Bạn có cảm thấy đói trước bữa ăn và buồn ngủ sau bữa ăn? Nếu điều này xảy ra mọi lúc, bạn có thể bị kháng insulin trong cơ thể, vốn được coi là tiền tiểu đường.
Nhiều người bị tiền tiểu đường ngay cả khi xét nghiệm đường huyết của họ bình thường. Hãy nhận biết nếu bạn có các triệu chứng được đề cập ở đây.
Tại sao lại có tình trạng kháng insulin khi lượng đường trong máu ở mức bình thường?
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), khoảng 1/3 người Mỹ trưởng thành mắc bệnh tiểu đường.
Bệnh nhân tiền đái tháo đường xuất hiện tình trạng kháng insulin do tế bào giảm độ nhạy cảm với insulin, nên cơ thể phải tiết ra một lượng lớn insulin để ức chế lượng đường trong máu.
Những người bị kháng insulin mãn tính có nguy cơ cao mắc bệnh tiểu đường sau này trong đời.
Ngay cả khi nó không phát triển thành bệnh tiểu đường, khi lượng insulin và lượng đường trong máu duy trì ở mức cao trong một thời gian dài, quá trình oxy hóa và viêm liên tục trong cơ thể có thể gây ra các biến chứng khác nhau.
Các biến chứng có thể gồm tăng lipid máu, tăng huyết áp, các bệnh tim mạch (ví dụ như nhồi máu cơ tim và đột quỵ), tăng axit uric máu, ngưng thở khi ngủ, bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu, hội chứng buồng trứng đa nang, sa sút trí tuệ và ung thư.
Tuy nhiên, điều mà nhiều người không biết là kết quả xét nghiệm máu vẫn có thể cho thấy mức đường huyết bình thường ngay cả khi cơ thể đã bị kháng insulin.
Hiện nay, tiền đái tháo đường chủ yếu được phát hiện bằng xét nghiệm máu:
- Mức đường huyết lúc đói: Mức đường huyết lúc đói bình thường phải dưới 100 mg/dL. Mức đường huyết lúc đói từ 100 mg/dL đến 125 mg/dL được coi là tiền tiểu đường;
- Xét nghiệm Hemoglobin A1C (HbA1C): Phản ánh chỉ số đường huyết trung bình trong hai đến ba tháng gần đây. Giá trị bình thường phải nhỏ hơn 5.6%. Mức 5.7% đến 6.4% cho thấy tiền tiểu đường.
-
- Những người bị tiền tiểu đường rất có thể có lượng đường trong máu thay đổi đáng kể, nhưng mức đường huyết trung bình của họ vẫn nằm trong phạm vi bình thường. (Wikimedia Commons)
Tiến sĩ Chun-Hsu Chen, giám đốc Trung tâm Dr. Chen Natural Health Center (DCNHC) tại Hoa Kỳ cho biết: “Có một vấn đề lớn với các tiêu chí chẩn đoán như vậy”.
Điều này là do bệnh tiểu đường có nghĩa là mức đường huyết lúc đói và sau khi ăn đều cao, do đó mức A1C cũng sẽ tương đối cao.
Tuy nhiên, những người bị tiền tiểu đường rất có thể có lượng đường trong máu thay đổi đáng kể, nhưng mức đường huyết trung bình của họ vẫn nằm trong phạm vi bình thường.
Chỉ dựa vào mức đường huyết lúc đói hoặc HbA1C đôi khi có thể dẫn đến đánh giá sai.
Mức HbA1C phản ánh lượng đường trong máu trung bình trong vòng ba tháng, nhưng nó không thể phản ánh sự thay đổi của đường huyết thông thường.
Ví dụ: cả A và B đều có mức A1C là 5.7%.
Tuy nhiên, đường huyết lúc đói và đường huyết sau ăn hai giờ của A lần lượt là 95mg/dL và 125mg/dL; còn đường huyết lúc đói và đường huyết sau ăn của B là 90mg/dL và 180mg/dL. B rõ ràng đã có sự thay đổi lượng đường trong máu.
Theo Tiến sĩ Chen, sự khác biệt giữa hai loại này là A tràn đầy năng lượng vào ban ngày, ngủ ngon vào ban đêm và không cảm thấy buồn ngủ sau khi ăn.
Ngược lại, insulin của B sẽ tăng rất cao sau bữa ăn để ức chế lượng đường trong máu, và mức đường huyết sẽ giảm đáng kể trước bữa ăn tiếp theo. Ngoài ra, B có xu hướng đói và muốn ăn nhẹ trước bữa ăn.
Sự dao động của lượng đường trong máu tạo nên cảm giác đói trước bữa ăn và buồn ngủ sau bữa ăn.
