Viêm màng não mô cầu là một bệnh truyền nhiễm cấp tính qua đường hô hấp, thường xuất hiện tái phát trong năm, nhưng có thể thành dịch vào mùa xuân, mùa thu và mùa đông.
Bệnh viện Nhi đồng Thành phố (TP.HCM) cho biết hôm 9/4, sau gần 2 tuần điều trị tích cực, bé 6 tuổi (Tây Ninh) nhiễm khuẩn huyết do não mô cầu khuẩn đã qua cơn nguy kịch.
Bé gái nhập viện sau 2 ngày sốt cao, đau nhức khắp người, đau bụng, nổi tử ban rải rác toàn thân. Kết quả xét nghiệm PCR chẩn đoán bé bị nhiễm não mô cầu nhóm B.
Viêm màng não mô cầu không phải là bệnh hiếm gặp, nhưng ít người biết đến nó. Vậy đây là bệnh gì, nguyên nhân nào gây ra bệnh và người mắc bệnh này thường có triệu chứng như thế nào?
Viêm màng não mô cầu có nguy cơ tử vong cao
Viêm màng não mô cầu là một bệnh truyền nhiễm cấp tính qua đường hô hấp, thường xuất hiện tái phát trong năm, nhưng có thể thành dịch vào mùa xuân, mùa thu và mùa đông.
Số liệu của Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương cho thấy, tỷ lệ mắc viêm màng não mô cầu ở nước ta là 2.3/100.000 dân.
Bác sĩ Trương Hữu Khanh, Phó chủ tịch Liên chi hội Truyền nhiễm TP.HCM cho biết vi khuẩn não mô cầu có 13 nhóm huyết thanh gây bệnh, trong đó có 5 nhóm thường gặp bao gồm A, B, C, Y, W-135.
Dữ liệu từ Bệnh viện Nhi đồng 1 và 2 (TP.HCM) cùng Bệnh viện Nhi Trung ương (Hà Nội) từ năm 2012 cho thấy, hầu hết các ca bệnh viêm màng não mô cầu đều do nhóm B gây ra. Trong đó, 15 ca biến chứng nặng tại Bệnh viện Nhi Trung ương từ 2016-2020 cũng là do nhóm B.
Nghiên cứu cho thấy tỷ lệ người lành mang vi khuẩn não mô cầu nhóm B, nhất là thanh, thiếu niên chiếm tỷ lệ lớn.
Mặc dù vậy, bệnh viêm màng não mô cầu hoàn toàn có thể điều trị được, miễn phát hiện kịp thời, điều trị tích cực, đúng phác đồ thì tỷ lệ khỏi bệnh đạt 85 - 95%.
Ở khía cạnh chi phí, việc điều trị cho bệnh nhân viêm màng não mô cầu rất tốn kém, lên đến hàng trăm triệu đồng do phải sử dụng nhiều thiết bị, nhân lực.
Tuy nhiên, viêm màng não mô cầu cũng được xem là "bệnh tử" vì có thể giết chết người khỏe mạnh nhanh chóng. Trong trường hợp xấu, trẻ em và thanh thiếu niên mắc bệnh này có thể tử vong trong 24 giờ kể từ thời điểm được chẩn đoán.
Nguyên nhân gây viêm màng não mô cầu nhóm B
Viêm màng não mô cầu nhóm B do vi khuẩn Neisseria meningitidis (Meningococcus) nhóm B gây ra. Đây là loại vi khuẩn sở hữu độc lực mạnh cùng khả năng gây bệnh nặng, khởi phát đột ngột, nguy cơ tử vong cao và để lại di chứng nặng nề kéo dài vĩnh viễn.
Sau khi xâm nhập vào cơ thể, vi khuẩn sản sinh nội độc tố theo cấp số nhân, hình thành lượng nội độc tố đậm đặc, di chuyển đến tim theo đường máu, gây rối loạn lưu thông máu, tạo áp lực lớn lên huyết mạch của cơ thể, dẫn đến nhiễm trùng huyết, tổn thương đa nội tạng như phổi, thận…
Bệnh có thể phát tán ra ngoài môi trường thông qua những giọt bắn dịch tiết khi người bệnh nói chuyện, ho hoặc hắt hơi. Người khoẻ mạnh có thể lây bệnh nếu vô tình hít phải những giọt bắn chứa vi khuẩn đó.
Mặc dù rất hiếm gặp nhưng bệnh cũng có thể lây truyền thông qua tiếp xúc trực tiếp với các đồ vật, bề mặt có chứa dịch tiết mũi họng của người bệnh.
Triệu chứng viêm màng não mô cầu nhóm B
Bệnh khởi phát triệu chứng đột ngột và mức độ nghiêm trọng tiến triển nhanh chóng.
- Từ 0-8 tiếng đầu tiên kể từ thời điểm nhiễm bệnh (giai đoạn khởi phát), các triệu chứng ở người bệnh khá tương tự với bệnh cúm: nhức đầu, đau họng, cảm thấy khát nước, đau nhức toàn thân, sốt;
- 9 tiếng sau khi nhiễm bệnh, cảm giác thèm ăn giảm xuống;
- Sau 10 tiếng, cơ thể nôn nao, cảm thấy buồn nôn và nôn mửa;
- Sau 12 tiếng cảm thấy đau chân, cơ thể khó chịu;
- Sau 14 tiếng cảm thấy buồn ngủ;
- Sau 15 tiếng người bệnh khó thở;
- Sau 16 tiếng người bệnh có thể bị tiêu chảy, lạnh tay chân, cứng cổ;
- Sau 18 tiếng màu da biến đổi bất thường;
- Sau 19 tiếng cơ thể nổi ban đỏ;
- Sau 23 tiếng tinh thần rơi vào trạng thái mê sảng, lú lẫn và có khả năng tử vong sau 24 tiếng.
Các triệu chứng có thể xuất hiện không theo trình tự nên rất khó lường trước.
Triệu chứng ở trẻ em
Ở trẻ em, các triệu chứng viêm màng não não mô cầu nhóm B thường gặp bao gồm: nhức đầu, cứng cổ, sốt, nôn mửa, sợ ánh sáng, phát ban, khó chịu, kích động, buồn ngủ, co giật…
Trường hợp bệnh biến chứng nhiễm trùng huyết, trẻ có thể gặp biểu hiện đau chi dưới, da xanh xao và phát ban (xảy ra ở 40 – 80% trường hợp).
Triệu chứng ở người lớn
Ở trẻ lớn và người lớn, các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh viêm màng não mô cầu tương tự nhau, bao gồm sốt, buồn nôn, nôn, sợ ánh sáng, nhức đầu, kích động, giảm ý thức và cứng cổ; co giật và các dấu hiệu thần kinh khu trú ít gặp hơn ở trẻ lớn so với trẻ nhỏ.
Phát ban viêm màng não
Ở cả trẻ em và người lớn, viêm màng não não mô cầu nhóm B có thể làm tăng kích thích, dị ứng da, xuất hiện các ban xuất huyết hình sao, phát ban màu đỏ, tím hoặc có mụn nước.
Trong trường hợp nặng, các phát ban viêm màng não có thể tiến triển tử ban, kèm tình trạng xuất huyết ngoài da, gây nhiễm trùng, hoại tử mô nặng nề.
(*) Tử ban là ban bị hoại tử và lan truyền rất nhanh, có màu đỏ thẫm hoặc xanh tím, đường kính 1-5 mm, có thể gộp lại thành đám, đôi khi có vùng da hoại tử, bề mặt bằng phẳng, không gồ lên mặt da.
Hoàng Tuấn (tổng hợp)
