El Pital xứng đáng được mệnh danh là thành phố của các kim tự tháp, nó gồm có 150 kim tự tháp, trong đó một số kim tự tháp cao hơn 45 m, được xây dựng cách đây hơn 1.500 năm.
El Pital xứng đáng được mệnh danh là thành phố của các kim tự tháp
Hàng ngàn năm trước, một nền văn minh cùng thời với người Maya cổ đại và thành phố kim tự tháp Teotihuacan, đã xuất hiện ở khu vực ngày nay là có tên là Veracruz, thuộc Vịnh Mexico. Thành phố cổ này đóng một vai trò quan trọng trong việc phát triển khu vực trở thành một trung tâm văn hóa lớn. Thành phố cũng phát triển thành một thành phố kim tự tháp đồ sộ.
Thành phố này được người cổ đại xây dựng ở một vùng đồng bằng sông tươi tốt. Ở đây họ đã phát triển một quần thể dân cư đông đúc và xây dựng nên một thành phố cảng phát triển rực rỡ trong hàng trăm năm. Nông nghiệp, thương mại và buôn bán nhanh chóng phát triển, do vậy thành phố đã phát triển theo cấp số nhân, trở thành một trung tâm văn hóa quan trọng khoảng 1.500 năm trước.
Năm 1994 khi các nhà khảo cổ học của Hiệp hội Địa lý Quốc gia tuyên bố rằng họ đã phát hiện ra thành phố cảng cổ đại này. Thành phố cảng phát triển này được cho là thành phố ven biển lớn nhất Bắc Mỹ khoảng 1.500 năm trước. Được mệnh danh là El Pital do nằm gần thị trấn nhỏ cùng tên, các cuộc khảo sát khảo cổ học cho thấy thành phố cảng cổ kính tinh xảo này cũng là nơi có hàng trăm kim tự tháp. Các cuộc khai quật cuối cùng đã tìm ra tới 150 kim tự tháp bằng đất và vô số tòa nhà, một số trong đó cao hơn 45 m.
Thành phố cổ nằm cách thành phố Veracruz ngày nay khoảng 100 km về phía tây bắc. Khám phá này giúp các chuyên gia hiểu được tác động của thành phố cổ đối với hoạt động buôn bán, di cư và phát triển của các nền văn minh tiền Colombia khác ở Vịnh Mexico.
Thành phố cổ El Pital được cho là có niên đại cùng thời với thành phố cổ Teotihuacan, nơi có một số kim tự tháp Mesoamerican ấn tượng nhất và hoạt động giao thương giữa hai thành phố này rất có thể đã giúp khu vực này phát triển thịnh vượng vào thời cổ đại.
Lý do chính khiến El Pital được cho là đã hưng thịnh và phát triển nhanh chóng như vậy là vì không giống như các thành phố cổ đại khác tại khu vực, El Pital được cho là có chức năng chính xác là trung tâm thương mại và khu sản xuất thực phẩm. Từ đó, người ta có thể thấy đời sống đô thị của những cư dân ở đó phức tạp hơn những gì chúng ta tưởng tượng, với cơ cấu kinh tế và xã hội phát triển chưa từng thấy trong thời kỳ đó.
Sự phát triển vượt bậc của El Pital sánh ngang với các thành phố hiện đại của thế kỷ 20
Các nhà khảo cổ học ước tính từng có ít nhất 20 ngàn người sinh sống tại thành phố El Pital vào khoảng 1.500 năm trước. Các nhà khảo cổ tiết lộ mật độ dân số này chỉ xuất hiện vào cuối thế kỷ 20, điều này cho thấy rằng “điều gì đó đặc biệt đang diễn ra về mặt công nghệ” tại El Pital đã cho phép nó phát triển như một thành phố hiện đại ở thế kỷ 20.
Hơn thế nữa ảnh hưởng của El Pital không chỉ mang tính chất địa phương. Các nhà khảo cổ cho biết rằng thành phố cảng cổ đại này rất có thể đã trở thành một tuyến đường thương mại đường biển với nhiều nền văn hóa Ấn Độ thời tiền Colombia. Một số trong đó nằm ở xa về phía bắc đến tận thượng nguồn sông Mississippi. El Pital cũng có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc du nhập các loại cây trồng như ngô tới các nền văn hóa phương Bắc thông qua thương mại.
Các cánh đồng trồng trọt xung quanh El Pital đã được cải tiến và mang lại năng suất cao nhờ cái mà các chuyên gia gọi là dự án “địa khai hóa” lớn nhất vào thời điểm đó. Cư dân của El Pital cổ xưa đã đào những con kênh rộng lớn để thoát nước cho vùng đất ngập nước và dẫn nước vào những cánh đồng lẽ ra là khô cằn không thể duy trì mùa màng.