-
- Buồn ngủ sau bữa ăn và bụng to có thể cho thấy tiền tiểu đường. (Unsplash)
Buồn ngủ sau bữa ăn và bụng to có thể cho thấy tiền tiểu đường
Làm thế nào để nhận biết nếu cơ thể đang bị kháng insulin? Nó có thể được phát hiện thông qua các phản ứng sinh lý, ngoại hình và xét nghiệm máu.
1. Đói trước bữa ăn và buồn ngủ sau bữa ăn
Các phản ứng sinh lý như đói trước bữa ăn và buồn ngủ sau bữa ăn có liên quan chặt chẽ đến sự dao động của lượng đường trong máu.
Tiến sĩ Chen chỉ ra rằng những phản ứng như vậy rất phổ biến ở người hiện đại, nhưng điều đó không có nghĩa là chúng bình thường.
2. Bụng to và cổ “bẩn”
Những người bị kháng insulin thường có nhiều mỡ nội tạng và mỡ bụng. Nhìn bề ngoài có thể thấy bụng to, eo sồ sề, hay còn gọi là “béo phì vùng trung tâm”.
Tỷ lệ eo-hông có thể thu được bằng cách chia chu vi vòng eo cho chu vi hông. Nếu tỷ lệ này >0.9 đối với nam và >0.8 đối với nữ, điều đó nghĩa là có quá nhiều mỡ ở vùng eo và bụng, đồng thời cho thấy tình trạng kháng insulin.
Ngoài ra, bạn cũng có thể quan sát xem mình có nhiều cơ hay nhiều mỡ trên cơ thể hay không. Bạn nên cảnh giác nếu đang tăng cân, mỡ cơ thể tăng lên trong khi khối lượng cơ bắp giảm đi.
Dấu hiệu thứ ba cần chú ý về ngoại hình là bệnh gai đen. Triệu chứng điển hình bao gồm các mảng đen xuất hiện ở nếp gấp sau gáy, do đó nó được gọi là “cổ bẩn”.
Acanthosis nigricans được hình thành do insulin dư thừa kích thích sự tăng sinh của các tế bào da, dẫn đến lắng đọng melanin và tăng sừng hóa trên da.
Ngoài cổ, nó cũng có thể xuất hiện ở đùi trong, nách và mặt trước của khuỷu tay. Tuy nhiên, không phải tất cả bệnh nhân kháng insulin đều phát triển bệnh gai đen.
-
- Dấu hiệu thứ ba cần chú ý về ngoại hình là bệnh gai đen. Triệu chứng điển hình bao gồm các mảng đen xuất hiện ở nếp gấp sau gáy, do đó nó được gọi là “cổ bẩn”. (Wikimedia Commons)
3. Xét nghiệm đường huyết và insulin
Kết quả xét nghiệm máu cho thấy các giá trị sau đây cho thấy tình trạng kháng insulin:
- Mức insulin lúc đói > 5mIU/L
- Chênh lệch giữa mức đường huyết trước và sau ăn > 40mg/dL
- Đánh giá mô hình cân bằng nội môi về tình trạng kháng insulin (HOMA-IR) ≥2
HOMA-IR là một công thức tính toán tỷ lệ đường huyết lúc đói với insulin lúc đói. Nó chỉ ra tình trạng kháng insulin nếu giá trị ≥2, nhưng nó thường được đánh giá theo các triệu chứng lâm sàng.
Theo bác sĩ Chen, lượng đường trong máu nên được kiểm tra vào bốn thời điểm khác nhau để phát hiện xem có tình trạng kháng insulin hay không: trước bữa ăn (khi bụng đói), sau bữa ăn 30 phút, sau bữa ăn 1 giờ và sau bữa ăn 2 giờ.
Thông thường, các xét nghiệm được thực hiện khoảng hai giờ trước bữa ăn và hai giờ sau bữa ăn. Về mặt khách quan, điều này có thể không phát hiện được liệu bệnh nhân có bị tiền tiểu đường hay không.
Giả sử rằng lượng đường trong máu trước khi ăn và sau khi ăn hai giờ của bệnh nhân lần lượt là 100 và 130.
Những con số này có vẻ tốt, nhưng đường huyết của bệnh nhân thực sự có thể tăng lên 150 và 180 tương ứng trong nửa giờ và một giờ sau bữa ăn.
Hơn nữa, một số người có thể không cảm thấy buồn ngủ sau bữa ăn hoặc bụng to, nhưng họ lại kháng insulin. Những người này cần được kiểm tra lượng đường trong máu và insulin.
-
- Các nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng căng thẳng, làm việc nhiều giờ và mất ngủ đều có thể dẫn đến kháng insulin và tăng lượng đường trong máu. (Unsplash)
Tiến sĩ Chen giải thích rằng hầu hết những người này đều làm việc quá sức và căng thẳng.
