Nền kinh tế Trung Quốc đang bước vào một vòng xoáy đi xuống trong trung và dài hạn do những khó khăn về nhân khẩu học và năng suất giảm. Cả hai đều là những vấn đề khó giải quyết bất chấp những nỗ lực của chính quyền Bắc Kinh.
Nền kinh tế Trung Quốc đã chậm lại đáng kể vào năm 2022 với mức tăng trưởng GDP đạt mức thấp thứ hai kể từ năm 1977. Tuy nhiên những khó khăn với Trung Quốc sẽ không dừng lại ở đó.
Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), mặc dù kỳ vọng nền kinh tế Trung Quốc sẽ hồi phục trong ngắn hạn, nhưng đã điều chỉnh dự báo tăng trưởng trung hạn vào ngày 03/02, với mức tăng trưởng GDP giảm xuống 3,8% vào năm 2027, so với dự báo trước đó là 4,6%. Xu hướng giảm dự kiến sẽ duy trì trong giai đoạn 2025–2027, phản ánh những thách thức kinh tế dai dẳng ở Trung Quốc.
Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) đã đưa ra dự báo dài hạn hơn trong báo cáo được công bố vào tháng 12/2022, dự báo tốc độ tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc sẽ giảm dần từ mức trung bình 5,3% trong giai đoạn 2020–2025 xuống mức trung bình 2% vào năm 2036 –2040.
Theo báo cáo, dân số trong độ tuổi lao động ngày càng giảm sẽ ngày càng ảnh hưởng đến tăng trưởng của Trung Quốc.
Nhân khẩu học
Ngày càng nhiều doanh nghiệp Trung Quốc ngày nay phàn nàn rằng không dễ tuyển dụng lao động. Chỉ vài ngày sau Tết Nguyên đán, chính quyền địa phương một số tỉnh ven biển như Quảng Đông, Chiết Giang, Giang Tô, Phúc Kiến đã tổ chức cho doanh nghiệp tuyển lao động khắp các tỉnh. Ví dụ, vào ngày 02/02, người ta thấy các nhà tuyển dụng xếp hàng dài chờ người tìm việc ở quận Hải Châu, thành phố Quảng Châu, tỉnh Quảng Đông.
Trung Quốc, công xưởng của thế giới, có khả năng sẽ đánh mất vị thế mà nước này từng nắm giữ vì thiếu hụt lực lượng lao động.
-
- Công nhân kiểm tra lò đốt rác thải thành năng lượng tại một nhà máy ở Nam Thông, tỉnh Giang Tô phía đông Trung Quốc vào ngày 06/02/2023. (Ảnh: STR/AFP qua Getty Images)
Dân số trong độ tuổi lao động của đất nước đã giảm trong 9 năm liên tiếp từ 2012–2020. Dân số trong độ tuổi 16–59, mặc dù tăng nhẹ trở lại vào năm 2021, nhưng lại bị giảm bớt 6,66 triệu người vào năm 2022, theo Cục Thống kê Quốc gia.
Dân số đóng một vai trò quan trọng trong tăng trưởng kinh tế vì lao động là một trong những yếu tố đầu vào tiêu chuẩn và sự suy giảm lực lượng lao động sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến tổng đầu ra. Các vấn đề nhân khẩu học của Trung Quốc, thứ phải mất hàng thập kỷ mới giải quyết được, khiến suy thoái kinh tế trở nên khó đảo ngược.
Theo thông tin chính thức, tổng dân số đã giảm vào năm 2022, lần đầu tiên kể từ những năm 1960. Điều này đi kèm với tỷ lệ sinh thấp và dân số già. Tỷ lệ sinh là 6,77‰ vào năm 2022, mức thấp kỷ lục kể từ năm 1978 và thấp hơn nhiều so với mức 10,41‰ vào năm 2019 trước đại dịch. Tỷ lệ sinh giảm cho thấy số lượng người đến tuổi lao động trong 15–20 năm tới sẽ ít hơn.
Trong khi đó, sự gia tăng già hóa dân số đã lấy đi lợi thế nhân khẩu học đối với sự phát triển kinh tế của quốc gia. Năm 2022 được Giáo sư Luo Shougui thuộc Trường Kinh tế và Quản lý Antai thuộc Đại học Giao thông Thượng Hải gọi là “năm đầu tiên lão hóa nhanh ở Trung Quốc”. Những người thuộc thế hệ bùng nổ trẻ em trong những năm 1962–1975 sẽ dần đến tuổi nghỉ hưu trong thập kỷ tới. Dân số mới về hưu rất có thể sẽ đạt hơn 20 triệu người mỗi năm, vì có khoảng 21–29 triệu ca sinh nở mỗi năm ở Trung Quốc từ năm 1962 đến năm 1975.
Một số người có thể lập luận rằng lực lượng lao động suy giảm có thể được bù đắp bằng năng suất tăng lên. Tuy nhiên, dân số giảm có tác động tiêu cực đến năng suất nhân tố tổng hợp do sự dịch chuyển lao động trong các lĩnh vực bị thu hẹp.
Ông Dominik Peschel, một nhà kinh tế tại Ngân hàng Phát triển Châu Á, nói rằng, đóng góp của năng suất nhân tố tổng hợp vào tăng trưởng ước tính sẽ nhỏ hơn trong hai thập kỷ tới do sự đóng góp nhỏ hơn nhiều từ chuyển dịch lao động theo ngành và vấn đề với R&D.
“Tốc độ chuyển dịch từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ dự kiến sẽ giảm dần theo thời gian. Điều này là do tỷ lệ lực lượng lao động làm việc trong nông nghiệp đã giảm đáng kể rồi”, ông nói.
Năng suất
IMF cho biết tăng trưởng năng suất yếu phần lớn là do vai trò của các doanh nghiệp nhà nước (SOE) có năng suất thấp và tính năng động trong kinh doanh giảm sút.
Các doanh nghiệp nhà nước của Trung Quốc được biết đến với năng suất thấp. Bà Emilia M Jurzyk, chuyên gia kinh tế cấp cao của IMF, đã ghi nhận vào năm 2021 rằng các SOE niêm yết công khai có năng suất và lợi nhuận thấp hơn so với các công ty niêm yết công khai mà nhà nước không có cổ phần sở hữu.
-
- Một người đi bộ đi ngang qua Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc, còn được gọi là Ngân hàng Trung ương Trung Quốc, ở trung tâm Bắc Kinh, Trung Quốc, ngày 09/08/2007. (Ảnh: Teh Eng Koon/AFP qua Getty Images)
Các doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc thường có khả năng tiếp cận vốn tốt hơn nhiều so với các doanh nghiệp không phải là doanh nghiệp nhà nước, vì ngành ngân hàng chủ yếu do các tổ chức nhà nước sở hữu. Ngược lại, các doanh nghiệp không phải thuộc nhà nước có hiệu quả hoạt động cao hơn lại khó huy động vốn trên thị trường.
Điều này dẫn đến việc phân bổ vốn không hợp lý, không chỉ làm giảm năng suất tổng thể mà còn làm giảm niềm tin của các doanh nhân, cản trở việc đầu tư thêm ít nhất là trong ngắn hạn, dẫn đến ít hoạt động sản xuất hơn và việc cắt giảm nhân công trong tương lai.
Điều này dẫn đến một vòng luẩn quẩn khi ít hoạt động sản xuất hơn đồng nghĩa với sản lượng thấp hơn và tăng trưởng kinh tế thấp hơn. Việc cắt giảm sẽ làm tăng tỷ lệ thất nghiệp, giảm thu nhập ròng của người dân và ảnh hưởng xấu đến tiêu dùng. Tiêu dùng thấp hơn cho thấy nhu cầu giảm, điều này sẽ càng làm suy yếu niềm tin của các doanh nghiệp, dẫn đến đầu tư ảm đạm và động lực kinh doanh trì trệ. Tất cả những điều này sẽ làm xói mòn thêm sản lượng.
Ngay từ năm 2015, Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) đã liệt kê vấn đề khó khăn trong việc huy động tài chính doanh nghiệp là một trong năm hạng mục cần cải cách hàng đầu trong Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc và Hội nghị Hiệp thương Chính trị. ĐCSTQ cũng đề xuất đi sâu cải cách SOE vào tháng 8 cùng năm.
Sau gần 8 năm, doanh nghiệp ngoài nhà nước vẫn khó tiếp cận nguồn vốn, thứ vốn chỉ làm lợi cho SOE, và năng suất thấp sẽ không sớm thay đổi. Nó có đặc điểm tương tự như vấn đề nhân khẩu học.
Do đó, hai rủi ro, năng suất thấp và nhân khẩu học ngày càng xấu đi, đang từng bước đẩy nền kinh tế Trung Quốc vào vòng xoáy đi xuống.
Theo The Epoch Times
Bảo Nguyên biên dịch
