Trong loạt bài “Hệ miễn dịch diệu kỳ” này, chúng ta sẽ khám phá sức mạnh thực sự của khả năng miễn dịch, cách các cơ quan hoạt động không mệt mỏi để bảo vệ cơ thể. Chúng tôi cũng sẽ cung cấp những biện pháp thiết thực để bảo vệ những món quà quan trọng mà trời ban này.
Cắt amidan, hay phẫu thuật cắt bỏ amidan, là một thủ thuật phẫu thuật phổ biến được thực hiện hơn 500.000 lần mỗi năm ở Hoa Kỳ cho trẻ em dưới 15 tuổi. Mặc dù phẫu thuật cắt amidan có thể làm giảm các triệu chứng ngắn hạn của bệnh nhân nhưng nhiều người lại không nhận thức được hậu quả lâu dài.
Trên thực tế, có một số bệnh liên quan đến cái gọi là tiểu phẫu này.
Tóm lược nội dung
- Cắt amidan thường là phương pháp điều trị viêm amidan nặng với tình trạng amidan phù nề.
- Năm 2018, nghiên cứu JAMA trên gần 1,2 triệu trẻ em đã đưa ra kết quả là, việc cắt bỏ amidan vòm (adenoid) hoặc amidan ở thời thơ ấu có liên quan đến nguy cơ tăng cao đáng kể về các bệnh hô hấp, dị ứng và nhiễm trùng sau này. Sự gia tăng nguy cơ bệnh tật dài hạn là đáng kể lớn hơn so với sự cải thiện trong các rối loạn mà những ca phẫu thuật này mang lại. Cái hại nhiều hơn cái lợi.
- Một nghiên cứu theo dõi cấp quốc gia tại Đài Loan đã chỉ ra rằng, bệnh nhân có tiền sử phẫu thuật cắt amidan có nguy cơ nhiễm trùng cổ sâu cao hơn 1,71 lần so với người khác.
- Một nghiên cứu ở Canada cho thấy mối liên quan chặt chẽ giữa tiền sử cắt amidan và sự phát triển của áp xe sau họng hoặc cạnh họng.
- Tổng hợp các bằng chứng về nguy cơ liên quan lâu dài của nhiễm trùng đã chứng minh vai trò không thể bác bỏ của amidan trong hệ thống miễn dịch của chúng ta. Cơ chế của sự tăng nguy cơ nhiễm trùng liên quan đến các chức năng khác nhau của amidan trong hệ thống miễn dịch.
Khi nào cần cân nhắc cắt amidan?
Mặc dù amidan, đặc biệt là ở phần vòm họng phía trên, đóng vai trò là tuyến phòng thủ đầu tiên chống lại nhiễm trùng, nhưng vai trò của chúng thường không được công nhận đầy đủ.
Amidan và amidan vòm thường co lại theo độ tuổi, lớn nhất ở trẻ em và biến mất ở người lớn. Điều này cho thấy rằng sự vắng mặt của chúng có thể không ảnh hưởng đến sức khỏe của người lớn. Tuy nhiên, hoạt động của chúng trong giai đoạn đầu đời rất cần thiết cho sự phát triển hệ thống miễn dịch bình thường và chức năng miễn dịch lâu dài.
Khi amidan đang phải chiến đấu căng thẳng với các mầm bệnh xâm nhập và không được hỗ trợ đầy đủ, chúng có thể bị viêm và sưng tấy. Khi tình trạng nghiêm trọng có thể gây khó nuốt và cản trở hô hấp. Vì nhiễm trùng họng tái phát và rối loạn nhịp thở khi ngủ có thể ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của trẻ, hai yếu tố này là những yếu tố quyết định phổ biến để đề xuất phẫu thuật cắt amidan.
Trong một số trường hợp, amidan vòm (adenoid) cũng có thể được loại bỏ thông qua một thủ thuật gọi là cắt bỏ adenoid. Thông thường, các bác sĩ khuyên nên cắt bỏ cả amidan và amidan vòm.
