Đất nước Lào ẩn chứa một sức hút khó cưỡng đối với giới khoa học bởi những bí ẩn chưa lời giải đáp. Nổi bật trong số đó là Cánh đồng Chum - di sản văn hóa thế giới độc đáo với hàng ngàn chiếc chum đá khổng lồ từ thời kỳ đồ sắt.
1. Hành trình ngược thời gian
Cánh đồng Chum, hay còn gọi là Thồng Hây Hín trong tiếng Lào, được cho là xuất hiện từ năm 500 TCN đến 500 SCN. Nơi đây sở hữu ít nhất 3.000 chum đá với kích thước đa dạng, cao từ 1 mét đến 3 mét, nặng từ vài tấn đến hơn chục tấn. Chất liệu chủ yếu là đá sa thạch, bên cạnh đó còn có đá hoa cương và đá vôi. Trên thân chum xuất hiện những hình khắc sinh động về con người, động vật và các biểu tượng bí ẩn.
Gần các chum đá, người ta tìm thấy những tảng đá được cho là nắp đậy. Tuy nhiên, hiện tại chỉ duy nhất một chiếc chum còn giữ nguyên vẹn phần nắp. Điều này càng làm tăng thêm sự bí ẩn về công dụng và mục đích sử dụng của những chiếc chum đá khổng lồ này.
2. Bí ẩn về kỹ thuật chế tác chum đá
Kỹ thuật và vật liệu chế tạo chum đá cho thấy trình độ tương ứng với niên đại được giả thuyết. Nhiều khả năng người xưa đã sử dụng đục sắt để tạo tác, tuy nhiên hiện vẫn thiếu bằng chứng xác thực. Chúng ta còn rất ít thông tin về những người thợ tài ba đã tạo ra những chiếc chum khổng lồ này, và bản thân những chiếc chum cũng không hé lộ nhiều về nguồn gốc và mục đích sử dụng của chúng.
3. Lịch sử khám phá Cánh đồng Chum
Năm 1909, Vinet - một viên thuế quan người Pháp - đã ghi nhận sự xuất hiện của những chiếc chum khổng lồ này, đánh dấu lần đầu tiên thế giới phương Tây biết đến Cánh đồng Chum. Sau đó, vào năm 1923, nhà khảo cổ người Pháp Henri Parmentier cũng đến khảo sát di tích này nhưng vẫn chưa giải mã được bí ẩn về mục đích của các chum. Mãi đến năm 1930, bà Madeleine Colani thuộc trường Viễn Đông Bác Cổ Pháp (École Française d’Extrême-Orient) mới tiến hành nghiên cứu chuyên sâu về Cánh đồng Chum, mở ra những hiểu biết mới về di sản độc đáo này.
Truyền thuyết về những người khổng lồ
Theo truyền thuyết địa phương, những chiếc chum khổng lồ được tạo ra bởi một cuộc đua giữa những người khổng lồ. Vua của họ cần chúng để chứa loại rượu gạo quý dùng trong bữa tiệc ăn mừng chiến thắng lẫy lừng trong chiến tranh hàng ngàn năm về trước.
Truyền thuyết về Vua Chao Angka và Vua Khum Jeuam
Một truyền thuyết khác kể về vị vua độc ác Chao Angka áp bức dân chúng. Người dân đã cầu cứu vị minh quân Khum Jeuam từ phương Bắc đến giải phóng họ. Khum Jeuam mang quân đến, hai bên giao tranh dữ dội trên cánh đồng. Cuối cùng, Chao Angka bị đánh bại.
Giải mã bí ẩn Cánh đồng Chum
Nếu người khổng lồ thực sự tồn tại, việc đục đẽo những chiếc chum khổng lồ này có lẽ chỉ đơn giản như chúng ta đục một cái vại đựng nước.
