Kim tự tháp Đỏ - kim tự tháp lớn thứ 3 ở đất nước Ai Cập - được cho là sự khởi đầu của kiến trúc kim tự tháp mà chúng ta biết đến ngày nay.
Kim tự tháp Giza là kim tự tháp được nhiều người biết đến nhất; nhưng Ai Cập còn có kim tự tháp Đỏ, cũng độc đáo không kém.
Theo các nghiên cứu khoa học ngày nay, trước khi xây dựng Kim tự tháp Giza, người Ai Cập cổ đại đã trải qua một quá trình học tập xây dựng kim tự tháp. Trong đó, Kim tự tháp Đỏ được cho là sự khởi đầu của kiến trúc kim tự tháp mà chúng ta biết ngày nay.
Kim tự tháp bậc thang Djoser
Theo các nhà khoa học ngày nay, kim tự tháp Djoser là kim tự tháp đầu tiên được xây dựng ở Ai Cập; bắt đầu từ triều đại thứ ba của Ai Cập cổ đại - triều đại của Pharaoh Djoser. Đây là công trình bằng đá khổng lồ đầu tiên của Ai Cập cổ đại. Công trình này do tể tướng của Djoser là Imhotep thiết kế; là công trình xây dựng bằng đá cắt có quy mô lớn sớm nhất. Kim tự tháp Djoser hoàn chỉnh có tổng thể tích là 330.400 mét khối. Tuy nhiên, khối lượng này bị các kim tự tháp đời sau vượt qua dễ dàng.
-
- Kim tự tháp bậc thang Djoser. (Ảnh: Dezalb/Pixabay)
Kim tự tháp Djoser (hay còn gọi là kim tự tháp bậc thang) đã đặt nền móng cho việc xây dựng các kim tự tháp sau này của Ai Cập. Mang tính bước ngoặt; mới mẻ; và to lớn, quần thể kim tự tháp do Imhotep thiết kế đã thay đổi Ai Cập ở nhiều phương diện. Toàn bộ quá trình liên quan đến việc xây dựng kim tự tháp bậc thang tốn nhiều công sức hơn bất kỳ dự án xây dựng bằng gạch nung nào trước đây.
Khu phức hợp kim tự tháp Djoser không giống bất cứ công trình nào mà người Ai Cập cổ đại từng thấy. Kích thước của toàn bộ khu phức hợp thật đáng kinh ngạc. Theo các nhà Ai Cập học, khu phức hợp kim tự tháp lớn tương đương với một thành phố lớn trong thiên niên kỷ thứ ba trước Công nguyên. Khu phức hợp kim tự tháp Djoser đã tạo tiếng vang cho Pharaoh Djoser cũng như Imhotep - vị tể tướng của ông, những người phát minh ra kiến trúc đá của Ai Cập cổ đại.
>> Ai Cập mở cửa lăng mộ cổ của vua Djoser sau khi trùng tu
Sự khởi đầu của thời đại Kim tự tháp
Thành công của Pharaoh Djoser đã đặt nền móng cho kỷ nguyên xây dựng kim tự tháp của Ai Cập. Khu phức hợp kim tự tháp Djoser lần đầu tiên đưa vào các yếu tố mới như: hàng cột; kiểu dáng giả tưởng; cổng vòm; những bức tượng có kích thước thật; khuôn hình xuyến cũng như phào chỉ hang động; và quan trọng nhất là kim tự tháp bằng đá.
Kim tự tháp bậc thang là trung tâm của khu phức hợp kim tự tháp Djoser; một cấu trúc chưa từng thấy trước đây; tăng sáu bậc lên độ cao khoảng 60 mét; chứa tới 330.400 mét khối đá đất sét nung.
Nhưng kim tự tháp bậc thang không phổ biến ở Ai Cập; và nó nhanh chóng chuyển sang một hình dạng mượt mà; bằng phẳng; và thanh lịch hơn như chúng ta thấy ngày nay. Người ta đã kỳ vọng sẽ có nhiều khu phức hợp kim tự tháp bậc thang sau đó có thể so sánh được với khu phức hợp kim tự tháp của Djoser. Nhưng đáng tiếc không một Pharaoh nào sau này đạt được thành tựu như Djoser.
