Sự tương đồng kinh ngạc giữa Lịch Maya với 12 cung Hoàng đạo Trung Quốc 

Theo cố giáo sư David H. Kelley, hệ thống lịch của người Maya và 12 cung Hoàng đạo Trung Quốc cổ đại (zodiac) có rất nhiều điểm tương đồng. Ông cho rằng chúng khó có khả năng phát triển một cách độc lập. Ông đã công bố công trình nghiên cứu của mình về chủ đề này vào tháng 8 năm 2016.

Kelley là một nhà khảo cổ học được đào tạo tại Harvard và là một nhà biểu tượng học tại Đại học Calgary ở Canada. Ông nổi tiếng vào những năm 1960 vì những đóng góp to lớn trong việc giải mã chữ viết của người Maya (khu vực Mesoamerica). Bài báo của ông, có tựa đề “Các yếu tố châu Á trong phát minh ra lịch của người Maya”, được viết cách đây 30 năm, xuất bản lần đầu tiên trên tạp chí Pre-Columbiana nhưng chỉ mới được xem xét đánh giá gần đây.

Sự giao lưu giữa 2 nền văn hoá Âu- Á và Mesoamerica

Lý thuyết mà Kelley đưa ra vẫn còn nhiều tranh cãi giữa các nhà khoa học theo các trường phái khác nhau. Ông nói rằng những hệ thống lịch này cho thấy rõ ràng có sự giao lưu giữa 2 nền văn hoá Âu - Á (Eurasia) và Mesoamerica từ hơn 1.000 năm trước. Giả thuyết của ông mâu thuẫn với hiểu biết của khảo cổ học chính thống, những người cho rằng sự tiếp xúc giữa 2 nền văn hoá này chỉ xảy ra lần đầu tiên cách đây vài trăm năm (khi Columbus lần đầu tiên đặt chân lên châu Mỹ).

Kelley ủng hộ lý thuyết rằng có sự tiếp xúc xuyên đại dương từ những ngày xa xưa mà chúng ta còn chưa biết tới. Đó là một lý thuyết có nhiều người khác ủng hộ và tạp chí Pre-Columbiana chuyên khám phá sự kiện này. Sự tương đồng trong các hệ thống lịch chỉ là một phần của cơ sở bằng chứng ngày càng tăng cho thấy sự tiếp xúc giữa 2 nền văn hoá đã có từ rất sớm.

Kelley cũng không phải là người duy nhất nhận thấy sự tương đồng giữa các hệ thống lịch. Nhưng với quyền hạn của mình như một chuyên gia về lịch sử của người Maya, phân tích của ông là một trụ cột để làm cơ sở cho các nghiên cứu sâu hơn.

Một nhà nghiên cứu khác, tình cờ trùng tên nhưng có chữ viết tắt đệm khác, David B. Kelley (tên đầy đủ của ông sẽ được sử dụng để tránh nhầm lẫn trong suốt bài báo; trong khi "Kelley" sẽ chỉ được dùng để chỉ David H. Kelley), đã sử dụng một chương trình máy tính để phân tích sâu hơn những điểm tương đồng giữa hai hệ thống lịch này.

David B. Kelley là một nhà ngôn ngữ học Đông Á tại Đại học Phụ nữ Showa ở Tokyo. Bài báo của ông, có tiêu đề “So sánh Hệ thống lịch của Trung Quốc và Misoamerican”, cũng được xuất bản trên tạp chí Pre-Columbiana gần đây.

Sự tương đồng chung giữa Lịch Maya và 12 cung Hoàng đạo Trung Quốc

Trong cả hai hệ thống lịch đều có mối liên kết Ngũ hành (nước, lửa, đất, v.v.) và biểu tượng các linh vật. Mặc dù các liên kết có khác nhau, không phù hợp hoàn hảo giữa hai hệ thống, nhưng chúng thường tương ứng với nhau.

Một số khác biệt có thể được giải thích bởi những thay đổi theo thời gian; cùng một hệ thống lịch gốc có thể đã được điều chỉnh bởi mỗi nền văn hóa theo những cách khác nhau.

Chúng ta sẽ chỉ khám phá một vài điểm tương đồng được Kelley và David B. Kelley đề cập làm ví dụ.

12 cung hoàng đạo Trung Quốc, bao gồm các biểu tượng của ngũ hành và các linh vật. (Ảnh: Yurumi / Shutterstock)

Danh sách các Linh vật trong hệ thống Lịch Maya và 12 cung Hoàng đạo Trung Quốc

Hệ thống lịch của người Maya và 12 cung Hoàng đạo của Trung Quốc đều có liên kết đến một số loài linh vật như: dê, chó và khỉ. Các linh vật khác cũng trùng khớp chặt chẽ, mặc dù tên của chúng không hoàn toàn chính xác.

