Một trong số các loại thuốc không kê đơn, có vẻ như vô hại, đang được nhiều người thường xuyên sử dụng, đôi khi là sử dụng hàng ngày, mà chẳng nghĩ đến các tác dụng phụ có thể xảy ra, chính là Aspirin.
Aspirin (axit acetylsalicylic) thường được sử dụng để giảm đau và giảm viêm. Nó cũng được sử dụng với liều thấp, hàng ngày, cho những người có nguy cơ cao nhằm giảm độ quánh của máu, ngăn ngừa bệnh tim và đột quỵ. Tuy nhiên, nó cũng lại thường bị lạm dụng, thậm chí nhiều người còn dùng aspirin ngay cả khi không cần thiết.
Bên cạnh đặc tính giảm đau, hạ sốt và chống viêm, aspirin còn được biết đến với tác dụng ngăn ngừa sự hình thành cục máu đông. Khi các mảng xơ vữa (tích tụ cholesterol và các chất khác) trên thành mạch máu có nguy cơ bị vỡ ra, cơ thể sẽ cố gắng hạn chế tổn thương bằng cách tạo ra các cục máu đông che phủ những chỗ vỡ này. Vì thế, có thể tạo thành huyết khối, vốn là nguyên nhân hàng đầu gây ra nhồi máu cơ tim và đột quỵ. Do Aspirin có tác động lên tiểu cầu, nên khi sử dụng thường xuyên có thể làm giảm khả năng đông máu, hạn chế tạo thành huyết khối.
Một nghiên cứu được công bố trên Annals of Internal Medicine năm 2019 cho thấy khoảng 23,4% người Mỹ trưởng thành, từ 40 tuổi trở lên (khoảng 29 triệu người), có sử dụng aspirin hàng ngày để phòng ngừa bệnh tim mạch. 22,8% trong số 29 triệu người đó (tức khoảng 6,6 triệu người) tự dùng thuốc mà không có lời khuyên của bác sĩ. Lại có tới gần một nửa số người từ 70 tuổi trở lên cũng sử dụng aspirin cho dù không mắc bệnh tim mạch.
Các nhà nghiên cứu lưu ý rằng có một phần đáng kể những người lớn tuổi dùng aspirin khi không được bác sĩ khuyên dùng và thậm chí bác sĩ còn có thể không biết là họ đang dùng thuốc. Các bác sĩ rất cần phải biết về hiện trạng sử dụng aspirin của bệnh nhân, khuyên họ nên cân nhắc lợi hại, đặc biệt là đối với người lớn tuổi và người có tiền sử loét dạ dày tá tràng.
Nhà xuất bản Y tế Harvard của Trường Y Harvard đã đăng một bài báo nhấn mạnh rằng aspirin thường xuyên bị lạm dụng. Có đến một nửa số người có thể hưởng lợi từ việc sử dụng aspirin liều thấp hàng ngày, nhưng nhiều người không có chỉ định lại vẫn thường sử dụng. Nếu người bị tăng huyết áp và có một số yếu tố nguy cơ, nhưng không mắc bệnh tim, thì phải cẩn trọng không nên tự cho rằng dùng aspirin hàng ngày là có lợi. Tiến sĩ Christopher Cannon, chuyên gia tim mạch của bệnh viện Brigham and Women’s tại Mỹ có nhận xét: “Mọi người đều cho rằng aspirin vô hại, nhưng thực tế không phải vậy”.
Một nghiên cứu mới được công bố trên Annals of Internal Medicine tháng 6 năm nay phát hiện rằng đối với người khỏe mạnh từ 65 tuổi trở lên, việc sử dụng aspirin liều thấp hàng ngày làm tăng 20% nguy cơ thiếu máu. Trong nghiên cứu này, có 19.114 người tham gia, tuổi từ 65 trở lên, được phân chia một cách ngẫu nhiên thành hai nhóm, nhóm thứ nhất nhận liều thấp 100mg aspirin mỗi ngày và nhóm thứ hai thì nhận giả dược.
Nồng độ hemoglobin và ferritin của người tham gia nghiên cứu được kiểm tra thường xuyên trong thời gian trung bình 4,5 năm. Kết quả cho thấy việc sử dụng aspirin liều thấp, không liên quan đến chảy máu lớn, đã làm giảm nồng độ ferritin và tăng tỷ lệ thiếu máu ở người lớn tuổi khỏe mạnh. Do đó, cần thiết phải cân nhắc việc theo dõi thường xuyên nồng độ hemoglobin của những người lớn tuổi có dùng aspirin.
