Mọi người đều đã nghe nói về nhóm máu A, B, AB và O. Khi truyền máu, các bác sĩ phải đảm bảo nhóm máu của người cho phù hợp với máu của người nhận, nếu không người nhận có thể tử vong. Theo một nghiên cứu được công bố trên Proceedings of the National Academy of Sciences, con người và tất cả các loài vượn khác đều có các nhóm máu này từ ít nhất là 20 triệu năm trước. Nhưng tại sao con người và các loài vượn có những nhóm máu này thì vẫn là một bí ẩn khoa học.
Theo Smithsonian Magazine, hệ thống nhóm máu ABO được phát hiện vào thập kỷ đầu tiên của những năm 1900 bởi bác sĩ người Áo Karl Landsteiner. Thông qua một loạt các thí nghiệm, Landsteiner đã phân loại máu thành bốn loại kể trên.
“Loại” ở đây thực ra đề cập đến sự hiện diện của một loại kháng nguyên cụ thể bám trên bề mặt của tế bào hồng cầu. Kháng nguyên được hiểu đơn giản là những chất khi xâm nhập vào cơ thể con người thì sẽ được hệ thống miễn dịch nhận biết nhanh chóng và sinh ra các kháng thể tương ứng để kết hợp đặc hiệu với kháng nguyên ấy. Các kháng thể bám vào các chất lạ xâm nhập vào cơ thể, chẳng hạn như vi khuẩn và virus, và kết tụ chúng lại với nhau để các bộ phận khác của hệ thống miễn dịch loại bỏ.
Cơ thể con người tạo ra các kháng thể một cách tự nhiên để tấn công một số loại kháng nguyên hồng cầu. Ví dụ, những người có nhóm máu A có kháng nguyên A trên hồng cầu có thể tạo ra kháng thể tấn công kháng nguyên B trên tế báo hồng cầu của những người có nhóm máu B. Vì thế, người nhóm A không thể truyền máu cho người nhóm B và ngược lại. Những người thuộc nhóm AB có cả kháng nguyên A và B trên các tế bào hồng cầu và do đó không tạo ra bất kỳ kháng thể A hoặc B nào, trong khi những người thuộc nhóm O không có kháng nguyên A hoặc B và tạo ra cả kháng thể A và B.
Sau khi Landsteiner xác định mô hình của hệ thống nhóm máu ABO, ông nhận ra rằng các nhóm máu được di truyền và việc xác định nhóm máu trở thành một trong những cách đầu tiên để kiểm tra quan hệ cha con.
-
- Biểu đồ này liệt kê các kháng nguyên và kháng thể được tạo ra bởi các nhóm máu trong hệ thống nhóm máu ABO. (Ảnh: InvictaHOG/Wikicommons)
Hơn một trăm năm sau công trình đoạt giải Nobel của Landsteiner, các nhà khoa học vẫn không biết những kháng nguyên máu này có chức năng gì. Rõ ràng, những người thuộc nhóm máu O - nhóm máu phổ biến nhất - vẫn ổn nếu không có chúng.
Tuy nhiên, những gì các nhà khoa học đã tìm thấy trong thế kỷ trước là một số mối liên hệ thú vị giữa nhóm máu và bệnh tật. Trong một số bệnh truyền nhiễm, vi khuẩn có thể gần giống với một số kháng nguyên trong máu, khiến các kháng thể khó phát hiện ra sự khác biệt giữa những kẻ xâm lược từ bên ngoài và máu của chính cơ thể. Ví dụ, những người thuộc nhóm A dường như dễ mắc bệnh đậu mùa hơn, trong khi những người thuộc nhóm B dường như bị ảnh hưởng nhiều hơn bởi một số bệnh nhiễm trùng E. coli.
Trong hàng trăm năm qua, các nhà khoa học cũng đã phát hiện ra rằng hệ thống nhóm máu ABO chỉ là một trong hơn 20 nhóm máu của con người. Họ cũng không rõ tại sao hầu hết mọi người đều có một loại protein được gọi là yếu tố Rhesus (Rh) trên bề mặt tế bào máu, khiến họ có Rh dương tính, mặc dù khoảng 15% người da trắng, 8% người da đen và 1% người châu Á thiếu protein này, khiến họ có Rh âm tính. Yếu tố Rh sẽ được biểu thị là dấu + và - theo nhóm máu, ví dụ như A+ hoặc B-.
Yếu tố Rh trong nhóm máu có thể là nguyên nhân gây bệnh hồng cầu ở thai nhi, một bệnh về máu đôi khi gây tử vong. Bệnh này có thể phát triển ở trẻ sơ sinh nếu một phụ nữ Rh âm tính sinh ra một đứa trẻ Rh dương tính, các kháng thể của cô ấy tấn công đứa con của mình.
Hầu hết mọi người chưa bao giờ nghe nói về nhiều nhóm máu khác - chẳng hạn như MN, Diego, Kidd và Kell - có lẽ vì chúng kích hoạt các phản ứng miễn dịch nhỏ hơn hoặc ít thường xuyên hơn. Và trong một số trường hợp, như nhóm máu MN, con người không tạo ra kháng thể chống lại các kháng nguyên.
Một nhóm máu “nhỏ” có ý nghĩa y học là nhóm máu Duffy. Plasmodium vivax, một trong những ký sinh trùng gây bệnh sốt rét, bám vào kháng nguyên Duffy khi nó xâm nhập vào các tế bào hồng cầu của cơ thể. Do đó, những người thiếu kháng nguyên Duffy có xu hướng miễn dịch với dạng sốt rét này.
Mặc dù các nhà nghiên cứu đã tìm thấy những mối liên hệ thú vị này giữa các nhóm máu và bệnh tật, nhưng họ vẫn thực sự không hiểu làm thế nào và tại sao những kháng nguyên máu như vậy lại tiến hóa ngay từ đầu. Những phân tử máu này như một lời nhắc nhở rằng chúng ta vẫn còn nhiều điều phải tìm hiểu về sinh học con người.
Văn Thiện
Xem thêm:
- Nghiên cứu: Có nhóm máu không dễ bị nhiễm Covid-19
- Nhóm máu nào khỏe mạnh nhất? 4 khuyết điểm của người có nhóm máu O
- Tại sao một số người hay bị muỗi đốt hơn những người khác?
Có thể bạn quan tâm:
