Luật pháp Trung Quốc liên quan tới “cấm xuất cảnh” đang làm gia tăng lo ngại về một môi trường kinh doanh thù địch hơn đối với các công ty nước ngoài hoạt động tại Trung Quốc.
Các chuyên gia nói rằng, các chiến thuật của Bắc Kinh đi ngược lại mong muốn công khai của nước này nhằm củng cố niềm tin kinh doanh và đầu tư nước ngoài, đồng thời nó có thể kích hoạt một cuộc di cư của các công ty ngoại quốc.
Chính quyền Trung Quốc từ lâu đã cấm những người bất đồng chính kiến rời khỏi đất nước. Tuy nhiên, kể từ khi ông Tập Cận Bình lên nắm quyền (2012), chính quyền đã thông qua nhiều luật hơn nhằm tạo điều kiện cho lệnh cấm xuất cảnh cũng như mở rộng việc áp dụng luật.
Theo một báo cáo gần đây của nhóm nhân quyền Safeguard Defenders có trụ sở tại Tây Ban Nha, hiện có 15 luật như vậy được áp dụng, 5 trong số đó đã được thông qua chỉ trong vòng 5 năm qua.
Sự gia tăng giám sát cũng đang diễn ra khi cơ quan lập pháp hình thức của Trung Quốc, Đại hội đại biểu nhân dân toàn quốc, đã thông qua luật chống gián điệp sửa đổi và công bố nó trên trang web của họ vào ngày 26/04. Luật này sẽ có hiệu lực từ ngày 01/07, cho phép chính quyền áp đặt lệnh cấm xuất cảnh đối với bất kỳ ai - Trung Quốc cũng như người nước ngoài - nếu họ đang bị điều tra.
Báo cáo cho rằng, các lệnh cấm ảnh hưởng đến ít nhất “hàng chục nghìn” công dân Trung Quốc và “hàng triệu” nếu tính các trường hợp liên quan tới sắc tộc đối với những người như người Duy Ngô Nhĩ.
Công dân nước ngoài cũng ngày càng trở thành mục tiêu hoặc bị đe dọa hạn chế xuất cảnh, ngay cả khi họ không bị tình nghi là tội phạm.
Ít nhất hai chục công dân Mỹ đã bị cấm rời khỏi Trung Quốc trong hai năm qua do lệnh cấm xuất cảnh, báo cáo cho biết. Các tác giả của báo cáo đã trích dẫn ước tính năm 2021 của ông John Kamm, người sáng lập và giám đốc điều hành của Quỹ Dui Hua có trụ sở tại San Francisco, đồng thời nói thêm rằng tình hình thực có thể còn nghiêm trọng hơn thế nhiều.
Lo lắng xung quanh cấm xuất cảnh
Báo cáo của Safeguard Defenders cho biết, với hệ thống luật địa phương “phức tạp, mơ hồ, dễ gây lẫn lộn và mở rộng”, “bất kỳ cơ quan chính phủ nào vì bất kỳ lý do gì cũng có thể ban hành lệnh cấm xuất cảnh”.
“Từ ngữ mơ hồ một cách cố ý trong Luật tố tụng dân sự có nghĩa là những cá nhân thậm chí không liên quan đến tranh chấp có thể bị mắc kẹt ở Trung Quốc”, báo cáo cho biết.
“Doanh nhân người Ireland Richard O'Halloran đã bị cấm rời khỏi Trung Quốc trong hơn ba năm (2019 đến 2022) vì công ty mà ông làm việc có liên quan đến tranh chấp thương mại, mặc dù ông thậm chí không làm việc cho công ty khi tranh chấp bắt đầu”.
-
- Các sĩ quan cảnh sát bán quân sự Trung Quốc bảo vệ một khu vực tại sân bay quốc tế Đại Hưng ở Bắc Kinh, Trung Quốc, vào ngày 14/02/2020. (Ảnh: Nicolas Asfouri/AFP qua Getty Images)
Người nước ngoài cũng trở thành nạn nhân của chính sách ngoại giao con tin của Bắc Kinh. Báo cáo cho biết, Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) sử dụng điều này như một đòn trả đũa “ăn miếng trả miếng” đối với các chính phủ nước ngoài hoặc một chiến thuật để đạt được những nhượng bộ.