Zoe McQuilten, tác giả chính của nghiên cứu và là phó giáo sư tại Trường Y tế Công cộng và Y tế Dự phòng thuộc Đại học Monash của Úc, nhấn mạnh rằng mặc dù aspirin đã được biết đến là có tác dụng phụ gây chảy máu, nhưng việc nghiên cứu về tác dụng gây thiếu máu ở người lớn tuổi sử dụng aspirin lâu dài vẫn còn hạn chế.
Theo McQuilten, nghiên cứu này đã làm rõ hơn nguy cơ thiếu máu do sử dụng aspirin, đặc biệt là với những người mắc các bệnh tiềm ẩn như bệnh thận, vốn có thể bị tác động nặng hơn. Bà kêu gọi bệnh nhân, khi sử dụng aspirin thường xuyên, phải tuân theo lời khuyên của bác sĩ và chỉ thay đổi phương pháp điều trị sau khi đã tham khảo ý kiến của họ. “Bệnh nhân không nên thay đổi chế độ dùng aspirin nếu chưa nói chuyện với bác sĩ”, bà nói.
Thiếu máu là một tình trạng phổ biến ở người lớn tuổi. Theo một đánh giá được công bố trên tại chí Blood vào năm 2018, trong nhóm người lớn tuổi, tỷ lệ thiếu máu dao động từ 10% đến 24%. Ở những người lớn tuổi phải nhập viện và phải nằm viện, tỷ lệ này còn cao hơn, lần lượt là 40% và 47%. Tỷ lệ thiếu máu tăng theo độ tuổi. Đối với nhóm nam giới từ 80 tuổi trở lên mà phải nhập viện hoặc điều trị ngoại trú tỷ lệ thiếu màu là gần 50%.
Theo Viện Y tế Quốc gia Hoa kỳ (NIH), thiếu máu ở người lớn tuổi có liên quan đến suy giảm chức năng, tăng nặng mệt mỏi, suy nhược, xuất hiện triệu chứng trầm cảm và các vấn đề về nhận thức.
Lực lượng Dịch vụ Phòng bệnh Hoa Kỳ đã công bố bản Khuyến nghị vào năm ngoái đưa ra lời khuyên phản đối lại việc sử dụng aspirin liều thấp để ngăn ngừa bệnh tim mạch cho người từ 60 tuổi trở lên.
Tiến sĩ Erin Michos, M.D., M.H.S., phó giám đốc khoa tim mạch phòng ngừa của Trung tâm Phòng ngừa Bệnh tim Ciccarone, trong bài báo của mình, cho biết “Nếu bạn bị đau tim hoặc đột quỵ, chắc chắn rằng dùng aspirin liều thấp sẽ có lợi. Nhưng nếu bạn không mắc bệnh tim, bạn có nên dùng nó để đề phòng không? Câu trả lời cho hầu hết mọi người có lẽ là không”. Tiến sĩ Michos nói thêm "Nhưng đối với những bệnh nhân có nguy cơ thấp hơn hoặc trung bình, có vẻ như rủi ro của aspirin lớn hơn lợi ích."
Tiến sĩ Michos cũng nói rằng, đặc biệt đối với những bệnh nhân lớn tuổi, nếu họ không thật sự mắc bệnh tim, họ sẽ cần phải cân nhắc cẩn thận về việc có nên sử dụng aspirin hay không. “Rất có thể, các liệu pháp khác như sử dụng thuốc statin hợp lý, kiểm soát huyết áp sâu sát hay cai thuốc lá là những biện pháp phòng ngừa quan trọng hơn dùng aspirin.”
Bà gợi ý thêm rằng cách tốt nhất để đánh giá mức độ rủi ro là tham vấn với nhân viên y tế. Bác sĩ có thể giúp cân nhắc giữa rủi ro và lợi ích để xem việc điều trị bằng aspirin liều thấp có phù hợp với từng cá nhân hay không.
Theo The Epoch Times
Quân Dương biên dịch
David Chu là nhà báo sống ở London, đã làm việc gần 30 năm trong lĩnh vực tài chính tại các thành phố lớn ở Trung Quốc và ngoại quốc, gồm cả Hàn Quốc, Thái Lan và các nước Đông Nam Á khác. Ông sinh ra trong một gia đình chuyên về Y học cổ truyền Trung Quốc và được đào tạo về văn học cổ đại Trung Quốc.
