Các thành phần chính của nước tăng lực hứa hẹn sẽ mang lại sự tập trung và tỉnh táo siêu phàm chỉ sau một ngụm. Tuy nhiên, ẩn sâu bên dưới bề mặt là rủi ro tiềm ẩn có thể lớn hơn bất kỳ lợi ích bề mặt nào. Đã đến lúc phải đặt câu hỏi: sẽ ra sao nếu cái giá phải trả lớn hơn số tiền ghi trên bảng giá?
Khi đi ngang qua các tủ làm mát đồ uống ở bất kỳ siêu thị nào, đập vào mắt bạn sẽ là ánh sáng choáng ngợp và dòng chữ in đậm như đang hét lên: "Năng lượng!"
Các nhà sản xuất đồ uống này hứa hẹn rằng chỉ một ngụm là các thành phần như caffeine, axit amin và chiết xuất thảo dược sẽ mang lại sự tập trung và động lực siêu phàm. Tuy nhiên có nhiều điều cũng cần phải xem xét thêm.
Quá trình phát triển của Nước tăng lực
Nước tăng lực có nguồn gốc từ nhiều thập kỷ, trước khi chúng trở nên phổ biến rộng rãi. Vào năm 1929, Lucozade Energy (năm 1927 có tên là Glucozade), một loại nước uống chứa glucose, được giới thiệu ở Vương quốc Anh như một thực phẩm bổ sung dinh dưỡng cho bệnh nhân nội trú đang trong thời kỳ hồi phục sau cơn bệnh, bao gồm cả bệnh cúm.
Sau đó, vào năm 1949, Dr. Enuf, loại nước chứa hỗn hợp caffeine, vitamin B và đường, đã trở thành thức uống tăng lực có ga đầu tiên ở Hoa Kỳ, được giới thiệu ở Chicago.
Tuy nhiên, phải đến khi các chiến dịch tiếp thị rầm rộ của Red Bull ở Áo cuối những năm 1980 và sau đó nữa là vào cuối những năm 1990, nước tăng lực mới thực sự cất cánh trên toàn cầu. Red Bull, một hỗn hợp gồm caffeine, taurine, vitamin B và đường, đã thiết lập nên công thức nước tăng lực tiêu chuẩn mà nhiều thương hiệu ngày nay học theo.
Ngày nay, thị trường đồ uống tăng lực và nước uống thể thao toàn cầu trị giá hơn 159 tỷ USD, trong đó riêng Hoa Kỳ đã chiếm gần 14 tỷ USD.
Ngoài người lớn, thanh thiếu niên cũng bị thu hút bởi những loại thuốc bổ tăng cường sinh lực như thế này nhằm đạt được thành tích học tập, thể thao. Một số trường học đã bắt đầu cấm nước tăng lực vì hàm lượng đường và caffeine cao, có thể dẫn đến suy giảm năng lượng, khiến việc tập trung và học tập kéo dài trở nên khó khăn.
Mặt có hại của việc tăng năng lượng cấp tốc
Mặc dù nước tăng lực có thể mang lại những lợi ích ngắn hạn như sự tỉnh táo và tập trung, nhưng nghiên cứu đã chỉ ra rằng chúng cũng có thể có những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe.
Omar Eliwa, một dược sĩ ở Wisconsin, nói với The Epoch Times: “Lượng và chất của caffeine chứa trong nước tăng lực cung cấp một nguồn năng lượng giả. (Lượng caffeine cao) quá mức mà bộ não có thể hấp thu, về lâu dài sẽ gây bất lợi cho trí nhớ, gây lão hóa tế bào, làm cạn kiệt chất dinh dưỡng, chán ăn, do đó gây ảnh hưởng đến cả quá trình trao đổi chất”.
Ảnh hưởng của nước tăng lực lên bộ não
Các nhà nghiên cứu đang dần dần hiểu rõ hơn cách thức các thành phần trong nước tăng lực kết hợp với nhau gây ảnh hưởng đến não bộ như thế nào và đó không phải là một bức tranh đáng khích lệ.
1. Rối loạn thoái hóa thần kinh và lão hóa não
Theo một nghiên cứu năm 2020 được công bố trên tạp chí Anatomy and Cell Biology, nước tăng lực có chứa caffein có thể gây ra những thay đổi dạng thoái hóa thần kinh ở Hồi hải mã, một cấu trúc thiết yếu cho trí nhớ dài hạn.
