Trong khi trí tuệ nhân tạo (AI) còn đang gây kinh hãi cho con người, thì một nhóm các nhà khoa học hàng đầu tại Mỹ đang có tham vọng tạo ra trí thông minh còn cao cấp hơn rất nhiều, tạm gọi là “trí tuệ hữu cơ” (OI).
Trí tuệ hữu cơ (OI) là gì?
Trí tuệ hữu cơ (OI) là công nghệ nuôi cấy và phát triển não người nhân tạo từ chính tế bào não người. Sau đó sử dụng công nghệ điện toán để huấn luyện các hành vi, tư duy, tạo nên một thực thể lai giữa người và máy; cũng gọi là công nghệ điện toán sinh học hoặc máy tính sinh học.
Tại trường đại học Johns Hopkins Mỹ, một nhóm các nhà khoa học đã bắt đầu tiến hành thí nghiệm này. Trong một phòng thí nghiệm ở trường này có đặt một vật nhỏ hình quả cầu, kích thước bằng đầu kim. Nhưng đừng vội coi thường, trong vật thể bé tí đó chứa vô số tế bào. Bên trong nó có các tế bào thần kinh bắn qua các khớp thần kinh và các xung điện di chuyển qua lại.
OI khác biệt với AI như thế nào?
Tiểu vũ trụ này đang nắm giữ chìa khóa của một thế giới mà ngay cả những ngôi sao sáng nhất trong ngành công nghệ cũng chưa thể mở được. Nó có thể thực hiện các nhiệm vụ đang thách thức cả những mô hình trí tuệ nhân tạo (AI) thông minh nhất, chẳng hạn như tìm hiểu thông tin mới hoặc ghi nhớ thông tin cũ. Sau đó sử dụng dữ liệu này trong một quy trình ra quyết định độc lập, hợp lý. Một tổ hợp hành vi đã làm rối loạn ngay cả những cỗ máy trí tuệ nhân tạo siêu cấp như OpenAI hay Chat GPT.
Cho đến giờ, chỉ duy nhất một thực thể làm được điều này chính là: Bộ não người. Câu hỏi đặt ra tại sao người ta vẫn chưa nghiên cứu cơ chế hoạt động ưu việt này của bộ não người, phát triển nó, tích hợp với điện toán để trở thành công nghệ máy tính tương lai?
Bộ não sinh học
Nhóm nghiên cứu tại Trường Y tế Công cộng Bloomberg và Trường Kỹ thuật Whiting của Hopkins khởi phát vấn đề này đã bắt tay nghiên cứu. Họ nuôi cấy trong phòng thí nghiệm một “bộ não sinh học” được phát triển từ các tế bào não người, được lập trình lại thành một thứ giống như tế bào gốc phôi thai. Trong một bài báo đăng trên tạp chí Frontiers in Science ngày 28/2/2023, nhóm này phát biểu rằng một ngày nào đó, những đốm não này sẽ được xử lý bằng công nghệ điện toán trở thành máy tính sinh học - công nghệ của tương lai.
Sẽ là một kỳ tích nếu nhân tạo làm được như tự nhiên. Thomas Hartung, giáo sư ngành Khoa học sức khỏe môi trường tại Hopkins và là trưởng nhóm nghiên cứu, cho biết: “Máy tính hiện đại vẫn chưa thể sánh được với bộ não người”. Frontier là siêu máy tính mới nhất thế giới đặt ở Tennessee có giá 600 triệu đô la với diện tích lắp đặt là 631 nghìn m2. Nhưng chỉ vào tháng 6 năm ngoái, nó mới lần đầu vượt khả năng tính toán của bộ não người—trong khi phải sử dụng năng lượng gấp một triệu lần.
Ông cho rằng điện toán sinh học là một chân trời mới đòi hỏi sự can đảm. Hartung cho biết: “ Nó sẽ là một nỗ lực to lớn nhằm tăng sức mạnh tính toán và giảm tối đa năng lượng tiêu thụ. Một con đường mới để chinh phục những giới hạn mới của công nghệ hiện đại.
