Huyết khối, hoặc cục máu đông làm tắc nghẽn tĩnh mạch hoặc động mạch, là một trong những biến chứng của COVID-19. Nghiên cứu đã phát hiện ra rằng, các bệnh nhân COVID có tỷ lệ mắc cả huyết khối động mạch lẫn tĩnh mạch đều gia tăng đáng kể.
Ngoài ra, một số người có các tác dụng phụ hiếm gặp như huyết khối với hội chứng giảm tiểu cầu sau khi tiêm vaccine. Đây là lúc các kháng thể do vaccine tạo ra sẽ kích hoạt tiểu cầu, dẫn đến số lượng tiểu cầu thấp và cục máu đông.
Tây y thường sử dụng thuốc chống đông máu (thuốc làm loãng máu) và liệu pháp tan huyết khối (thuốc phá vỡ cục máu đông) để xử lý. Tuy nhiên, điều này cũng có nguy cơ gây tác dụng phụ như chảy máu và dị ứng.
Y học cổ truyền Trung Quốc có lịch sử lâu đời trong việc chữa huyết khối hiệu quả, ngay cả trong trường hợp huyết khối khó điều trị bằng thuốc chống đông máu. Chúng tôi mong muốn giới thiệu một nguồn tài nguyên bổ sung để bạn có thêm thông tin tham khảo.
Đầu tiên, hãy đi sâu vào tìm hiểu những cục máu đông này là gì.
Tỷ lệ mắc chứng huyết khối tăng đáng kể
Theo một báo cáo nghiên cứu được công bố trên trang web của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ, COVID làm tăng nguy cơ huyết khối ở bệnh nhân.
Hồ sơ sức khỏe của 48 triệu người trưởng thành ở Anh và xứ Wales đã được các chuyên gia y tế điều tra. Họ phát hiện ra rằng trong số gần 1,44 triệu bệnh nhân bị nhiễm bệnh, tỷ lệ mắc bệnh huyết khối động mạch gây tử vong và huyết khối tĩnh mạch gây tử vong lần lượt là 5,3% và 4,7%; tỷ lệ mắc bệnh không gây tử vong lần lượt là 2,5% và 4,4%.
Trong vài tuần đầu tiên kể từ khi được chẩn đoán mắc COVID-19, tỷ lệ bệnh nhân mắc huyết khối động mạch cao hơn đáng kể và giảm nhanh theo thời gian, trong khi tỷ lệ mắc huyết khối tĩnh mạch giảm tương đối chậm hơn.
Nói cách khác, huyết khối tĩnh mạch là một biến chứng đáng kể ở những bệnh nhân COVID lâu năm.
Nhóm nghiên cứu khuyến cáo nên phát hiện sớm và điều trị sớm, khuyến khích bệnh nhân dùng thuốc hạ lipid máu và hạ huyết áp thường xuyên để giảm nguy cơ hình thành huyết khối. Đây là những bệnh nhân không bị tăng lipid máu, tăng huyết áp hoặc các bệnh mãn tính khác trên lâm sàng trước đó. Điều này cho thấy nguyên nhân gây huyết khối rất phức tạp.
Nguyên nhân hình thành huyết khối
Huyết khối mạch máu thường gặp trên lâm sàng và tỷ lệ mắc bệnh ở nam cao hơn so với nữ.
Trong y học phương Tây hiện đại, sự hình thành huyết khối được cho là một khối không có cấu trúc được hình thành bởi fibrin không hòa tan, tiểu cầu lắng đọng, bạch cầu tích tụ và hồng cầu bị mắc kẹt. Các điều kiện chính góp phần hình thành huyết khối là tổn thương lớp nội mô tim mạch (lớp tế bào lót bên trong mạch máu), thay đổi tốc độ và hướng dòng máu, hoặc tăng đông máu. Trong số đó, tổn thương nội mô và tăng đông máu là những yếu tố quan trọng.
Cơ chế hình thành huyết khối động mạch và huyết khối tĩnh mạch là khác nhau do môi trường sinh lý của động mạch và tĩnh mạch không giống nhau. Động mạch là những mạch máu mang máu đã được oxy hóa ra khỏi tim. Tĩnh mạch mang máu khử oxy trở lại tim.
Huyết khối động mạch thường hình thành trên cơ sở vỡ mảng xơ vữa động mạch. Sau khi các mảng này trên thành động mạch vỡ ra, lõi giàu lipid và collagen của chúng lộ ra và các tiểu cầu trong dòng máu chảy qua bắt đầu kết dính, kích hoạt và tập hợp lại, tạo thành huyết khối trắng, giàu tiểu cầu.
Huyết khối tĩnh mạch không hình thành do phẫu thuật hoặc chấn thương, chủ yếu liên quan đến lưu lượng máu chậm, dẫn lưu kém và tình trạng tăng đông máu.
Vaccine COVID gây hội chứng huyết khối, giảm tiểu cầu
Sau khi bị viêm phổi nặng do COVID gây ra, nguy cơ huyết khối động mạch tăng cao do phản ứng viêm cấp tính do nhiễm trùng nặng hoặc nhiễm trùng huyết, có thể ảnh hưởng đến hệ thống đông máu, sự hình thành tiêu sợi huyết và quá trình ngăn ngừa cục máu đông.
Một cuộc điều tra khảo sát quy mô lớn ở Anh và Ireland cho thấy, nhiều bệnh nhân không phát triển tình trạng huyết khối tĩnh mạch trong thời kỳ nhiễm trùng cấp tính mà là trong thời gian dài mắc COVID.
Cũng có những trường hợp gặp tác dụng phụ hiếm gặp là huyết khối với hội chứng giảm tiểu cầu sau khi tiêm vaccine AstraZeneca Vaxzevria hoặc vaccine Johnson & Johnson ở Châu Âu và Hoa Kỳ.
Từ nghiên cứu trên bệnh nhân bị huyết khối tĩnh mạch, nồng độ kháng thể PF4 cao đã được phát hiện trong huyết thanh của gần như tất cả bệnh nhân. Kháng thể này có liên quan nhiều đến sự hình thành huyết khối.
Liệu pháp chống huyết khối hiện đại còn hạn chế
Các phương pháp điều trị hiện có bao gồm liệu pháp chống đông máu, liệu pháp kháng tiểu cầu, liệu pháp làm tan huyết khối và liệu pháp hạ fibrinogen. Tuy nhiên, những liệu pháp này có tác dụng phụ như chảy máu và dị ứng, trong khi một số trường hợp có chống chỉ định. Đối với một số trường hợp phức tạp, liệu pháp hiện đại không thật sự lý tưởng.
Ví dụ, thuốc chống đông máu mạnh vẫn có thể gây chảy máu. Để ngăn chặn điều này, bệnh nhân thường phải làm xét nghiệm máu thường xuyên. Nếu một người bị loét da cục bộ, thuốc có thể không có tác dụng.
Y học hiện đại cũng đề xuất nếu phát hiện huyết khối ở giai đoạn đầu thì có thể dùng liệu pháp tiêu sợi huyết nhưng phải thực hiện trong vòng 48 giờ. Sau 48 giờ, sẹo bắt đầu hình thành bên trong huyết khối khiến cục máu đông khó tan. Thuốc tan huyết khối cũng có nguy cơ biến chứng chảy máu cao.
Trường hợp huyết khối tĩnh mạch 8 tháng được điều trị trong 20 ngày
Tôi đã điều trị một trường hợp huyết khối tĩnh mạch sâu “điển hình” ở chi dưới bên trái của bệnh nhân. Người thanh niên 26 tuổi cho biết khu vực này đã bị sưng và đau trong 8 tháng; da của anh bị bao phủ bởi những vết màu đen tía.
Tám tháng trước đó, anh đã được một bác sĩ gia đình chẩn đoán và kê đơn thuốc. Tuy nhiên sau sáu tháng sử dụng, tình trạng vẫn không có chuyển biến. Trong khoảng thời gian đó, các vết loét - dấu hiệu của tình trạng thiếu máu cục bộ trầm trọng hơn (lưu lượng máu bị hạn chế) - đã xuất hiện.
Đây là một thanh niên năng động, yêu thích thể thao và chơi bóng rổ, người đã không thể thi đấu hơn một năm vì căn bệnh của mình. Theo sự thúc giục của những người khác, anh đã đến gặp tôi - Tiến sĩ Jonathan Liu, một bác sĩ y học cổ truyền Trung Quốc.
Tôi hỏi về chế độ ăn uống, chất lượng giấc ngủ, nước tiểu và phân của anh ấy. Tất cả về cơ bản là bình thường. Do đó, theo lý thuyết Đông y, đây là một trường hợp điển hình của khí hư và huyết ứ.
Khái niệm “khí” trong Đông y có thể hiểu là “năng lượng” hay “sinh khí” cấu thành nên sự sống trong cơ thể. Năng lượng này chảy khắp cơ thể để duy trì các hoạt động sống. Học thuyết của y học cổ truyền cho rằng khí là chất cơ bản và quan trọng nhất cấu thành nên cơ thể con người cũng như các hoạt động sống.
