Chế độ Trung Quốc đã “tận dụng tuyên truyền, thông tin sai lệch, kiểm duyệt và ảnh hưởng đến các nút chính trong luồng thông tin”, nhằm "định hình nội dung truyền thông" trên toàn cầu để khắc họa hình ảnh của chính quyền Bắc Kinh theo hướng tích cực.
Các quốc gia nên cảnh giác trước những mối đe dọa nghiêm trọng do tầm ảnh hưởng ngày càng lan rộng của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) tới truyền thông toàn cầu, theo một báo cáo mới được Tổ chức Quốc gia về Dân chủ có trụ sở tại Hoa Kỳ công bố.
Bản báo cáo phát hành có tiêu đề “Dấu chân truyền thông toàn cầu của Trung Quốc: Phản ứng của dân chủ đối với việc mở rộng ảnh hưởng của giới độc tài” (China’s Global Media Footprint: Democratic Responses to Expanding Authoritarian Influence). Báo cáo này nêu chi tiết cách thức chế độ Trung Quốc đã “tận dụng tuyên truyền, thông tin sai lệch, kiểm duyệt và ảnh hưởng đến các nút chính trong luồng thông tin”, khi gia tăng nỗ lực của mình nhằm "định hình nội dung truyền thông" trên toàn cầu để khắc họa hình ảnh của chính quyền Bắc Kinh theo hướng tích cực.
Giữa các hoạt động cưỡng chế và điều động ngoại giao đã được thiết lập là một vùng xám mà Bắc Kinh đã tận dụng để thu lợi bằng cách khai thác sự cởi mở của các xã hội phương Tây để thao túng nội dung truyền thông nước ngoài. Báo cáo mô tả đó là “quyền lực sắc bén” của ĐCSTQ.
Tác giả của báo cáo là bà Sarah Cook, cũng là giám đốc nghiên cứu về Trung Quốc, Hong Kong và Đài Loan của nhóm nhân quyền Freedom House. Tác giả Cook cho biết: “Lợi thế sắc bén hơn của họ thường làm xói mòn các chuẩn mực dân chủ, làm xói mòn chủ quyền quốc gia, làm suy yếu tính bền vững tài chính của các phương tiện truyền thông độc lập.
Bà nói: “Không có quốc gia nào là miễn nhiễm: các mục tiêu bao gồm cả các quốc gia nghèo và yếu kém về thể chế cũng như các cường quốc dân chủ giàu có”.
Trung Quốc bắt đầu nói về tầm quan trọng của việc “kể câu chuyện của Trung Quốc” vào khoảng năm 2013. Vào tháng 9/2013, tại một hội nghị về công tác tư tưởng và tuyên truyền toàn quốc, nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình tuyên bố, điều quan trọng là Trung Quốc phải làm tốt công tác tuyên truyền ở nước ngoài bằng cách truyền bá "tiếng nói của Trung Quốc."
Giờ đây, trong bối cảnh đại dịch đang diễn ra, Bắc Kinh cho biết điều quan trọng là phải kể “câu chuyện của Trung Quốc” về thành công của họ trong việc chống lại sự lây lan của virus Corona Vũ Hán.
Một bài báo được đăng trên trang web chính thức của ĐCSTQ vào tháng 7 năm ngoái nói rằng, cốt lõi trong “câu chuyện của Trung Quốc” là “câu chuyện của Đảng Cộng sản Trung Quốc”. Do đó, những câu chuyện như vậy nên “chứng minh tại sao lịch sử lại chọn Đảng Cộng sản Trung Quốc”, chế độ này đã phục vụ lợi ích của người dân và cai trị đất nước Trung Quốc bằng trí tuệ như thế nào.
-
- Một người tiêu dùng báo đọc bản sao ấn bản Châu Phi của tờ nhật báo Trung Quốc China Daily trước quầy tin tức ở thủ đô Kenya vào ngày 14/12/2012. (Tony Karumba / AFP qua Getty Images)
Chiến thuật của Bắc Kinh để viết lại câu chuyện toàn cầu về Trung Quốc đã mở rộng đáng kể trong thập kỷ qua, “đến mức hàng trăm triệu người theo dõi tin tức trên khắp thế giới thường xuyên xem, đọc hoặc nghe thông tin do ĐCSTQ tạo ra hoặc chịu ảnh hưởng mà không biết nguồn gốc của nó”, theo báo cáo nhận định.
Khai thác lỗ hổng phương Tây
Báo cáo lưu ý rằng, những điểm yếu hiện tại ở các nước phương Tây đã hỗ trợ Bắc Kinh trong chiến dịch tăng cường sức ảnh hưởng đến các phương tiện truyền thông toàn cầu.