Mặc dù họ có thân hình bình thường, thậm chí có người trông mảnh khảnh, nhưng họ bị kháng insulin bởi tiết quá nhiều adrenaline do căng thẳng mãn tính.
Các nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng căng thẳng, làm việc nhiều giờ và mất ngủ đều có thể dẫn đến kháng insulin và tăng lượng đường trong máu.
Một nghiên cứu của Hàn Quốc đã theo dõi số giờ làm việc và tình trạng kháng insulin ở hơn 25.000 nam giới trưởng thành khỏe mạnh.
Kết quả cho thấy so với những người làm việc 35 đến 40 giờ một tuần, những người làm việc 41 đến 52 giờ một tuần và những người làm việc hơn 52 giờ một tuần có nguy cơ phát triển kháng insulin tăng lần lượt 28% và 180%.
Do cơ chế của cơ thể, tình trạng căng thẳng có thể khiến lượng đường trong máu tăng cao.
Khi một người gặp nguy hiểm, cơ thể sẽ tiết ra adrenaline và phân hủy glycogen thành glucose, đồng thời tiết ra insulin để nhanh chóng vận chuyển glucose đến các tế bào cơ.
Do đó, khi một người cần chạy trốn trong một tình huống nguy hiểm, hàng loạt phản ứng nói trên sẽ cho phép các cơ bắp bộc phát sức mạnh và người đó nhanh chóng bỏ chạy.
Thiếu ngủ cũng sẽ làm tăng adrenaline. Điều này là do cơ thể cần tiết ra adrenaline để hỗ trợ bản thân khi không có đủ năng lượng, và nó sẽ tiến vào trạng thái mệt mỏi của tuyến thượng thận sau một thời gian nhất định.
Vì vậy, những người thường xuyên làm việc quá sức, thức khuya, chịu áp lực cao luôn bị tiết quá nhiều hormone tuyến thượng thận và tăng insulin.
Theo thời gian, nhiều tế bào của họ sẽ trở nên kém nhạy cảm với insulin, tức là kháng insulin, cuối cùng sẽ dẫn đến bệnh tiểu đường.
Tiến sĩ Chen mô tả đó là cách những đứa trẻ cư xử không đúng mực trở nên tê liệt sau khi bị người lớn la mắng trong một thời gian dài. Ông nói: “Các giác quan và tế bào của chúng ta thích ứng với nhiều kích thích theo thời gian”.
-
- Vì vậy, những người thường xuyên làm việc quá sức, thức khuya, chịu áp lực cao luôn bị tiết quá nhiều hormone tuyến thượng thận và tăng insulin. (Max Pixel)
Ba cách để đảo ngược tình trạng kháng insulin
Bệnh nhân tiền tiểu đường có thể đảo ngược tình trạng kháng insulin và tránh tiến triển thành bệnh tiểu đường. Có ba cách có thể được thực hiện trong cuộc sống hàng ngày:
1. Tránh “ăn uống nhiều lần” và “chế độ ăn nhiều carbohydrate”
Ăn liên tục và ăn quá nhiều thực phẩm giàu carbohydrate sẽ khiến cơ thể tiết ra insulin thường xuyên, lâu dài sẽ dẫn đến tình trạng kháng insulin tăng lên.
Cảm giác buồn ngủ sau khi ăn chứng tỏ tỷ lệ tinh bột trong bữa ăn quá cao. Nên giảm tỷ lệ tinh bột và loại bỏ lương thực chủ yếu (như thức ăn làm từ bột mì) và tăng lượng đạm, rau củ.
Lý tưởng nhất là chúng ta sẽ cảm thấy no sau khi ăn mà không cảm thấy buồn ngủ. Đồng thời, nên thay đổi thứ tự ăn uống, đạm và rau củ trước, tinh bột sau cùng.
Bác sĩ Chen nói rằng bạn nên chợp mắt nếu thực sự cảm thấy buồn ngủ sau khi ăn. Điều này là do cố gắng tỉnh táo khi mệt mỏi sẽ kích thích tiết ra adrenaline.
Nếu cảm thấy đói giữa các bữa ăn, bạn có thể ăn thực phẩm giàu protein và chất béo chất lượng cao (trứng, sữa đậu nành và hạt điều), đồng thời tránh các thực phẩm như bánh quy, bánh ngọt và kẹo.
2. Tập luyện sức đề kháng
Các yếu tố chính gây kháng insulin liên quan đến việc tích lũy năng lượng (chế độ ăn nhiều đường & tần suất cao) và giảm hoạt động thể chất.