Mặc dù các khu kim tự tháp sau này có kế thừa nhiều yếu tố từ khu phức hợp kim tự tháp của Djoser; nhưng kiểu kiến trúc kim tự tháp bậc thang hình chữ nhật đã không tồn tại lâu. Vùng đất của các Pharaoh đã chứng kiến nhiều vị vua đến rồi đi; cũng như mang đến những kiểu kiến trúc kim tự tháp mới mẻ khác.
Sneferu, người xây dựng Kim tự tháp
Sneferu là pharaoh mà các nhà khảo cổ cho rằng là người đã khởi xướng cho sự thay đổi hình dạng kim tự tháp bậc thang. Kim tự tháp Meidum là nỗ lực đầu tiên của Ai Cập cổ đại nhằm tạo ra một kim tự tháp có cạnh phẳng; dù không thành công.
-
- Kim tự tháp Meidum. (Ảnh: Wikipedia CC BY SA 3.0)
Khi Sneferu, vị vua đầu tiên của triều đại thứ tư của Ai Cập cổ đại lên ngôi vào khoảng năm 2575 trước Công nguyên, kim tự tháp do Djoser xây dựng là kim tự tháp duy nhất đứng vững. Biết được điều này, Pharaoh Sneferu bắt tay vào thực hiện một sứ mệnh khiến lịch sử phải ghi nhớ ông là người xây dựng kim tự tháp vĩ đại nhất trong lịch sử Ai Cập cổ đại.
Quả nhiên, Pharaoh Sneferu trở thành pharaoh xây dựng kim tự tháp nổi tiếng nhất trong lịch sử Ai Cập. Ông đã cho xây dựng ba kim tự tháp khổng lồ ở các thành phố Meidum; Dahshur; và một kim tự tháp nhỏ hơn ở Seila.
Các kim tự tháp của Sneferu có tổng khối lượng đá thậm chí còn vượt cả kim tự tháp Giza vĩ đại - được cho là do con trai ông (Pharaoh Khufu) xây dựng. Vào khoảng năm thứ 15 dưới triều đại của mình, Sneferu đã từ bỏ Meidum. Ông đến Dahshur - nơi ông dựng lên hai trong số những kim tự tháp mang tính biểu tượng nhất ở Ai Cập cổ đại. Đó là Kim tự tháp Bent và Kim tự tháp Đỏ.
Kim tự tháp Đỏ đối diện với Bent
Cả hai kim tự tháp của ông tại Dahshur đều gần như đối diện với nhau. Mặt phía Đông của kim tự tháp Đỏ gần như đối diện với mặt phía Tây của kim tự tháp Bent (Uốn Cong). Kim tự tháp Bent của Sneferu là một cấu trúc độc đáo. Khi quá trình xây dựng tại Meidum bị bỏ dở, người Ai Cập cổ đại vẫn chưa có bản thiết kế cho một kim tự tháp thực sự. Triều đại của Sneferu ghi dấu ấn bằng kiến trúc thử nghiệm; dẫn đến sự ra đời của kim tự tháp thực sự đầu tiên của Ai Cập cổ đại.
Kim tự tháp Bent (Uốn cong)
-
- Kim tự tháp Bent (Uốn cong). (Ảnh: PublicDomainImages/Pixabay)
Kim tự tháp Uốn cong (Bent) ở Dahshur - Ai Cập là kim tự tháp độc đáo nhất từng được xây dựng. Không có kim tự tháp nào tương tự như nó tồn tại ở bất cứ đâu ở Ai Cập.
Khởi điểm kim tự tháp uốn cong là một kim tự tháp nhỏ với độ dốc khoảng 60 độ. Sau đó, nó đã được thiết kế lại với độ dốc lên tới 72 - 78 độ. Độ dốc quá lớn đối với một kim tự tháp dẫn đến các vấn đề về cấu trúc. Do vậy, những người xây dựng phải tìm cách nhanh chóng để ngăn kim tự tháp sụp đổ. Từ khoảng giữa kim tự tháp, người ta xây cấu trúc ở độ dốc giảm xuống còn khoảng 44 độ. Đó là lý do tại sao kim tự tháp có hình dạng uốn cong.