Ví dụ, sự liên kết với Báo đốm trong lịch của người Maya, nhưng lại liên kết với Hổ trong Hoàng đạo của người Trung Quốc. Một linh vật khác là Cá sấu ở lịch của người Maya, nhưng lại liên kết với Rồng ở Hoàng đạo của người Trung Quốc. Các biểu hiện của sự liên kết về cơ bản có thể giống nhau, mặc dù các biểu hiện cụ thể có thể khác nhau dựa trên hệ động vật hoặc truyền thuyết địa phương.

Các loài thuần hóa của Văn hoá Âu-Á, chẳng hạn như ngựa, cừu, bò và lợn, lại cũng không có trong lịch của người Maya.

Một ví dụ khác về sự giống nhau giữa lịch Mesoamerica và 12 cung Hoàng đạo của Trung Quốc là biểu tượng liên kết với con thỏ và mặt trăng.

Kelley viết: “Ngày thứ 8 của người Aztec (Maya), Thỏ, được thuần hóa bởi Mayauel, nữ thần mặt trăng và sự say sưa của rượu cây xương rồng”. Hình ảnh của thỏ trên mặt trăng lần đầu tiên được nhìn thấy ở Mesoamerica vào khoảng thế kỷ thứ sáu. “Hình ảnh Thỏ trên mặt trăng uống thuốc trường sinh bất tử là hình ảnh yêu thích của người Trung Quốc, lần đầu tiên xuất hiện ở Trung Quốc vào thế kỷ thứ nhất trước Công nguyên, hoặc sớm hơn một chút”, Kelley viết.

Kelley kết luận rằng: "Tên linh vật trong hệ thống lịch của người Maya... rõ ràng có nguồn gốc từ một dạng nguyên mẫu so với những linh vật của hệ thống 12 cung Hoàng đạo của vùng Âu-Á".

Lịch của người Maya. (RoseGarden / Shutterstock)

Danh sách các linh vật của Hệ thống 12 cung Hoàng đạo của Trung Quốc cũng tương ứng với danh sách các linh vật của khu vực Âu-Á này. Trên khắp Thế giới cổ đại, các hệ thống lịch đan xen lẫn nhau. Vì vậy, Kelley đã xem xét các hệ thống tiếng Hy Lạp, Ấn Độ và các hệ thống khác như là những ví dụ về cách lịch ở các nền văn hóa khác nhau có nguồn gốc giống nhau, nhưng những hình thức biểu hiện ở mỗi nơi có sự hơi khác nhau.

Điều này giúp ông hiểu được những điểm giống và khác nhau giữa 12 cung Hoàng đạo của người Trung Quốc và Lịch của người Maya. Ông cho rằng cả hai hệ thống lịch đều có cùng nguồn gốc, và các hệ thống lịch không phát triển độc lập. Nó cũng cho thấy rằng, một số các yếu tố lịch của người Maya khác một chút với của người Trung Quốc, nhưng chúng vẫn có thể phù hợp với các hệ thống Âu-Á khác. Điều này cho thấy giữa các nền văn minh cổ đại đã có sự tiếp xúc với nhau từ rất sớm.

Các yếu tố ngũ hành (elements)

David B. Kelley đã sử dụng chương trình máy tính InterCal, được phát triển bởi nhà thiên văn học Caltech Denis Elliott, để tìm kiếm sự phù hợp giữa các hệ thống lịch của người Maya và các yếu tố ngũ hành Kim Mộc Thuỷ Hoả Thổ của Trung Quốc.

Lúc đầu, ông không tìm thấy bất kỳ kết quả phù hợp nào cho những yếu tố này, mặc dù ông đã tìm thấy mối tương quan trong các hệ thống về linh vật như Kelley đã làm. Nhưng khi ông chỉnh sửa một chút các thông số so sánh của mình, ông thấy có nhiều điểm trùng lặp hơn.

Trước tiên, cần hiểu một số thuyết cơ bản để giải thích ở đây. Ngày bắt đầu của lịch Maya vẫn là một vấn đề tranh luận giữa các nhà khoa học. Không ai biết chắc nó bắt đầu khi nào, mặc dù người ta thường cho rằng nó bắt đầu vào ngày 11 tháng 8 năm 3114 trước Công nguyên (TCN).

David B. Kelley bắt đầu với giả định này và tìm thấy 9 kết quả trùng khớp giữa hai hệ thống lịch trong khoảng thời gian 60 ngày bất kỳ, tất cả đều liên quan đến mối liên kết với các linh vật.

Nhưng sau đó ông đã thử rời ngày bắt đầu của hệ thống lịch một chút. Khi ông dịch chuyển lên trước 4 ngày, đến ngày 7 tháng 8 năm 3114 TCN mới là ngày bắt đầu của lịch Maya, các yếu tố phù hợp tăng từ 9 lên 30 trong bất kỳ khoảng thời gian 60 ngày nào, và các yếu tố phù hợp này bao gồm cả các yếu tố về ngũ hành (elements).