Lượng đường cao cũng có liên quan đến việc tăng nguy cơ kháng insulin. Tình trạng kháng insulin ngăn cản các tế bào khắp cơ thể, bao gồm cả tế bào não, hấp thụ tốt glucose. Theo thời gian, suy giảm truyền tín hiệu insulin có thể góp phần gây thoái hóa thần kinh và đẩy nhanh quá trình lão hóa não.
Hơn nữa, tình trạng kháng insulin góp phần làm bệnh Alzheimer tiến triển nhanh hơn thông qua các cơ chế khác nhau, bao gồm cả sự gia tăng stress oxy hóa, như một nghiên cứu công bố trên Tạp chí Khoa học Phân tử Quốc tế đã chỉ ra vào năm 2021.
Tiến sĩ Aruna Tummala, bác sĩ tâm thần tích hợp tại Trinergy Health và là người sáng lập Psychiatry 2.0, nói với The Epoch Times: “[Nước tăng lực] thường được đóng gói bằng vỏ nhôm, một chất độc thần kinh có liên quan đến bệnh Alzheimer”.
2. Tăng động giảm chú ý
Thuốc nhuộm màu thực phẩm như màu đỏ 40, còn được gọi là Allura Red AC, thường có trong đồ uống tăng lực và thể thao, chúng có thể làm giảm hấp thu các khoáng chất như kẽm và sắt, các chất cần thiết cho tăng trưởng và phát triển.
Một số nghiên cứu gợi ý rằng chất tạo màu thực phẩm nhân tạo có thể làm tăng nặng các triệu chứng rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) ở trẻ em. Năm 2007, một thử nghiệm ngẫu nhiên có đối chứng được thực hiện ở Anh cho thấy việc tiêu thụ đơn độc hoặc phối hợp chất tạo màu nhân tạo với natri benzoate, một chất bảo quản phổ thông, đều có liên quan đến tăng động thái quá ở trẻ em.
Một phân tích tổng hợp thực hiện vào năm 2012 ước tính rằng khoảng 8% trẻ em mắc ADHD gặp phải các triệu chứng liên quan đến tiêu thụ thuốc nhuộm màu thực phẩm và chỉ ra những lợi ích tiềm tàng nếu loại bỏ màu nhân tạo khỏi chế độ ăn của các em.
3. Mệt mỏi, mất ngủ và đau đầu
Aidan Prud'Homme, một học sinh trung học, nói với The Epoch Times: “Sự cố về đường và caffeine là rất thật”. Cậu uống một hoặc hai cốc nước tăng lực mỗi ngày để duy trì năng lượng và khả năng tập trung ở trường và đã gặp một số tác dụng phụ, đó là mệt mỏi kéo dài, đau đầu, và rối loạn giấc ngủ.
Là một chất lợi tiểu, caffeine trong nước tăng lực có thể dẫn đến mất nước do tăng bài tiết nước tiểu. Cung cấp đủ nước là rất quan trọng để não hoạt động bình thường vì các tế bào não chứa chủ yếu là nước. Tình trạng mất nước do uống nước tăng lực có thể gây mệt mỏi và kém tập trung.
Theo Tiến sĩ Tummala, nước tăng lực có thể dẫn đến chứng mất ngủ kéo dài do có chứa caffeine. Caffeine làm tăng nồng độ histamine và glutamate gây tỉnh táo, đây là các chất dẫn truyền thần kinh có tác dụng làm gián đoạn chu kỳ giấc ngủ.
Tiến sĩ Tummala cũng cảnh báo, ngừng uống nước tăng lực có thể dẫn đến hội chứng cai caffeine, thường gây đau đầu. Khi ngừng sử dụng caffeine, các mạch máu sẽ giãn ra, làm tăng lưu lượng máu, tăng áp lực gây đau đầu.
4. Lo lắng
Nước tăng lực có thể làm tăng catecholamine, chất dẫn truyền thần kinh liên quan đến căng thẳng. Sự gia tăng đột biến của các chất này làm tăng nhịp tim và lưu lượng máu, kích hoạt phản ứng “đánh hay bỏ chạy” ở một số người, dẫn đến lo lắng.