Theo hướng dẫn của Học viện Tai mũi họng và Phẫu thuật Đầu Cổ Hoa Kỳ, phẫu thuật cắt amidan được khuyến nghị khi trẻ bị nhiễm amidan trên 7 lần/năm, 5 lần/năm trong 2 năm trước đó và 3 lần/năm trong 3 năm trước đó. Ngoài ra, các yếu tố như rối loạn nhịp thở khi ngủ là vấn đề cần cân nhắc trong việc phẫu thuật.
Cắt amidan: Có lợi hay không?
Liệu việc cắt bỏ amidan hoặc vòm họng có điều trị thành công các bệnh như viêm họng tái phát hoặc chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn về lâu dài không?
Câu trả lời là: Không nhất thiết.
Tình trạng phù nề chủ yếu là do sự tích tụ dịch bạch huyết có chứa virus, vi trùng và các tế bào miễn dịch. Amidan sưng tấy cho thấy có quá nhiều “chiến binh” tế bào miễn dịch bị thương. Đã có một cuộc chiến đáng kể giữa virus và hệ thống miễn dịch. Theo đó, nguyên nhân sâu xa của viêm amidan là khả năng miễn dịch bị suy yếu, khiến cơ thể chúng ta khó vượt qua virus và cần thêm sự hỗ trợ.
Nếu amidan bị cắt bỏ mà không giải quyết được nguyên nhân cơ bản của nhiễm trùng mà chủ yếu là do hệ miễn dịch suy yếu tạm thời, thì rõ ràng việc này chỉ làm mất đi người bảo vệ chứ không mất đi virus hoặc vi khuẩn.
Về lâu dài, việc cắt bỏ amidan sẽ dẫn đến việc mất đi tuyến phòng thủ chính đầu tiên của cơ thể chống lại virus và vi khuẩn. Từ đó khiến cơ thể chúng ta dễ gặp phải một loạt các vấn đề khác. Nhiều nghiên cứu lâm sàng đã điều tra những tác động ngắn hạn và dài hạn của phẫu thuật cắt bỏ amidan đối với cơ thể. Chúng ta hãy cùng xem xét các dữ liệu.
Lợi ích ngắn hạn, rủi ro dài hạn
Năm 2017, một phân tích tổng hợp trên tạp chí Nhi khoa đã đưa ra tỷ lệ bệnh tật và chất lượng cuộc sống của trẻ bị viêm họng tái phát đã phẫu thuật cắt amidan so với những trẻ chưa thực hiện. Các nhà nghiên cứu tại Đại học Vanderbilt phát hiện rằng, mặc dù lợi ích của việc giảm nhiễm trùng họng là rõ ràng trong vòng một năm sau phẫu thuật cắt amidan nhưng chúng không kéo dài lâu hơn nữa.
Một nghiên cứu khác đã xem xét tác động của cắt amidan đối với trẻ em bị rối loạn nhịp thở khi ngủ do tắc nghẽn. Sau một năm theo dõi cho thấy, những đứa trẻ này có giấc ngủ tốt hơn những đứa trẻ không phẫu thuật cắt amidan. Nhưng họ vẫn còn thiếu các biện pháp đo lường và đánh giá trong thời gian dài.
Mặc dù cắt amidan chỉ là một thủ thuật tương đối nhỏ, nhưng nó có nguy cơ biến chứng đáng kể như chảy máu, khó thở, bỏng, buồn nôn, nôn, đau và thậm chí tử vong ở trẻ em.
Một nghiên cứu của Trung tâm Y tế trẻ em Cincinnati đã xem xét 233 đơn khiếu nại từ cơ sở dữ liệu "Quyết định của Ban thẩm định và Thỏa thuận" của LexisNexis. Các nhà nghiên cứu đã xem xét các đơn khiếu nại được nộp giai đoạn 1984 - 2010 liên quan đến "các trường hợp tử vong và biến chứng trong và sau quá trình phẫu thuật cắt amidan".
Trong số 233 đơn khiếu nại đó, có 96 trường hợp tử vong, và gần một nửa (48%) liên quan đến cuộc phẫu thuật. Các thương tích không gây tử vong bao gồm chảy máu sau phẫu thuật, sự suy giảm chức năng, thiếu oxy, và độc tính opioid sau phẫu thuật.
Nghiên cứu lớn của JAMA tiết lộ những rủi ro dài hạn
Năm 2018, nghiên cứu công bố trên JAMA Otolaryngology đã báo cáo nguy cơ tương đối lâu dài đối với 28 bệnh sau khi cắt bỏ amidan. Nghiên cứu này đã chỉ ra rằng, những đứa trẻ bị cắt bỏ amidan, vòm họng hoặc cả hai trước 9 tuổi có nguy cơ mắc nhiều loại bệnh hơn đáng kể khi chúng lớn lên.
Nghiên cứu đã theo dõi một nhóm lớn gồm hơn 1,18 triệu trẻ em Đan Mạch trong vòng 10 đến 30 năm. Trong số những em được phân tích, có 17.460 trẻ được cắt bỏ amidan vòm họng (adenoidectomy), 11.830 trẻ được cắt amidan (underwent tonsillectomy) và 31.377 trẻ đã được cắt bỏ cả hai, nhóm đối chứng gồm 1.157.684 em.
Các nhà nghiên cứu phát hiện rằng, phẫu thuật cắt amidan có liên quan đến nguy cơ mắc các bệnh về đường hô hấp trên tăng gần gấp 3 lần, hầu hết là nhiễm trùng như, viêm mũi, viêm họng, viêm amidan và viêm thanh quản. Đây được coi là những tình trạng phổ biến mà mọi người đều gặp phải trong đời.
Hơn nữa, phẫu thuật cắt bỏ amidan vòm họng có liên quan đến nguy cơ mắc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính gấp đôi và gần gấp đôi nguy cơ tương đối mắc các bệnh về đường hô hấp trên và viêm kết mạc.
Ngoài ra, phẫu thuật cắt amidan có liên quan đến tăng nguy cơ mắc bệnh truyền nhiễm cao hơn 17%. Đối với 78% trong số 28 nhóm bệnh được khảo sát, có sự gia tăng nhẹ về nguy cơ mắc nhiều loại bệnh. Những em đã trải qua phẫu thuật cũng có thể có nguy cơ khó thở, viêm xoang, viêm xoang mãn tính và nhiễm trùng tai cao hơn.
Kết quả nghiên cứu này nhấn mạnh tầm quan trọng của amidan vòm họng và amidan đối với sự phát triển bình thường của hệ thống miễn dịch. Điều này cũng gợi ý rằng, việc cắt bỏ amidan quá sớm nên cân nhắc các rủi ro và lợi ích sức khỏe lâu dài.
Nghiên cứu của JAMA cũng cho thấy, mặc dù phẫu thuật cắt bỏ amidan và amidan vòm họng có thể cải thiện tình trạng rối loạn giấc ngủ và viêm amidan trong thời gian ngắn, nhưng những rủi ro lâu dài cũng tương tự như việc không phẫu thuật.
Tăng nguy cơ nhiễm trùng cổ sâu ở Đài Loan
Một nghiên cứu theo dõi trên quy mô toàn quốc, sử dụng dữ liệu từ cơ sở dữ liệu Đơn khiếu nại Bảo hiểm Sức khỏe Quốc gia Đài Loan, bao phủ hơn 98% dân số và các cơ sở y tế, đã xác định rằng, nguy cơ nhiễm trùng cổ sâu tăng đáng kể ở bệnh nhân đã phẫu thuật cắt amidan.
Tổng cộng có 9.915 bệnh nhân cắt amidan và 99.150 em thuộc nhóm so sánh từ năm 2001 đến 2009 đã được ghi danh vào nghiên cứu này. Nhiễm trùng cổ sâu trong nghiên cứu bao gồm áp xe cổ họng và viêm mô tế bào.
Sau khi tính đến các yếu tố gây nhiễu, những em có tiền sử cắt amidan có nguy cơ nhiễm trùng cổ sâu cao gấp 1,71 lần, theo cả hai mô hình thống kê.
-
- Cắt amidan làm tăng nguy cơ nhiễm trùng cổ sâu. (The Epoch Times)
Tăng nguy cơ áp xe họng và cổ: Nghiên cứu của Canada
Một nghiên cứu tại Canada đã phát hiện rằng trẻ em đã trải qua phẫu thuật cắt cả amidan và amidan vòm họng có khả năng phát triển áp xe sau hoặc hoặc cạnh học (vùng cổ) cao hơn.
Nghiên cứu tiến hành trên 180 trẻ em bị bị áp xe và 180 trẻ cùng độ tuổi không bị áp xe. Kết quả cho thấy 13,9% trẻ bị áp xe đã được phẫu thuật cắt bỏ amidan, gấp 6 lần so với 2,2% trẻ ở nhóm đối chứng.
Nghiên cứu này cho thấy mối liên quan chặt chẽ giữa tiền sử cắt amidan và sự phát triển của áp xe sau họng hoặc cạnh họng.
Cơ chế tăng nguy cơ nhiễm trùng
Tại sao việc cắt bỏ amidan và amidan vòm họng lại làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về đường hô hấp và nhiễm trùng hơn?
Trước hết, chúng ta cần hiểu vai trò then chốt của amidan trong sự trưởng thành của hệ miễn dịch thời thơ ấu và những năm đầu đời. Amidan đóng vai trò như các chiến binh tiên phong trong việc theo dõi virus, vi khuẩn trong thực phẩm và không khí.
Thứ hai, một nghiên cứu bệnh chứng ở Iran công bố năm 2020 cho thấy, nồng độ kháng thể sau phẫu thuật cắt amidan ở 64 trẻ từ 9 - 15 tuổi thấp hơn đáng kể sau 4 - 6 năm so với nhóm đối chứng. Các nghiên cứu bổ sung đã quan sát thấy sự giảm nồng độ kháng thể globulin miễn dịch A (IgA) trong huyết thanh của bệnh nhân đã cắt amidan sau 1 - 4 tháng, 4 - 6 năm và tối đa 20 năm sau đó.
IgA là loại kháng thể chính của protein bảo vệ trong lớp bề mặt của đường hô hấp, và đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ chống lại vi khuẩn, virus và các bệnh nhiễm trùng khác. Mức IgA giảm có thể góp phần làm tăng tình trạng viêm và tăng nguy cơ nhiễm trùng.
Thứ ba, amidan đặc biệt là amidan vòm họng có một số peptide kháng khuẩn, bao gồm defensin và cathelicidin. Chúng có hoạt tính kháng khuẩn trực tiếp bảo vệ vật chủ khỏi sự xâm nhập của vi sinh vật và có thể gián tiếp điều chỉnh khả năng thích nghi của hệ miễn dịch.
Thứ tư, amidan hoạt động như một mắt xích quan trọng giữa khả năng miễn dịch bẩm sinh và thích nghi. Nghiên cứu cho thấy chức năng tế bào giảm đáng kể về mặt thống kê sau phẫu thuật cắt amidan, cho thấy cắt amidan cũng làm thay đổi khả năng miễn dịch tế bào ở trẻ em.
Việc cắt bỏ amidan có thể làm giảm khả năng phát hiện virus hoặc vi khuẩn, giảm nồng độ kháng thể ở niêm mạc, giảm các peptide bảo vệ, thay đổi khả năng miễn dịch bẩm sinh và tăng tính nhạy cảm với nhiễm trùng do virus và vi khuẩn.
Thảo dược thiên nhiên giúp lành vết thương sau cắt amidan
Nếu bạn đã cắt bỏ amidan hoặc muốn hỗ trợ hệ thống miễn dịch của mình thì nhiều loại thảo dược có thể giúp ích. Các loại thảo mộc này có tác dụng chống oxy hóa, chống viêm, điều hòa miễn dịch, giảm đau, kháng virus, chống ho, kháng khuẩn, giãn phế quản, ổn định tế bào mast (một loại tế bào trong hệ miễn dịch), chống dị ứng và giãn cơ trơn.