Do đó, bệnh nhân nên tham gia tập thể dục nhịp điệu hoặc rèn luyện sức đề kháng bên cạnh việc điều chỉnh chế độ ăn uống. Những bài tập này có thể làm tăng độ nhạy cảm của tế bào cơ với insulin và đảo ngược tình trạng kháng insulin.
Rèn luyện sức đề kháng có thể làm tăng tốc độ glucose đi vào tế bào cơ, cho phép lượng đường trong máu ổn định nhanh chóng; nó cũng có thể cải thiện sức khỏe tim mạch và khối lượng cơ bắp.
Cơ xương là một trong những mô quan trọng quyết định lượng đường trong máu. Nó chịu trách nhiệm lưu trữ và rút khoảng 85% glucose từ máu và đóng một vai trò quan trọng trong việc duy trì sự ổn định của đường huyết.
Ngoài ra, mỡ nội tạng dư thừa có thể gây kháng insulin. Một thí nghiệm kéo dài ba tuần cho thấy tập luyện sức đề kháng với cường độ cao là biện pháp hiệu quả nhất trong việc giảm mỡ nội tạng.
-
- Rèn luyện sức đề kháng có thể làm tăng tốc độ glucose đi vào tế bào cơ, cho phép lượng đường trong máu ổn định nhanh chóng; nó cũng có thể cải thiện sức khỏe tim mạch và khối lượng cơ bắp. (Unsplash)
Tuy nhiên, Tiến sĩ Chen đã chỉ ra rằng mức lặp lại tối đa của việc rèn luyện sức đề kháng phải đạt 8-12RM để đạt được hiệu quả kiểm soát lượng đường trong máu.
RM đề cập đến “số lần lặp lại tối đa” có thể được nâng lên bằng cách sử dụng một “trọng lượng” nhất định.
Tập aerobic cũng có thể làm tăng độ nhạy insulin. Nên chọn các môn thể thao cường độ cao như leo núi, đi bộ tốc độ, bơi lội.
Cả rèn luyện sức đề kháng và tập aerobic đều rất quan trọng để đạt được các mục tiêu dài hạn là cải thiện tình trạng kháng insulin và kiểm soát đường huyết.
Các nhà nghiên cứu ở Hoa Kỳ đã phân 262 bệnh nhân tiểu đường loại 2 ít vận động thành bốn nhóm: nhóm không tập thể dục, nhóm tập sức bền, nhóm tập aerobic và nhóm tập sức bền kết hợp với aerobic.
Sau 9 tháng tập luyện, người ta nhận thấy nhóm bệnh nhân kết hợp tập luyện sức bền với tập aerobic đạt kết quả kiểm soát đường huyết tốt nhất. Thay đổi trung bình tuyệt đối về HbA1c đã giảm 0.34%.
3. Thỉnh thoảng giảm căng thẳng và duy trì chất lượng giấc ngủ tốt
Những người thường xuyên bị mất ngủ, “mơ màng” do thiếu ngủ, thức khuya hoặc thường xuyên chịu áp lực nên giải tỏa căng thẳng và cố gắng duy trì chất lượng giấc ngủ tốt.
Nói chung, chúng ta nên ngủ ít nhất 8 tiếng và đi ngủ trước 11 giờ đêm. Tiến sĩ Chen chỉ ra rằng, điều này là do 11 giờ tối đến 3 giờ sáng là “4 giờ vàng” quan trọng, và tốt nhất là bạn nên ở trạng thái ngủ sâu trong khoảng thời gian này.
Nếu bỏ lỡ “4 giờ vàng”, bạn có ngủ bù sau đó cũng không được.
Có rất nhiều cách khác nhau để thư giãn. Thiền định, yoga, thái cực quyền, các bài tập thở và khí công đều giúp thư giãn tâm trí và cơ thể.
Tiến sĩ Chen khuyên bạn nên sử dụng máy sưởi điện hồng ngoại xa để làm ấm bàn chân, nhằm mục đích thư giãn và hỗ trợ giấc ngủ: “Đây là cách nhanh nhất để giảm căng thẳng và vào giấc”.
Đặt lò sưởi điện hồng ngoại xa cách chân giường khoảng 30cm và điều chỉnh nhiệt độ ở mức thấp; nằm trên giường, quấn chăn và để hở lòng bàn chân cho ấm.
Sau khoảng 5 phút, hơi ấm sẽ kích thích thần kinh phó giao cảm khiến bạn thư giãn, ngáp và chìm vào giấc ngủ.
Theo The Epoch Times tiếng Anh
Hoàng Tuấn biên dịch
Camille Su là một phóng viên sức khỏe chuyên về các chủ đề về bệnh tật, dinh dưỡng và điều tra.