“Trong vài năm nay, cố vấn về đi lại của Bộ Ngoại giao Mỹ về Trung Quốc đã cảnh báo rằng, Bắc Kinh sử dụng các lệnh cấm xuất cảnh để “đạt được đòn bẩy thương lượng đối với các chính phủ nước ngoài", báo cáo nói.
“Việc nhắm mục tiêu vào một số nhà báo nước ngoài thuộc thể loại này”, báo cáo nói thêm.
Việc ĐCSTQ thông qua luật chống gián điệp mới gần đây đặc biệt đáng lo ngại đối với các công ty quốc tế ở Trung Quốc. Luật mở rộng định nghĩa về “gián điệp” và tăng quyền lực của nhà nước trong việc tìm kiếm, bắt giữ và cấm các cá nhân ra vào đất nước.
Ông Matthias Kamp, phóng viên về Trung Quốc của nhật báo Thụy Sĩ “Neue Zürcher Zeitung”, đã viết rằng, hầu hết các luật do Bắc Kinh ban hành đều rất mơ hồ, điều này giúp chính quyền có được sự linh hoạt tối đa trong việc thực thi chúng. Và đối với các công ty nước ngoài tại Trung Quốc, luật chống gián điệp sửa đổi cũng có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng.
“Ngay cả hoạt động nghiên cứu thị trường thông thường hoặc thu thập thông tin về đối thủ cạnh tranh cũng có thể rơi vào phạm vi ảnh hưởng của luật chống gián điệp trong tương lai. Không khí lo lắng lan rộng trong doanh nghiệp. Những người đứng đầu doanh nghiệp ở Trung Quốc lo lắng rằng công ty có thể bị lục soát, máy tính và điện thoại di động có thể bị tịch thu”, ông Kamp viết.
Đột kích và bắt giữ
Ngay cả trước khi có luật mới, các công ty nước ngoài vốn đã là mục tiêu mà ĐCSTQ nhắm tới.
Một nạn nhân gần đây là Bain & Co, một công ty tư vấn quản lý toàn cầu của Mỹ. Vào tháng 4, văn phòng của công ty ở Thượng Hải đã bị đột kích và nhân viên của công ty đã bị thẩm vấn, một phát ngôn viên đã xác nhận với The Epoch Times vào ngày 27/04.
Chính quyền Trung Quốc được cho là đã tịch thu máy tính và điện thoại của nhân viên công ty, trong khi mục đích của cuộc đột kích vẫn chưa được làm rõ.
Vụ việc xảy ra sau khi văn phòng của công ty thẩm định Mỹ Mintz Group tại Bắc Kinh bị cảnh sát Trung Quốc đột kích vào tháng 3. Nhà chức trách đã bắt giữ năm công dân Trung Quốc làm việc cho công ty. Mintz là một công ty luật lớn liên quan đến phân tích doanh nghiệp, thẩm định và điều tra tham nhũng.
Vào ngày 24/03, công ty có trụ sở tại New York nói với Reuters rằng, họ “chưa nhận được bất kỳ thông báo pháp lý chính thức nào liên quan đến vụ điều tra chống lại công ty và đã yêu cầu chính quyền thả nhân viên của mình”.
Vài ngày sau, bà Mao Ninh, người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Trung Quốc, nói với các phóng viên rằng Tập đoàn Mintz “bị nghi ngờ dính líu tới hoạt động kinh doanh bất hợp pháp”.
Trong cùng tháng đó, chính quyền Trung Quốc đã công bố một cuộc điều tra an ninh đối với Micron Technology, một nhà sản xuất bộ nhớ máy tính của Mỹ. Theo Bộ Ngoại giao Trung Quốc, điều tra an ninh đối với các sản phẩm mạng ảnh hưởng hoặc có thể ảnh hưởng đến an ninh quốc gia là các biện pháp tiêu chuẩn nhằm bảo vệ an ninh quốc gia. Sau đó, hôm 21/05, chính quyền Trung Quốc đã ban hành lệnh cấm các nhà điều hành cơ sở hạ tầng quan trọng mua chip của Micron.