Độ chính xác của phép so sánh của ông có một số hạn chế, ngoài việc điều chỉnh ngày bắt đầu của hệ thống lịch. Nhà thiên văn học Elliott cảnh báo rằng chương trình của ông sẽ ngày càng trở nên kém chính xác hơn, nếu người ta sử dụng nó để phân tích ngày tháng.

Tuy nhiên, David B. Kelley đã viết: “Mặc dù vẫn còn thiếu sự chắc chắn về sự tương hợp giữa hai hệ thống lịch; nhưng khả năng có một mối quan hệ nào đó về tên linh vật tương ứng với hệ thống lịch của người Maya và của người Trung Quốc, và cả các yếu tố ngũ hành thực sự đang trêu ngươi, thử thách sự hiểu biết của những hậu nhân là thời đại chúng ta ngày nay".

“Nếu, thực sự có thể chứng minh rằng có bất kỳ mức độ liên quan hợp lý nào, hệ thống lịch Maya có liên quan với hệ thống lịch của Trung Quốc, thì đây là cơ hội để kiểm tra các tính toán lịch của người Maya với hệ thống lịch đã biết của Trung Quốc”, ông nói.

Đó là chưa kể đến những tác động khác đối với sự tiếp xúc cổ xưa giữa Thế giới Cũ và Thế giới Mới.

Sự liên kết tương tự giữa hai hệ thống lịch không bắt buộc cứ phải là một khoa học chính xác

Kelley đã có một nhiệm vụ khó khăn là gỡ bỏ các nút thắt để cho thấy sự liên kết giữa hai hệ thống lịch có thay đổi theo thời gian. Ông đã đưa ra một số ví dụ về cách mà các liên kết thoạt nhìn có vẻ không tương ứng với nhau, nhưng có thể vẫn có một số mối quan hệ.

Ví dụ, danh sách các linh vật của hệ thống lịch Pipil Maya ở Guatemala có Rùa ở vị trí thứ 19, thì danh sách của người Mã Lai cũng có Rùa ở vị trí thứ 19. Danh sách linh vật khác của người Maya và Aztec có Chó sét ở vị trí thứ 19, thì một danh sách linh vật theo đạo Hindu có Chó cái ở vị trí thứ 19.

Kelley viết: “Sự tương ứng của Chó sét, Chó cái và Rùa thường được coi là không giống nhau. Tuy nhiên, nữ thần của ngày Aztec thứ 19 là Chantico, một nữ thần lửa, đã bị các vị Thần khác biến thành một con chó.

“Khái niệm Chó Sét được tìm thấy ở Châu Á trong khắp các khu vực ảnh hưởng của Phật giáo và cũng được tìm thấy ở Mexico. Một bản thảo tiếng Tây Tạng thực sự cho thấy một con Chó Sét cái ngồi trên một con Rùa, do đó kết hợp độc đáo các khái niệm liên quan đến vị trí thứ 19 của danh sách các linh vật. Bộ luật Codex của người Maya cũng mô tả một con chó ngồi trên một con rùa - một điều kỳ lạ về mặt sinh học”.

Ngoài các liên kết về linh vật hoặc ngũ hành, cả Kelley và David B. Kelley đều ghi nhận sự tương đồng về ngôn ngữ giữa tên của các ngày cùng với các bằng chứng hỗ trợ khác.

David B. Kelley đã viết: “Có lẽ một trong những khía cạnh trêu ngươi nhất của việc so sánh các hệ thống chữ số của người Mesoamerica theo phương pháp ngôn ngữ học, thì có thể chứng minh rằng: các từ phản ánh các thứ tự cường độ thập phân trong phương ngữ Maya và các từ phản ánh các thứ tự cường độ thập phân trong phương ngữ Trung Quốc, gần như có thể hoán đổi cho nhau".

Kelley kết luận: “Theo ý kiến của tôi, những bằng chứng mà tôi đã nêu ra, chỉ ra một cách mạnh mẽ những liên hệ văn hóa giữa người Âu-Á cổ đại và những người Guatemala cổ đại hoặc Mexico gần đó”.

Ông cho rằng những cuộc tiếp xúc giữa 2 nền văn hoá Âu - Á và Maya có thể đã xảy ra vào khoảng cuối thế kỷ thứ nhất hoặc đầu thế kỷ thứ hai. Sự tương đồng giữa 12 cung Hoàng đạo Trung Quốc với Lịch Maya chỉ là một trong nhiều sự tương đồng văn hoá khác. Ông cho biết kết luận của mình là "có thể còn nhiều tranh luận về vấn đề này, nhưng đây là giải pháp tốt nhất mà tôi có thể tìm ra".

Theo The Epoch Times