Sẽ rất khó dự báo được tương lai vụ tấn công bắt giữ con tin của lực lượng Hamas và chiến lược đối phó của Israel trong cuộc khủng hoảng lần này.
Hamas, nhóm chiến binh Palestine tại Gaza đã thực hiện một cuộc tấn công bất ngờ vào Israel khiến ít nhất 1.200 người Israel thiệt mạng và bắt giữ khoảng 150 con tin, hầu hết là thường dân.
Tổng thống Joe Biden nói vào ngày 10 tháng 10 năm 2023 rằng một số con tin là người Mỹ. Hamas nói rằng mỗi khi Israel tấn công một ngôi nhà ở Gaza mà “không báo trước”, một con tin sẽ bị giết và vụ hành quyết đó sẽ được ghi lại và đoạn ghi đó sẽ được phát ra công chúng.
The Conversation đã nói chuyện với James Forest, chuyên gia về an ninh quốc tế của Đại học Massachusetts Lowell, giúp độc giả hiểu được động lực của cuộc khủng hoảng con tin này.
Việc bắt giữ con tin được lên kế hoạch từ lâu - tại sao Hamas lại làm điều này?
Trong lịch sử, các nhóm khủng bố đã bắt giữ con tin để đạt được lợi thế trong đàm phán nhằm nhượng bộ chính sách, tiền chuộc tài chính hoặc trả tự do cho những đồng bọn bị cầm tù; nói chung là để gây ảnh hưởng đến các quyết định và hành vi của chính phủ đối phương.
Trong trường hợp này, Hamas đã tuyên bố rằng mục tiêu của họ là buộc Israel phải thả những người Palestine đang bị cầm tù. Lời đe dọa giết con tin để trả đũa các cuộc tấn công không báo trước nhằm vào Gaza là một ý đồ khác để ép buộc các nhà lãnh đạo Israel.
Hamas cũng có một điểm yếu mà nhiều nhóm khủng bố khác không có - đó là có lãnh thổ của riêng họ và có thể bị nhắm mục tiêu.
Bắt người vô tội làm con tin, sẽ bị lên án trên toàn thế giới. Hơn nữa, khi công dân của các quốc gia khác - chẳng hạn như Mỹ - nằm trong số con tin, Hamas có thể sẽ thấy đây là một quyết định phản tác dụng vì nó có thể dẫn đến sự trả đũa từ nhiều quốc gia.
Hamas cũng có thể muốn chọc giận Israel đến mức Israel bắt đầu tấn công người Palestine với sự tàn bạo ngày càng gia tăng. Điều này sẽ phá vỡ những nỗ lực hiện tại nhằm bình thường hóa quan hệ giữa Israel và các quốc gia Ả Rập.
Israel có những chiến lược nào để lựa chọn đối phó?
Các chính phủ dân chủ phải đối mặt với nhiều thách thức trong việc ứng phó với các nhóm khủng bố bắt công dân của họ làm con tin. Không thể coi Israel là phản ứng thái quá, nhưng cũng không nên phản ứng thái quá.
Chiến lược lược thứ nhất là trấn áp - bao gồm trừng phạt tập thể, một cách tiếp cận thường được Israel sử dụng trong quá khứ - sẽ tìm cách ngăn cản Hamas tiến hành các cuộc tấn công khủng bố tiếp theo; đồng thời cũng nâng mức độ khó khăn của người Palestine ở Gaza lên mức cao nhất, để họ nổi lên chống lại Hamas.
Một báo cáo của Liên hợp quốc vào tháng 7 năm 2020 lưu ý: “Mặc dù lý do biện minh của Israel về việc áp đặt việc đóng cửa Gaza là để ngăn chặn Hamas và đảm bảo an ninh của Israel, nhưng tác động thực sự của việc đóng cửa là sự tàn phá nền kinh tế của Gaza, gây ra khó khăn khôn lường cho hai triệu cư dân ở đây”. Cho đến nay, sự đàn áp này vẫn chưa mang lại kết quả như Israel mong đợi.
Một chiến lược khác, được các học giả gọi là “chặt đầu”, liên quan đến việc bắt giữ hoặc tiêu diệt các thủ lĩnh của nhóm khủng bố. Ba thách thức quan trọng đi kèm với cách tiếp cận này, trong đó quan trọng nhất là xác định vị trí của các thủ lĩnh nhóm khi họ đang ẩn náu trong một lãnh thổ có rất nhiều đường hầm - như Gaza đã có - và trong số những người ủng hộ Hamas.
