mỹ và cấm việc bán chip và thiết bị sản xuất chip tiên tiến cho Trung Quốc. Nhật Bản và Hà Lan đã tham gia cùng Washington trong việc áp đặt các lệnh cấm. Trong khi đó, Tokyo đã nỗ lực để các nước G-7 có thể mua được tài sản trên khắp thế giới và do đó ngăn chặn Trung Quốc thao túng các nguyên tố đất hiếm.
-
- Một máy xúc chuyển đất chứa khoáng sản đất hiếm tại một cảng ở Liên Vân Cảng, tỉnh Giang Tô của Trung Quốc, để xuất khẩu sang Nhật Bản. (Ảnh: STR/AFP qua Getty Images)
Có lẽ điều đáng chú ý hơn những động thái này của các chính phủ là xu hướng rõ ràng của các nhà sản xuất phương Tây và Nhật Bản trong việc hướng dòng đầu tư ra khỏi Trung Quốc. Ví dụ, Apple đã quyết định chuyển việc lắp ráp iPad từ Trung Quốc sang Việt Nam. Samsung đang đưa ra các quyết định tương tự liên quan đến việc sản xuất tại Trung Quốc. Nghiên cứu gần đây cho thấy 95% các công ty đa quốc gia lo ngại về rủi ro khi kinh doanh tại Trung Quốc, tăng từ 62% chỉ hai năm trước. Đa phần, chính việc tiền lương của Trung Quốc tăng mạnh đang khiến đầu tư nước ngoài giảm đi. Nhưng ngoài ra, cũng có những lo ngại về độ tin cậy của sản xuất Trung Quốc xuất phát từ các hành vi thương mại ngày càng hung hăng của Bắc Kinh cũng như yêu cầu chuyển giao công nghệ.
Cách tiếp cận của ông Tập thậm chí đã bắt đầu khiến ông đánh mất sự ủng hộ trong nước. Luận điệu chỉ trích của ông về việc các doanh nghiệp tư nhân thiếu lòng yêu nước và không sẵn sàng ủng hộ các chính sách của Đảng Cộng sản Trung Quốc đã gây khó chịu và, không ngạc nhiên, làm xói mòn niềm tin của doanh nghiệp trong tương lai. Theo đó, các công ty tư nhân Trung Quốc đã hạn chế đầu tư, với số liệu đầu tư chỉ tăng 0,6% trong năm qua. Ông Tập nhận thức được những khó khăn kinh tế mà hành vi này đã gây ra. Gần đây, ông đã bắt đầu cố gắng thu hút các doanh nghiệp tư nhân bằng những luận điệu nhẹ nhàng hơn. Tuy nhiên, chúng hầu như không có tác dụng cho đến này.
Ông Tập có thể đã đạt được một số bước tiến trong kế hoạch của mình. Xét cho cùng, thị trường nội địa của Trung Quốc đã phát triển lớn đến mức phương Tây và Nhật Bản khó có thể bỏ qua. Nhưng mặt khác, có vẻ như Bắc Kinh đã hành động quá tay. Nếu chính quyền Bắc Kinh kiềm chế không sử dụng hết mọi đòn bẩy quyền lực, điều này có thể đã trì hoãn cái ngày mà Washington, Tokyo, châu Âu và các doanh nghiệp nước ngoài thức tỉnh trước thái độ thù địch công khai của Bắc Kinh. Bây giờ mọi việc đã xảy ra. Sự không nhất quán cơ bản trong các kế hoạch của ông Tập mang lại nhiều lý do để nghi ngờ về thành công cuối cùng của chúng.
Một quốc gia không thể vừa độc lập với thế giới vừa thống trị thương mại cùng một lúc. Để thống trị thương mại, họ phải tham gia vào nó, khiến họ dễ bị các bên mua và bên bán làm tổn thương. Chỉ riêng thực tế đó thôi cũng có thể đánh bại ông Tập dù ông ấy có quyết tâm đến đâu.
Bài viết chỉ phản ánh quan điểm của tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của NTD Việt Nam.
Theo The Epoch Times
Cát Duyên biên dịch
Tác giả Milton Ezrati là biên tập viên của The National Interest - một chi nhánh của Trung tâm Nghiên cứu Nguồn Nhân lực tại Đại học Buffalo (SUNY), và là nhà kinh tế trưởng của Vested - công ty truyền thông có trụ sở tại New York. Trước khi gia nhập Vested, ông từng là nhà chiến lược thị trường và nhà kinh tế trưởng cho Lord, Abbett & Co. Ông thường xuyên viết bài cho City Journal và viết blog cho Forbes. Cuốn sách mới nhất của ông có tựa đề "Thirty Tomorrows: The Next Three Decades of Globalization, Demographics, and How We Will Live" (30 mươi năm sau: Ba thập kỷ tiếp theo của toàn cầu hóa, nhân khẩu học, và cách chúng ta sẽ sinh sống).