5. Co giật
Ngày càng có nhiều lo ngại về mối liên hệ giữa nước tăng lực và gia tăng co giật. Theo một bài báo trên tạp chí Nutrition Review, caffeine làm tăng giải phóng glutamate và dopamine, các chất dẫn truyền thần kinh gây kích thích và làm giảm đáp ứng với GABA, một chất gây ức chế của hệ thần kinh trung ương, do đó làm giảm ngưỡng co giật. Các cơn co giật dừng lại khi mọi người hạn chế uống nước tăng lực.
Ảnh hưởng của Nước tăng lực đối với sức khoẻ tổng thể
Mối lo ngại về ảnh hưởng của nước tăng lực lên sức khỏe tổng thể đang gia tăng trên toàn cầu. Lấy ví dụ, Ba Lan gần đây đã cấm bán nước tăng lực có chứa taurine và caffeine cho người dưới 18 tuổi.
1. Bệnh tiểu đường
Hàm lượng đường cao trong nước tăng lực có thể dẫn đến kháng insulin, làm đường trong máu tăng cao. Nếu để tình trạng kéo dài, có thể dẫn đến tiền tiểu đường và tiểu đường Loại 2.
Thêm nữa, đặc tính gây nghiện của caffeine khiến những đồ uống này trở thành mối lo ngại đối với trẻ em.
Tiến sĩ Tummala cho biết: “Trẻ em đang nạp vào cơ thể lượng đường lớn một cách đột ngột, đó là cơ sở cho tình trạng kháng insulin và tiểu đường tuýp 2”.
2. Căng thẳng
Caffeine và các thành phần kích thích khác trong nước tăng lực thúc đẩy tuyến thượng thận giải phóng quá nhiều cortisol, loại hormone gây căng thẳng. Nếu tình trạng này kéo dài, làm tuyến thượng thận hoạt động quá sức, có thể dẫn đến tình trạng suy kiệt tuyến này (pdf), mệt mỏi và giảm khả năng đáp ứng với căng thẳng.
3. Các vấn đề về tim
Tiến sĩ Tummala cho biết: “Hàm lượng caffeine cao trong nước tăng lực có liên quan đến rối loạn nhịp tim và đột tử do tim”. Theo một nghiên cứu thực nghiệm trên tim thỏ năm 2022, caffeine và taurine ảnh hưởng đến nhịp tim và quá trình tái cực, thuận lợi cho loạn nhịp tim xuất hiện. Ít nhất, đã có một trường hợp bệnh nhân suy tim cấp có liên quan việc tiêu thụ quá nhiều nước tăng lực được báo cáo.
Những lựa chọn thay thế lành mạnh
Do gặp phải những tác dụng phụ rắc rối, cậu học sinh trung học Aidan cuối cùng đã lựa chọn những đồ uống tốt hơn cho sức khỏe.
Các thức uống lành mạnh hơn có thể mang lại sự tập trung và năng lượng bền vững nhưng lại có thể giảm thiểu rủi ro. Ví dụ, nước có ga với một chút nước ép trái cây tạo nên một thức uống giải khát giống như soda chứa nhiều chất chống oxy hóa. Các loại trà thảo dược như dâm bụt và rooibos cũng chứa các chất chống oxy hóa và các phytochemical có lợi.
Thậm chí còn tốt hơn đồ uống là các hoạt động thể chất như đi bộ, đã được chứng minh là làm giảm căng thẳng, tăng năng lượng và hỗ trợ não bộ, nó đặc biệt quan trọng đối với những trẻ em ngày nay có lối sống ít vận động.
Các chuyên gia y tế cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của nhận thức của cha mẹ trong việc lựa chọn đồ uống cho trẻ.
Ông Eliwa nói: “Một trong những điểm quan trọng mà tôi phản đối nước tăng lực chính là phương pháp tiếp thị lừa đảo đối với người tiêu dùng, những người có thể không biết những gì đang được phô bày cho họ”.
Ông nói thêm: “Chúng ta phải chú ý đến những chi tiết nhỏ. Hãy kiểm tra nhãn mác. Chúng ta phải bảo vệ con cái mình".
Theo The Epoch Times
Quân Dương biên dịch
Tác giả: Michelle Standlee, R.N., là phóng viên sức khỏe của The Epoch Times. Cô đã có kinh nghiệm làm y tá và là cây viết về y học, bao gồm các chủ đề sức khỏe tâm thần và hành vi, sức khỏe phụ nữ và trẻ em, chăm sóc sức khỏe truyền thống, thuốc bổ sung và thuốc thay thế.
