Các nhà thiên văn học đã ghi lại một vụ nổ tia gamma (GRB) lớn kỷ lục, xảy ra chỉ một lần trong một nghìn năm.
Vụ nổ đáng kinh ngạc được gọi là GRB 221009A, và ánh hào quang của nó được phát hiện vào tháng 10/2022. Theo tính toán, sức mạnh của vụ nổ tia gamma lớn nhất từng được ghi nhận trong lịch sử này lên tới 18 teraelectronvolt.
Các nhà khoa học đã nghiên cứu vụ nổ này trong vài tháng và hiện họ đã chia sẻ kết quả trên cơ sở dữ liệu in sẵn arXiv.
Theo phân tích của các nhà khoa học, vụ nổ tia gamma đặc biệt này rất khác so với vụ nổ tia gamma thông thường. Đường cong ánh sáng của nó không tương ứng với các mô tả lý thuyết, cho thấy GRB 221009A là một thứ gì đó rất độc đáo.
Vụ nổ nghìn năm có một
GRB 221009A được phát hiện lần đầu tiên vào ngày 9/10/2022. Ban đầu, người ta cho rằng đây là tia X phát ra từ một nguồn tương đối gần. Tuy nhiên, các quan sát sâu hơn cho thấy ánh sáng từ vụ nổ kỷ lục bao trùm một khoảng cách lớn hơn nhiều – 2,4 tỷ năm ánh sáng. Điều này có nghĩa là nó mạnh hơn nhiều so với suy nghĩ ban đầu.
-
- Ánh sáng bị phản xạ được tạo ra bởi ánh sáng từ vụ nổ tia gamma xuyên qua lớp bụi dày, di chuyển về phía chúng ta, tạo ra hiệu ứng vòng. (Ảnh: arXiv)
Một nhóm các nhà thiên văn học do Maia Williams từ Đại học bang Pennsylvania dẫn đầu đã phát hiện ra rằng ánh sáng phát ra tia X của GRB 221009A ngay sau vụ nổ là sáng nhất trong lịch sử quan sát của Đài thiên văn Swift. Chỉ 1 trong số 10 nghìn vụ nổ trong mô phỏng ngẫu nhiên là có sức mạnh như GRB 221009A.
Các nhà nghiên cứu cho biết: “Chúng tôi ước tính rằng các vụ nổ tia gamma siêu mạnh, chẳng hạn như GRB 221009A, xảy ra với tần suất 1 trên 1000 năm. Chúng tôi vô cùng vui mừng vì có thể chứng kiến một sự kiện như vậy, điều khó có thể xảy ra trong những thế kỷ tới”.
Sự phát triển bất thường của ánh hào quang
Điều khiến GRB 221009A thực sự khác thường là sự phát triển của ánh hào quang không tương ứng với lý thuyết tiêu chuẩn. Các vụ nổ tia gamma thường đi kèm với sự phát sáng của các electron chuyển động ở tốc độ gần bằng ánh sáng, được gọi là phát xạ synchrotron. Đây là kết quả của những cú sốc được hình thành khi vụ nổ ban đầu đi vào môi trường giữa các vì sao. Ánh hào quang của GRB 221009A cho thấy phần lớn năng lượng lóe lên đến từ các tia phản lực.
Hiện tại, việc quan sát GRB 221009A bị ngừng lại do nó bị Mặt trời che lấp. Các nhà thiên văn học kỳ vọng rằng ánh hào quang sẽ xuất hiện vào cuối tháng 2 để tiếp tục nghiên cứu.
Vụ nổ tia gamma (GRB) là gì?
GRB là những vụ nổ mạnh nhất trong vũ trụ. Chúng mạnh đến mức chỉ trong vài giây, năng lượng mà chúng giải phóng nhiều hơn năng lượng mà Mặt trời tạo ra trong 10 tỷ năm. Các vụ bùng nổ của bức xạ điện từ được gây ra bởi các sự kiện thảm khốc: vụ nổ siêu tân tinh, siêu tân tinh cực sáng hoặc sự va chạm của các hệ thống nhị phân chứa ít nhất một ngôi sao neutron.
Theo Universe Magazine
Văn Thiện biên dịch