Theo các nghiên cứu khảo cổ học, nhiều loại cây trồng được cho là đã đến thung lũng Mississippi thông qua hoạt động buôn bán vào cùng thời kỳ khi thành phố cảng cổ El Pital phát triển mạnh mẽ. Từ đó cho thấy thành phố El Pital hẳn đã đóng một vai trò quan trọng.
Các cuộc khảo sát khảo cổ do S. Jeffrey, K. Wilkerson đứng đầu cách đây hơn hai thập kỷ cho thấy El Pital từng là trung tâm đô thị lớn nhất trên Bờ biển vùng Vịnh trong thời kỳ đó. Nhưng không chỉ vậy, các nhà nghiên cứu còn cho rằng El Pital có thể là điểm cuối quan trọng của hành lang văn hóa dẫn từ Teotihuacan về phía bờ biển. Các nhà khảo cổ học coi El Pital như một loại mắt xích còn thiếu trong lịch sử phát triển của khu vực.
Các phép đo khảo cổ cho thấy trung tâm thành phố, vùng ngoại ô và các cộng đồng xung quanh trải dài trong một khu vực có kích thước 38 km x 19 km. Mặc dù không nằm cạnh ngay bờ biển, thành phố cảng cổ El Pital được nối với biển bằng hai con sông là Tres Bocas và Nautla, mang lại cho thành phố một vị trí hoàn hảo cho thương mại đường thủy dọc theo Bờ Vịnh. El Pital được cho là kiểm soát và quản lý hơn 62 km2 vùng ngoại ô và đất nông nghiệp.
Bằng chứng về việc El Pital là một trung tâm thương mại lớn đến từ “cấu trúc cửa ngõ” được Wilkerson phát hiện dọc theo các con sông. Những tòa nhà được bố trí ở vị trí chiến lược này có thể đóng vai trò là trạm thu phí hoặc điểm kiểm soát giao thông dọc sông. Cư dân ở đây cũng được cho là đã xây dựng các hòn đảo nhân tạo để bảo vệ dòng sông. El Pital được cho là đã kiểm soát hoạt động thương mại ven biển khi nền văn hóa Trung Mỹ đạt đến đỉnh cao.
Một số kim tự tháp đồ sộ nhất đạt tới độ cao khoảng 45 m. Để xây dựng thành phố cảng cổ, các nhà khảo cổ cho biết cư dân ở đây đã vận chuyển hàng trăm nghìn tấn vật liệu để xây dựng thành phố. Tổng cộng có tám sân bóng được phát hiện ở thành phố cho thấy ngoài là một trung tâm thương mại phát triển, thành phố này còn có thể là một loại trung tâm thể thao cổ xưa.
Mặc dù cùng thời với các thành phố Maya thời kỳ đầu, cư dân của El Pital không phải là người Maya và không có bằng chứng nào được phát hiện có thể tiết lộ sắc tộc của họ. Tuy nhiên, bằng chứng cho thấy họ là những người nói ngôn ngữ Huastec hoặc những người nói ngôn ngữ Nahua được công nhận là ngôn ngữ được sử dụng bởi nền văn minh Teotihuacan, mà El Pital cũng cùng thời.
Các nhà khảo cổ cũng tiết lộ rằng El Pital chắc chắn có trước các thành phố lớn khác thời tiền Colombia như El Tajin, một thành phố cổ khác nằm sâu trong đất liền.
Tổng cộng, các cuộc khảo sát khảo cổ thành phố El Pital đã tiết lộ hàng trăm công trình kiến trúc cổ, kim tự tháp đồ sộ và hàng trăm hiện vật bị phân mảnh và các mảnh gốm ở và xung quanh các kim tự tháp của thành phố. Trong số những khám phá nổi tiếng nhất là các hiện vật về nghi lễ, tấm bảng thần mặt trời, vũ khí và hàng nghìn mảnh gốm. Tại sao nó lại bị bỏ hoang nếu El Pital là một thành phố phát triển, một trung tâm thương mại với những vùng đất nông nghiệp rộng lớn?
Theo các nhà khảo cổ học, sự sụp đổ và cuối cùng bị bỏ hoang của thành phố cổ có thể có liên quan đến lũ lụt và một siêu chu kỳ của hiện tượng thời tiết El Nino.
Theo Curiosmos
Lê Na biên dịch