Truyền thông địa phương có thể khó cưỡng lại các đề nghị hợp tác hoặc giao dịch quảng cáo từ các công ty có liên kết với nhà nước Trung Quốc do thiếu vốn. Các quan chức địa phương, các tổ chức tư vấn và xã hội dân sự thì có xu hướng thiếu hiểu biết sâu sắc về ĐCSTQ. Còn các nhà ngoại giao Trung Quốc đã triển khai các chiến dịch lâu dài để kiểm soát các phương tiện truyền thông Hoa ngữ ở nước ngoài và kiểm duyệt các phương tiện truyền thông trái chiều, theo báo cáo.
Việc các ứng dụng do Trung Quốc sở hữu như WeChat ngày càng phổ biến trong cộng đồng người Hoa kiều, sự phân cực chính trị gia tăng và tâm lý chống phương Tây ở một số quốc gia cũng đóng tạo thêm lợi thế cho chế độ Trung Quốc.
Báo cáo nêu rõ: “Hàng trăm sự cố đã xảy ra trên khắp thế giới trong thập kỷ qua chứng tỏ rằng một khi ĐCSTQ — hoặc một công ty, cơ quan truyền thông hoặc chủ sở hữu có quan hệ chặt chẽ với đảng này — có được chỗ đứng trong một kênh phổ biến thông tin, thì các nỗ lực thao túng chắc chắn sẽ theo sau".
Chẳng hạn, giữa lúc đại dịch COVID-19 bùng phát ngày càng nghiêm trọng, ĐCSTQ đã đưa ra cáo buộc phân biệt chủng tộc để dập tắt những lời kêu gọi chế độ này phải chịu trách nhiệm về virus Corona Vũ Hán, đồng thời đả kích các quan chức Hoa Kỳ vì đã sử dụng thuật ngữ “virus Vũ Hán”. Tuy nhiên, trước đó thuật ngữ tương tự đã xuất hiện trên các bài báo trên phương tiện truyền thông nhà nước Trung Quốc.
Báo cáo cũng trích dẫn hàng nghìn chuyến đi do Bắc Kinh tài trợ cho các nhà báo nước ngoài, chính là chìa khóa dẫn đến sức ảnh hưởng của chế độ độc tài này đến việc đưa tin của truyền thông phương Tây. Các nhà báo thường bị giám sát nghiêm ngặt trong các chuyến đi, và chỉ được phép quan sát mọi thứ dựa trên góc nhìn mà ĐCSTQ muốn họ nhìn thấy.
Cùng lúc, việc Trung Quốc mua lại các phương tiện truyền thông địa phương đã thành công trong việc chuyển hướng biên tập trong các câu chuyện về Đài Loan, Nam Phi và Cộng hòa Séc.
Trong cuộc khảo sát của Liên đoàn Nhà báo Quốc tế có trụ sở tại Brussels công bố vào tháng 6/2020, cho thấy 2/3 thành viên của nó tin rằng Trung Quốc đang tạo ra “sự hiện diện hữu hình” trên các phương tiện truyền thông quốc gia của họ. Các liên đoàn báo chí từ ít nhất 8 quốc gia cho biết đã ký kết các thỏa thuận với các thực thể Trung Quốc, thường bao gồm các thỏa thuận chia sẻ nội dung, các chương trình trao đổi nhà báo hoặc tham gia vào các sự kiện của chính phủ Trung Quốc.
Và các phương tiện mạng xã hội toàn cầu như Facebook và Twitter đã xóa hàng loạt tài khoản có dấu vết truy ngược về Trung Quốc. Đây là những tài khoản đã thực hiện các chiến dịch phối hợp nhằm thúc đẩy quan điểm thân Bắc Kinh và gây bất hòa. Hiện, Facebook và Twitter vẫn bị cấm ở Trung Quốc
Trong báo cáo, tác giả Cook nhận định, với việc chế độ Trung Quốc áp dụng "cách tiếp cận toàn xã hội để kiểm soát độc tài", phương Tây cần phải đưa ra một phản ứng thật sự mạnh mẽ. Một số khuyến nghị của bà bao gồm: tăng cường giám sát việc đưa tin trước bầu cử và các phương tiện truyền thông tiếng Trung; đánh giá kiểm duyệt và kiểm tra bảo mật của các ứng dụng do Trung Quốc sở hữu; nghiên cứu để xác định quyền sở hữu truyền thông và mối quan hệ tài chính với ĐCSTQ; và những nỗ lực nghiêm khắc hơn từ cơ quan giám sát tự do báo chí để cảnh báo công chúng và các nhà lập pháp về sức ảnh hưởng của ĐCSTQ.
Du Miên