Các hiện tượng khác nhau trong cơ thể con người là biểu hiện của năng lượng, chẳng hạn như nhịp tim, phổi hỗ trợ hô hấp, co cơ, tuần hoàn máu, dẫn truyền tín hiệu thần kinh, v.v. Các dạng năng lượng khác nhau được tóm tắt trong y học cổ truyền là khí. Sự vận hành chung của mọi cơ quan như tim, gan, lá lách, phổi, thận đều do năng lượng điều khiển. Không có năng lượng, các cơ quan đều không thể vận hành bình thường.
Bạn có thể coi khí là chất đáp ứng tổng nhu cầu năng lượng của cơ thể. Nó chủ yếu đến từ không khí chúng ta hít thở và thực phẩm chúng ta ăn.
Khí (năng lượng) trong y học cổ truyền liên quan đến lưu thông máu, chức năng tim, cơ chế đông máu, sự cân bằng của cơ chế chống đông máu, v.v.
Biểu hiện của thiếu khí và huyết ứ là máu chảy chậm, máu dễ đông lại và hình thành huyết khối, v.v. Tây y cũng có những phát hiện tương tự.
Tuy nhiên, y học cổ truyền có thể phát hiện tình trạng này trước khi các triệu chứng huyết khối thực sự xảy ra. Người ta có thể bị ứ khí và huyết ứ trong một thời gian khá lâu trước khi huyết khối hình thành và gây ra các biến chứng. Y học cổ truyền có thể nhận ra nhiều dấu hiệu của vấn đề khí và huyết ứ tiềm ẩn, nghĩa là nó có thể được điều trị sớm.
Tôi áp dụng phương pháp điều trị tiếp thêm sinh lực và kích hoạt máu. Đó là, chữa thiếu khí và huyết ứ bằng các bài thuốc Đông y có thể bổ sung năng lượng tạo nên sự sống, cải thiện tuần hoàn máu và các chức năng khác.
Ví dụ, phương pháp điều trị bằng súp trẻ hóa của Tiến sĩ Men Chunde, một thầy thuốc y học cổ truyền nổi tiếng ở tỉnh Hà Bắc (Trung Quốc), rất hiệu quả trong việc chữa khỏi căn bệnh này.
Đơn thuốc này bao gồm Hoàng Kỳ (Astragalus), một loại thảo mộc được sử dụng trong y học Trung Quốc có tác dụng bổ khí và chữa bệnh, cũng như Đương Quy (Angelica), Kê Huyết Đằng (Caulis spatholobus) và Đan Sâm (Salvia siltiorhiza), cùng các loại thuốc côn trùng như giun đất, bọ cánh cứng, thảo mộc đỉa, v.v. có hiệu quả trong việc thúc đẩy lưu thông máu và mở rộng các mạch. Đây là những nguyên liệu nên được bác sĩ Đông y dày dạn kinh nghiệm lựa chọn và kê đơn.
Tôi đã kê đơn thuốc cho người thanh niên đến gặp tôi, và anh đã uống 20 liều trong 20 ngày. Cuối cùng, tất cả triệu chứng đã biến mất, vết loét da ở chi dưới đã lành, màu da trở lại bình thường và anh có thể chạy trên sân bóng rổ trở lại.
“Khi các kinh mạch được mở, khí huyết có thể lưu thông”, là một câu trích dẫn được tìm thấy trong Hoàng Đế Nội Kinh, một tác phẩm kinh điển được viết cách đây 2.500 năm.
Có nghĩa là khi mạch máu khỏe mạnh thì quá trình lưu thông máu sẽ diễn ra bình thường.
Y học cổ truyền có hai chiến lược chủ yếu để điều trị các bệnh huyết khối mạch máu, bao gồm:
- Phương pháp thanh nhiệt, giải độc và hoạt huyết trong giai đoạn cấp tính;
- Phương pháp dưỡng khí và hoạt huyết trong giai đoạn mãn tính.
4 thói quen ngăn ngừa huyết khối
Có những cách thực hành tốt nhất mà chúng ta có thể kết hợp vào cuộc sống hàng ngày của mình để ngăn ngừa huyết khối, và nhiều cách trong số đó không quá khó.
1. Tránh ngồi lâu
Một chiến lược quan trọng để ngăn ngừa huyết khối là hạn chế lối sống ít vận động. Nhiều công việc đòi hỏi phải ngồi nhiều giờ, nhưng bạn có thể thực hiện các biện pháp khắc phục nhỏ. Sau khi sử dụng máy tính trong một giờ, hãy đứng dậy, duỗi thẳng tay chân và đi nhanh xuống hành lang nếu có thể. Nếu bạn không thể rời khỏi bàn làm việc, hãy di chuyển các khớp mắt cá chân, xoay các ngón chân vào trong rồi ra ngoài. Căng cơ bắp chân và giữ trong vài giây.
Chỉ bằng cách này, bạn đã thúc đẩy quá trình lưu thông máu hiệu quả, đồng thời giảm khả năng đông máu và hình thành tắc nghẽn.