Nhiều giả thuyết được đưa ra về mục đích sử dụng của chum đá. Một số người cho rằng chum được dùng để dự trữ nước mưa. Tuy nhiên, phần lớn các nhà khảo cổ học tin rằng chum được dùng để đựng hài cốt người đã khuất.
Giả thuyết về tục chôn cất
Bà Madeleine Colani, trong hai cuốn sách "Mégalithes du Haut-Laos" (Cự thạch cổ vùng Thượng Lào – 1935), đưa ra giả thuyết mỗi chum là một quách chôn người chết. Các cuộc khai quật của các nhà khảo cổ học Lào và Nhật Bản trong nhiều năm qua đã củng cố giả thuyết này. Họ phát hiện dấu vết của con người, đồ vật và gốm sứ được mai táng xung quanh một số chiếc chum.
Người ta tin rằng, người xưa đặt xác người chết vào chum để chờ phân hủy. Sau khi xác phân hủy, họ thu thập xương để hỏa táng và chôn dưới đất. Những chiếc chum sau đó được sử dụng cho những người đã khuất khác. Đây là tục lệ phổ biến ở Thái Lan và Lào.
4. Bí ẩn về Cánh đồng Chum - Di sản huyền bí của Lào
Kỹ thuật chế tác chum đá - Vượt xa tưởng tượng
Cánh đồng Chum với hàng ngàn chiếc chum đá khổng lồ là minh chứng cho kỹ thuật chế tác phi thường của người cổ đại. Các nhà khảo cổ ước tính phải mất nhiều thế kỷ mới có thể hoàn thành công trình này.
Điều đáng kinh ngạc là đá granit, vật liệu chế tạo chum, chỉ thua kim cương về độ cứng. Vậy làm thế nào người xưa với công cụ thô sơ, chủ yếu là đục sắt, có thể tạo tác nên những chiếc chum cao đến 3,25 mét?
Kích thước khổng lồ - Bí ẩn chưa lời giải
Chiều cao trung bình của người châu Á cổ đại chỉ khoảng 1,5 mét. Việc chế tạo những chiếc chum khổng lồ để an táng người chết trong điều kiện kỹ thuật thô sơ đặt ra nhiều câu hỏi: Mục đích thực sự của những chiếc chum khổng lồ là gì? Tại sao người xưa cần đến những chiếc chum to lớn như vậy?
Vận chuyển chum đá - Thử thách phi thường
Hàng nghìn chiếc chum đá nặng hàng tấn được vận chuyển từ ngọn núi cách Cánh đồng Chum hàng chục cây số. Làm thế nào người cổ đại có thể thực hiện kỳ công này với công nghệ vận tải hạn chế?
Bí ẩn về niên đại
Phân tích đồng vị phóng xạ carbon cho thấy một số bộ xương tại Cánh đồng Chum có niên đại cũ hơn so với chum đá. Điều này càng làm tăng thêm sự bí ẩn về nguồn gốc và lịch sử của di sản độc đáo này.
Nguy hiểm rình rập
Cánh đồng Chum vẫn còn tiềm ẩn nguy hiểm bởi bom mìn sót lại từ chiến tranh. Đây là trở ngại lớn cho các hoạt động khảo cổ, cản trở việc khám phá những bí ẩn của di sản này.
Hy vọng về tương lai
Hy vọng rằng trong tương lai, khi bom mìn được gỡ bỏ hoàn toàn, các nhà khảo cổ sẽ có cơ hội nghiên cứu Cánh đồng Chum một cách kỹ lưỡng hơn. Lúc đó, bí ẩn về nguồn gốc và mục đích sử dụng của những chiếc chum khổng lồ có thể được hé lộ.
Cánh đồng Chum vẫn là một ẩn số, khơi gợi trí tò mò và niềm đam mê khám phá của con người. Di sản độc đáo này hứa hẹn sẽ tiếp tục thu hút du khách từ khắp nơi trên thế giới đến tìm hiểu và trải nghiệm.
(Tổng hợp)