-
- Trí tuệ hữu cơ. (Ảnh minh họa: Pixabay)
Những thách thức và lợi ích
Chuyển sang sử dụng trí tuệ hữu cơ có thể giải quyết vấn đề tiêu tốn năng lượng khổng lồ mà các siêu máy tính chạy bằng chip bán dẫn silicon ngày nay đang đối mặt.
Hơn thế nữa, dù các siêu máy tính vượt trội với khả năng xử lý hàng tỷ con số với tốc độ giống ánh sáng, thì bộ não người có khả năng xử lý những vấn đề phức tạp hơn, như phân biệt giữa mèo và chó. Đồng thời, bộ não con người có khả năng lưu trữ thông tin đáng kinh ngạc, khi có dung lượng lưu trữ tương tự 2.500 terabyte, gấp khoảng 1.000 lần so với MacBook Air mới nhất. Trong khi năng lượng tiêu tốn ít hơn rất nhiều.
“Trí tuệ hữu cơ” (OI) có thể giảm nhiệt cho cơn cuồng trí tuệ nhân tạo (AI) đang làm điên đảo giới công nghệ, khi hàng loạt công ty từ Microsoft đến Spotify hay BuzzFeed đổ xô vào các dự án AI kể từ khi ChatGPT gây ngạc nhiên cho công chúng khi ra mắt vào tháng 11 năm 2022.
Cũng giống AI, OI cũng tiềm ẩn những nguy cơ đe dọa nhân loại nếu những loại trí tuệ nhân tạo này vượt thoát khỏi tầm kiểm soát của chúng ta. Cần phải có sự giám sát của các nhà khoa học độc lập và các nhà đạo đức sinh học.
Tuy nhiên, đây là một lĩnh vực nghiên cứu đầy hứa hẹn. “Bạn có thể bắt đầu phát triển hệ thống, làm những việc mà bạn không thể làm với bộ não con người về mặt đạo đức”, Hartung nói. Ví dụ như khả năng thử nghiệm thuốc có đạo đức đối với bệnh thoái hóa thần kinh, như bệnh Alzheimer.
Tương lai phát triển trí tuệ hữu cơ
Nghiên cứu về OI vẫn còn một chặng đường rất dài phía trước. Mỗi cơ quan não do nhóm nghiên cứu ở đại học Hopkins được tạo thành từ khoảng 50.000 tế bào, với một hệ thống thần kinh có kích thước bằng một con ruồi giấm. Có thể mất nhiều thập kỷ để mở rộng quy mô này thành một hệ thống não bộ thông minh như chuột.
Để cung cấp năng lượng cho máy tính hoặc bộ nhớ lưu trữ tương tự như bộ não con người, nhóm nghiên cứu sẽ cần khối lượng ít nhất là 10 triệu tế bào. Sau đó, việc mở rộng quy mô diễn ra chính xác như thế nào vẫn chưa rõ ràng—nhưng nó có thể liên quan đến một chế độ đào tạo dựa trên dữ liệu tương tự như chế độ được sử dụng bởi các thuật toán AI. Và nếu điều đó xảy ra sẽ có rất nhiều hàm ý: Liệu một chiếc máy tính làm từ tế bào não người có nhiều khả năng phát triển ý thức hơn không? Về mặt đạo đức, chúng ta có thể giữ nó trong sự kiểm soát của mình hay không?
Tuy nhiên, đã có những kết quả đầy hứa hẹn trong lĩnh vực này. Vào tháng 10 năm 2022, các nhà khoa học từ Phòng thí nghiệm Cortical của Úc cho biết họ đã phát triển 800.000 tế bào não trong một đĩa thí nghiệm. Sau đó, sử dụng công nghệ điện toán, họ đã huấn luyện được thực thể này học cách chơi trò chơi điện tử có tên là Pong của thập niên 1970.
Xem thêm: Tế bào não người nuôi trong phòng thí nghiệm cũng có trí thông minh - giống như tâm trí con người.
Liệu máy tính sinh học với trí tuệ hữu cơ là một tương lai xa hay chỉ là khoa học viễn tưởng? Chưa ai biết. Nhưng nếu chúng ta chỉ nhìn vào bên trong chính mình, chúng ta có thể tìm thấy câu trả lời.
Lê Na tổng hợp