Thứ hai, nếu Israel có thể bắt được các thủ lĩnh của Hamas, thì có thể cả hai bên trong cuộc xung đột này sẽ không có nhiều ý chí chính trị để đàm phán trao đổi tù nhân, con tin, ít nhất là không, khi cuộc chiến hàng ngày đang thúc đẩy mong muốn báo thù của họ. Thứ ba, nếu các chỉ huy hàng đầu của Hamas bị giết, luôn có khả năng họ sẽ có những thủ lĩnh mới tàn bạo hơn để thay thế.
Cuối cùng, một lựa chọn khác dành cho Israel là đàm phán. Trong những năm qua, các nhà lãnh đạo chính phủ đã sắp xếp thả những người Palestine bị cầm tù để đổi lấy các con tin của Israel, bao gồm cả binh lính và người nước ngoài.
Tuy nhiên, đàm phán hầu như không bao giờ diễn ra trong bối cảnh đối đầu quân sự đang diễn ra. Thay vào đó, mô hình lịch sử cho thấy bất kỳ cuộc đàm phán tiềm năng nào cũng sẽ phải đợi cho đến một thời điểm nào đó sau khi tiếng súng và tên lửa đã im ắng một thời gian.
Các nhà lãnh đạo Hamas tin rằng nguồn gốc cơ bản của tính hợp pháp theo nhận thức của họ là dựa trên khả năng và sự sẵn sàng đối đầu bạo lực với Israel. Vì vậy, thách thức cơ bản là không có hy vọng đàm phán một nền hòa bình lâu dài với một nhóm không coi việc chung sống hòa bình là lợi ích tốt nhất của mình.
Con tin trong tình huống này sẽ được xử lý thế nào?
Thật khó để nói chắc chắn, nó sẽ thay đổi tùy theo sự kết hợp của nhiều yếu tố ngữ cảnh, chẳng hạn như con tin là ai và ai đang giữ họ làm con tin.
Có khả năng các nhà lãnh đạo Hamas đã ra lệnh cho các đơn vị của họ rằng không được làm hại các con tin, đồng thời họ phải di chuyển và giam giữ ở nhiều địa điểm khác nhau với hy vọng ngăn cản các cuộc tấn công quân sự của Israel.
Tuy nhiên, việc tuân thủ kỷ luật các mệnh lệnh như vậy không phải lúc nào cũng đúng đối với các nhóm khủng bố - đặc biệt là trong bối cảnh một cuộc đối đầu quân sự đang diễn ra. Điều đó nói lên rằng, hầu hết các nhóm bạo lực đều nhận ra rằng nếu con tin của chúng bị giết, chúng sẽ mất đi mọi lợi thế mặc cả mà chúng hy vọng có được.
Có vai trò nào cho người trung gian không?
Việc tìm kiếm một bên trung gian được tất cả các bên tin tưởng sẽ vô cùng khó khăn vì ở khu vực này khó có được sự tin tưởng. Và cho dù đó là một quốc gia có ảnh hưởng – như Mỹ – hay một tổ chức quốc tế, rất có thể cơ hội cho các bên trung gian giúp thu xếp việc trao trả con tin sẽ chỉ xuất hiện sau khi các vụ xả súng, tấn công bằng tên lửa và không kích đã lắng xuống.
Việc bắt giữ những con tin sẽ dẫn đến đâu?
Lực lượng Israel chắc chắn đã được yêu cầu cố gắng tránh những hành động có thể gây hại cho con tin. Trong suốt cuộc xung đột này, sự hỗ trợ từ Mỹ và các cơ quan tình báo khác có thể sẽ giúp Israel xác định được mục tiêu để tấn công và giải cứu con tin. Một số con tin có thể được tìm thấy và đoàn tụ với gia đình của họ.
Hamas có thể sẽ sử dụng vụ bắt giữ con tin để thu hút sự chú ý lâu dài của giới truyền thông. Các nhà lãnh đạo của nhóm có thể cảm thấy rằng một tòa nhà bị bom phá hủy sẽ tạo ra một số hình ảnh và tiêu đề trong vài ngày, nhưng việc đăng ảnh và video trực tuyến mỗi tuần về những người Israel bị giam giữ sẽ thu hút sự chú ý của thế giới lâu hơn nhiều. Cuối cùng, cả hai bên đều phải bước đi cẩn thận.
Theo The Conversation