Kim tự tháp được xây dựng thành công; nhưng nó không phải là một kim tự tháp thực sự. Rút kinh nghiệm từ những sai lầm trước đó, Sneferu sau đó đã xây thành công Kim tự tháp Đỏ.
Kim tự tháp Đỏ - kim tự tháp lớn thứ ba của Ai Cập
Kim tự tháp Đỏ còn được gọi là Kim tự tháp phía Bắc; được xây dựng vào khoảng năm trị vì thứ 30 của Pharaoh Sneferu. Không giống như Kim tự tháp Bent; Kim tự tháp Đỏ được xây dựng ở độ dốc 43 độ.
Trong khi Kim tự tháp Bent (Uốn cong) cho thấy bằng chứng rõ ràng đây là một thử nghiệm về cấu trúc trong quá trình xây dựng; thì Kim tự tháp Đỏ là một công trình được lên kế hoạch khéo léo; và hoàn thành mà không gặp bất kỳ sự cố nào. Kim tự tháp Đỏ đánh dấu sự chuyển đổi thành công giữa các kim tự tháp bậc thang cổ đại và kim tự tháp phẳng; và kim tự tháp phẳng đã thống trị kiến trúc Ai Cập cổ đại sau này.
-
- Kim tự tháp Đỏ. (Ảnh: Lapping/Pixabay)
Kim tự tháp Đỏ được Pharaoh Sneferu xây dựng cách Kim tự tháp Bent khoảng một km về phía Bắc. Các cuộc khai quật khảo cổ học tại địa điểm này cho thấy kim tự tháp được hoàn thành trong vòng không quá 17 năm.
Các nhà Ai Cập học tin rằng kim tự tháp Đỏ là kết quả trực tiếp từ việc rút kinh nghiệm trong quá trình xây dựng Kim tự tháp Meidum; và Kim tự tháp Uốn Cong (Bent). Một số học giả cho rằng kim tự tháp ở Meidum là nỗ lực đầu tiên của Sneferu nhằm xây dựng một kim tự tháp có mặt nhẵn. Các nhà nghiên cứu cho rằng kim tự tháp tại Meidum có thể đã sụp đổ khi quá trình xây dựng kim tự tháp Uốn Cong (Bent) đang được tiến hành.
Sau khi hoàn thành, kim tự tháp Đỏ cao 105 mét; với chân đế là 220 mét. Kim tự tháp được xây dựng với tổng thể tích là 1.694.000 mét khối; là cấu trúc cao nhất thế giới từ khoảng năm 2.590 trước Công nguyên đến khoảng năm 2.570 trước Công nguyên. Kim tự tháp Đỏ cũng là kim tự tháp lớn thứ ba của Ai Cập; sau các kim tự tháp của các Pharaoh Khufu - con trai ông; và Khafre - là cháu trai của ông.
Mặc dù được gọi là Kim tự tháp Đỏ nhưng kim tự tháp này không phải lúc nào cũng có màu đỏ. Nó được bao bọc bằng đá vôi Tura trắng được đánh bóng cực kỳ tốt; chỉ có một số viên đá vẫn còn nguyên nằm ở các góc của kim tự tháp.
Đỉnh của Kim tự tháp Đỏ
-
- Đá đỉnh của kim tự tháp Đỏ ở Dahshur. (Ảnh: Wikipedia CC BY 3.0)
Không giống như đá đỉnh của nhiều kim tự tháp khác, đá đỉnh của kim tự tháp Đỏ đã được các nhà khảo cổ học tìm thấy. Đó là một cấu trúc đơn giản; một khối đá không có chạm khắc hay chữ khắc. Nó được làm bằng đá vôi chất lượng tốt; chứ không phải bằng vàng; hay bạc như một số người tưởng tượng về các viên đá trên đỉnh của kim tự tháp. Viên đá đỉnh này đã được phục hồi; và hiện đang được trưng bày tại Dahshur.
Tuy nhiên, đáng chú ý là một số chuyên gia nghi ngờ liệu viên đá đỉnh có từng được đặt trên đỉnh kim tự tháp hay không; vì góc nghiêng của nó khác với góc nghiêng của kim tự tháp.
Theo Curiosmos
Lê Na biên dịch
Xem thêm:
