Hơn hai thế kỷ trước, vào năm 1800, khoảng một tỷ người gọi Trái đất là nhà. Chỉ một thế kỷ sau, con số này đã tăng thêm 600 triệu. Ngày nay, có khoảng 8 tỷ người trên hành tinh. Theo một nghiên cứu mới, sự tăng trưởng như vậy là không bền vững đối với sinh quyển, có nguy cơ gây ra một “sự điều chỉnh dân số” có thể xảy ra trước khi thế kỷ này kết thúc.
Dự báo này là công trình của nhà sinh thái học dân số William Rees từ Đại học British Columbia ở Canada. Ông lập luận rằng chúng ta đang sử dụng hết tài nguyên của Trái đất với tốc độ không bền vững và thói quen tự nhiên của con người khiến chúng ta gặp khó khăn trong việc khắc phục các hậu quả sinh thái.
Rees cho biết, trong trường hợp xấu nhất, hậu quả có thể là một dạng sụp đổ nền văn minh nào đó để “điều chỉnh” dân số thế giới - một sự kiện có thể xảy ra trước cuối thế kỷ này. Loài người chỉ còn lại những xã hội giàu có và có khả năng hồi phục tốt nhất.
Rees viết trong bài báo đã xuất bản của mình: "Trong phần lớn lịch sử tiến hóa của nhân loại, những xu hướng bành trướng như vậy đã gặp phải các phản hồi tiêu cực. Tuy nhiên, cuộc cách mạng khoa học và việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch đã làm giảm đi nhiều hình thức phản hồi tiêu cực, cho phép chúng ta nhận ra tiềm năng toàn diện của mình cho sự tăng trưởng theo cấp số nhân”.
Rees chỉ ra rằng sự thống trị của chúng ta đối với hành tinh đã khiến chúng ta quên rằng chúng ta vẫn đang bị chi phối bởi sự chọn lọc tự nhiên. Hơn nữa, thiên hướng bẩm sinh của chúng ta đối với lối suy nghĩ ngắn hạn, vốn đã giúp ích rất nhiều cho chúng ta trong quá khứ, tiếp tục thôi thúc chúng ta đoạt lấy càng nhiều càng tốt.
Rees lập luận rằng điều này đã thúc đẩy mức tiêu thụ quá mức và gây ra hiện tượng ô nhiễm mà một phần của dân số thế giới hiện nay phải gánh chịu. Ô nhiễm dự kiến sẽ tiếp tục gia tăng khi an ninh tài chính và quy mô dân số tăng lên.
Rees lập luận rằng khí hậu thay đổi là bằng chứng cho thấy sự căng thẳng mà hành tinh đang phải gánh chịu nhưng đó chỉ là một phần rất nhỏ trong vấn đề quá tải tổng thể.
Như Rees đã chỉ ra, khi chúng ta tiếp tục sử dụng quá nhiều nhiên liệu hóa thạch, chúng ta cũng đồng thời bỏ qua các triệu chứng khác của sự quá tải. Từ việc tiêu thụ sinh khối của chúng ta đến sự gián đoạn các chu kỳ dinh dưỡng của hành tinh, những vấn đề gắn liền với nhau này đang thúc đẩy sự tuyệt chủng hàng loạt lần thứ sáu trên Trái đất và có nguy cơ phá vỡ các hệ thống hỗ trợ sự sống thiết yếu trên hành tinh chúng ta.
Hơn nữa, các giải pháp mà chúng ta đề xuất chẳng hạn như chuyển sang năng lượng tái tạo không thực sự giải quyết được vấn đề tăng trưởng dân số theo cấp số nhân, và trên thực tế còn góp phần vào việc tiêu thụ quá mức đi cùng với nó.
Câu hỏi đặt ra là liệu những cải tiến công nghệ - trong mọi lĩnh vực, từ chống biến đổi khí hậu đến tăng sản lượng lương thực - có khả năng theo kịp nhu cầu tiêu dùng ngày càng tăng của chúng ta trên hành tinh hay không.
Nghiên cứu dự đoán rằng, nếu sự đổi mới không thể cung cấp các giải pháp, tình trạng thiếu lương thực, môi trường sống không ổn định, chiến tranh và dịch bệnh có thể bắt đầu ảnh hưởng đến số lượng dân số.
Một điểm khác mà Rees đưa ra - và ông không phải là người đầu tiên làm như vậy - là chúng ta cần nhận thức rõ hơn về mối nguy hiểm mà chúng ta đang phải đối mặt, và nên tìm cách cân bằng tốt hơn giữa mối quan hệ cho và nhận của chúng ta với hành tinh.
Rees viết: "Trong tình huống tốt nhất có thể, toàn bộ quá trình chuyển tiếp thực sự có thể được xử lý theo cách giúp ngăn chặn sự đau khổ không cần thiết của hàng triệu (tỷ) người, nhưng điều này đã không xảy ra – và không thể xảy ra – trong một thế giới mù quáng trước tình trạng khó khăn của chính nó”.
Nghiên cứu mới được công bố trên World.
Theo Science Alert
Văn Thiện biên dịch