-
- Quang cảnh một tòa nhà nơi đặt cơ sở của công ty bán dẫn khổng lồ Micron của Mỹ tại Thượng Hải, Trung Quốc, vào ngày 22/05/2023. (Ảnh: HECTOR RETAMAL/AFP qua Getty Images)
Nhiều người coi đây là chiến thuật trả đũa của Bắc Kinh chống lại Washington trong bối cảnh cạnh tranh Mỹ - Trung ngày càng gia tăng.
ĐCSTQ không chỉ đàn áp các công ty Mỹ ở Trung Quốc.
Vào tháng 3, chính quyền Trung Quốc tuyên bố bắt giữ một giám đốc điều hành của công ty dược phẩm Nhật Bản Astellas Pharma Inc. vì nghi ngờ hoạt động gián điệp. Vụ bắt giữ đã gây ra làn sóng chấn động trong cộng đồng doanh nghiệp Nhật Bản ở Trung Quốc và gây ra phản ứng mạnh mẽ từ Tokyo. Chính phủ Nhật Bản đã yêu cầu phía Trung Quốc trả tự do cho giám đốc điều hành của công ty dược phẩm.
Kể từ năm 2015, ít nhất 17 công dân Nhật Bản đã bị ĐCSTQ giam giữ với tội danh tương tự.
Những động thái mâu thuẫn
Kể từ khi dỡ bỏ các biện pháp COVID-19 hà khắc, các quan chức cấp cao của Trung Quốc đã thường xuyên bày tỏ mong muốn mạnh mẽ nhằm củng cố niềm tin kinh doanh và khuyến khích đầu tư và tăng trưởng.
Phát biểu tại cuộc họp thường niên của Diễn đàn Phát triển Trung Quốc vào ngày 26/03, Phó Thủ tướng Đinh Tiết Tường cam kết tiếp tục mở rộng khả năng tiếp cận thị trường, tối ưu hóa môi trường kinh doanh một cách toàn diện và thực hiện đối xử bình đẳng với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, cũng như nhiều vấn đề khác.
-
- (Từ trái sang phải) ông Yu Bin, Phó Chủ tịch Trung tâm Nghiên cứu Phát triển của Hội đồng Nhà nước, ông Han Wenxiu, Phó Giám đốc điều hành của Văn phòng Tổng cục Tài chính Trung ương, ông Ray Dalio, người sáng lập Bridgewater Associates LP, trong Diễn đàn Phát triển Trung Quốc 2023 tại Nhà khách Nhà nước Diaoyutai vào ngày 25/03/2023, tại Bắc Kinh, Trung Quốc. (Ảnh: Lintao Zhang/Getty Images)
Vào ngày 07/05, ông Fang Qi, một nhà tư vấn tài chính cấp cao làm việc tại Vương quốc Anh, nói với The Epoch Times rằng, việc Bắc Kinh tăng cường áp dụng các lệnh cấm xuất cảnh dường như đi ngược lại mong muốn công khai của họ nhằm củng cố niềm tin kinh doanh và đầu tư nước ngoài.
“Đảng Cộng sản Trung Quốc thường mâu thuẫn trong các hành động. Nó thường nói một đằng làm một nẻo. Trong trường hợp này, nó cần vốn của các công ty nước ngoài, nhưng mặt khác, nó không tin tưởng họ. Đây là lý do tại sao về cơ bản không có công ty nước ngoài mới nào vào Trung Quốc”, ông Fang nói.
“Khi xung đột địa chính trị gia tăng và lợi nhuận của các công ty nước ngoài tại Trung Quốc giảm mạnh, [các công ty] không muốn chọn Trung Quốc làm nơi đầu tư hoặc hoạt động. Nó sẽ không có ý nghĩa khi nhìn từ quan điểm kinh doanh hoặc từ quan điểm rủi ro”.
Ông nói thêm rằng, ngay cả đối với các công ty nước ngoài đã hoạt động ở Trung Quốc, nhiều công ty sẽ buộc phải rời đi, một số ngành sản xuất sẽ chuyển chuỗi cung ứng của họ ra khỏi Trung Quốc và chỉ những công ty có quy mô hoạt động nhất định ở Trung Quốc mới có thể ở lại vì họ đã đầu tư quá nhiều vào nơi này.
Theo The Epoch Times
Bảo Nguyên biên dịch