Một đánh giá tổng hợp công bố trên tạp chí Vật lý và Hóa học Trái đất đã xác định 160 thảo dược có thể dùng để kiểm soát các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp.
Cụ thể trong số 160 loại thảo dược đó, có:
- 56 loại giảm cảm lạnh gồm, bạc hà, xoài, mận Shakama, hoa Alepidea amatymbica, hoa oải hương, gừng, bạc hà lục và me dại.
- 53 loại làm giảm bớt bệnh viêm phổi, bao gồm bí ngô, cây dành dành, hoa nhài, vú sữa, trọng đũa và xà cừ Tây Ấn.
- 34 loại giảm ho, bao gồm xoài, rau mùi tây, lô hội, bạc hà, ổi, gừng và bạc hà lục.
- 29 loại giúp giảm đau ngực và các tình trạng liên quan, bao gồm mùi tây, đậu đũa và hoa Alepidea amatymbica.
- 25 loại giúp giảm bớt bệnh hen suyễn, bao gồm xoài, tỏi, mùi tây, lô hội, cây dành dành và hoa nhài.
- 22 loại làm giảm bệnh lao và các đốm trong phổi, bao gồm xoài, rau mùi tây, lô hội và me dại.
- 20 loại giúp tình trạng hô hấp không xác định được giảm bớt, bao gồm mận Shakama và xà cừ Tây Ấn.
- 13 loại giảm cúm bao gồm ổi, gừng, hoa bất tử và me dại.
- 12 vấn đề về phế quản được giảm bớt, bao gồm nho dại, mận Shakama và hoa Tetradenia riparia.
- 7 loại hỗ trợ giảm bớt khó thở, bao gồm cả quả trọng đũa và xà cừ Tây Ấn.
- 6 loại giảm đau họng và nhiễm trùng gồm, vú sữa và cây sung nhỏ.
- 1 loại là vỏ cây tiêu, làm giảm nghẹt mũi.
Trong số 160 loại cây thảo dược được nghiên cứu, có 129 loại có đặc tính dược lý hỗ trợ điều trị các bệnh về hô hấp. Các đặc tính phổ biến nhất là hoạt động chống oxy hóa, chống viêm, kháng virus và kháng khuẩn. Điều này giải thích tại sao những cây thuốc này có hiệu quả làm giảm các bệnh về đường hô hấp và nhiễm trùng.
Hệ miễn dịch diệu kỳ (Phần 1): Amidan - người gác cổng thầm lặng
Hệ miễn dịch diệu kỳ (Phần 3): Cắt amidan có thể làm tăng nguy cơ 4 loại ung thư
Hệ miễn dịch diệu kỳ (Phần 4): Mở khóa khả năng bảo vệ tuyệt vời của hệ bạch huyết
Hệ miễn dịch diều kỳ (Phần 5): Hệ bạch huyết giải độc vaccine COVID-19
(còn tiếp)
(Bài đăng trên The Epoch Times - Epoch Health của tác giả Yuhong Dong)
Cát Mộc biên dịch
Yuhong Dong : Tiến sĩ, bác sĩ, nhà báo chuyên mục y tế cấp cao của The Epoch Times, là cựu chuyên gia khoa học y tế cấp cao và lãnh đạo cảnh giác dược tại Trụ sở chính của Novartis ở Thụy Sĩ, và là người đoạt giải thưởng Novartis trong bốn năm. Cô có kinh nghiệm nghiên cứu tiền lâm sàng về virus học, miễn dịch học, ung thư, thần kinh và nhãn khoa, đồng thời có kinh nghiệm lâm sàng về bệnh truyền nhiễm và nội khoa. Cô có bằng Thạc sĩ và Tiến sĩ về bệnh truyền nhiễm tại Đại học Bắc Kinh, Trung Quốc.