Những người nằm liệt giường trong thời gian dài có nguy cơ cao bị huyết khối tĩnh mạch chi dưới. Bệnh nhân nằm liệt giường nên được khuyến khích cử động các chi dưới một cách chủ động hoặc thụ động.
Những bệnh nhân cần truyền tĩnh mạch lâu dài nên tránh chọc nhiều lần ở cùng một vị trí. Một khi lớp nội mạc tĩnh mạch bị tổn thương, huyết khối sẽ dễ dàng hình thành.
2. Ăn uống lành mạnh và tránh hút thuốc
Cố gắng sắp xếp các bữa ăn sao cho cân bằng và đúng giờ. Thực phẩm ngăn ngừa huyết khối bao gồm cá mòi, hành tây, tỏi, cần tây và nấm đen với số lượng thích hợp. Những thực phẩm này không làm tăng độ nhớt của máu và ngăn ngừa đông máu.
Hút thuốc làm hỏng mạch máu. Nhiều bệnh nhân bị viêm huyết khối đã hút thuốc trong một thời gian dài. Do đó, bỏ hút thuốc là một cách quan trọng để ngăn ngừa các bệnh huyết khối.
3. Uống đủ nước
Uống nhiều nước. Người bình thường nên uống từ 1500 - 2000ml nước mỗi ngày, người già càng cần uống nhiều nước hơn vì máu của người già tương đối đặc, dính, đông lại và kết tụ.
Uống nhiều nước hơn có thể giúp làm loãng máu. Uống nước khi thức dậy và trước khi đi ngủ có thể làm giảm độ nhớt của máu và sự hình thành huyết khối.
4. Kiểm soát tình trạng sức khỏe tiềm ẩn
Béo phì, tiểu đường và huyết áp cao đều là những yếu tố nguy cơ gây huyết khối và điều rất quan trọng là phải tích cực điều trị, ngăn ngừa hoặc kiểm soát sự phát triển của những bệnh này.
Trà Đan Sâm có thể làm giảm nguy cơ huyết khối
Dược lý hiện đại đã phát hiện ra rằng nhiều loại thuốc thảo dược hoạt huyết và loại bỏ ứ đọng có chức năng chống huyết khối, nhưng tác dụng này khác với tác dụng của thuốc hóa học.
Thuốc này hoạt động không phải bằng cách nhắm mục tiêu vào nơi máu ngưng kết, mà thông qua chống viêm và mở rộng mạch máu, giảm huyết áp, giảm độ nhớt của máu và lipid máu, ức chế kết tập tiểu cầu và cải thiện vi tuần hoàn máu, cũng như các chức năng vi mô tổng hợp khác để ngăn ngừa và loại bỏ huyết khối.
Phương pháp điều trị mà y học cổ truyền thường dùng để thúc đẩy lưu thông máu và loại bỏ ứ đọng máu là Đan Sâm, còn được gọi là Salvia miltiorrhiza. Đôi khi có thể mua được ở các cửa hàng thực phẩm tốt cho sức khỏe. Để có hiệu quả tốt nhất, bạn nên tìm nó từ một bác sĩ Đông y đáng tin cậy. Đây là một loại thảo dược được các bác sĩ chuyên nghiệp sử dụng trong y học cổ truyền, nhưng bạn cũng có thể sử dụng nó ở nhà nếu thực hiện đúng cách.
Những người có nguy cơ cao bị huyết khối có thể pha trà từ 10g đan sâm mỗi ngày để ngăn ngừa sự xuất hiện của cục máu đông.
Các thí nghiệm đã xác nhận rằng Đan Sâm và chiết xuất của nó có nhiều tác dụng bảo vệ tim mạch. Nó cũng có các chức năng như chống oxy hóa, chống viêm, giảm độ nhớt của máu, cải thiện vi tuần hoàn, v.v.
Chắc chắn rằng việc thay đổi bản thân, từ bỏ những thói quen xấu, duy trì một cuộc sống lành mạnh cũng quan trọng không kém. Vì suy cho cùng, sức khỏe phụ thuộc vào chính chúng ta!
Theo Jonathan Liu từ The Epoch Times
Hoàng Tuấn biên dịch
Jonathan Liu là một bác sĩ y học cổ truyền Trung Quốc với hơn 26 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực y tế chuyên nghiệp. Ông đã giảng dạy các khóa học khác nhau tại Trường Cao đẳng Y học & Dược học Cổ truyền Trung Quốc, Cao đẳng Châm cứu và Trường Y học Cổ truyền Trung Quốc Toronto trong 10 năm. Ông cũng là giáo sư Y học Trung Quốc tại Đại học Georgian ở Canada.
