Nhiều bệnh khác nhau liên quan đến vaccine ngừa COVID-19 đã được báo cáo.
Một nghiên cứu gần đây cho thấy việc tiêm vaccine COVID-19 có thể kích hoạt sự phát triển của viêm mạch liên quan đến kháng thể ANCA (viêm tiểu mạch do các chất tự miễn), có khả năng gây tổn thương đến nhiều cơ quan. Trong số 29 bệnh nhân được nghiên cứu, 5 người đã trải qua quá trình lọc huyết tương (tách riêng và thay thế huyết tương trong máu) và 5 người sử dụng liệu pháp lọc thận nhân tạo.
Viêm mạch liên quan đến ANCA có thể gây tổn thương các mạch máu nhỏ. Vì chúng phân bố khắp cơ thể nên bất kỳ bộ phận nào của cơ thể cũng đều có thể bị ảnh hưởng, trong đó các khu vực phổ biến nhất là phổi, thận, khớp, tai, mũi và dây thần kinh.
Bạch cầu trung tính là một loại tế bào hỗ trợ cơ thể chống lại nhiễm trùng và chữa lành vết thương. ANCA là các tự kháng thể có hại liên kết với bạch cầu trung tính trong máu, giải phóng các chất độc hại và làm hỏng thành mạch máu nhỏ. Điều này cũng có thể dẫn đến sự di chuyển của bạch cầu trung tính qua thành mạch máu, gây viêm ở các mô xung quanh. Ngoài ra, nó giải phóng các yếu tố tín hiệu thu hút nhiều bạch cầu trung tính hơn, gây viêm kéo dài và làm tổn thương thêm các mạch máu nhỏ.
Báo cáo trường hợp viêm mạch liên quan đến ANCA
Một báo cáo trường hợp được đăng trên Tạp chí Báo cáo Thận học tháng 4 năm 2023 đã mô tả chi tiết về một phụ nữ 82 tuổi bị huyết áp cao, người đã phát triển viêm mạch liên quan đến kháng thể ANCA (MPO-ANCA) sau khi tiêm mũi vaccine tăng cường COVID-19 thứ ba. MPO-ANCA là một trong những kháng thể chính trong viêm mạch liên quan đến ANCA.
Bệnh nhân đã được tiêm hai liều vaccine Pfizer vào tháng 5 và tháng 6 năm 2021, sau đó tiêm nhắc lại vaccine của hãng Moderna vào đầu tháng 2 năm 2022. Sau ngày tiêm mũi nhắc lại, cô bị đau đầu và giảm dần sau ba ngày. Tuy nhiên, bắt đầu từ đầu tháng Ba, nhiệt độ cơ thể của cô bắt đầu tăng cao, kèm theo tình trạng khó chịu nói chung.
Khi kiểm tra, không tìm thấy nhiễm trùng vi khuẩn rõ ràng, nhưng xét nghiệm máu cho thấy phản ứng viêm. Mức protein phản ứng C tăng cao và số lượng bạch cầu là 13.000/microlit (phạm vi bình thường là từ 4.000 đến 10.000/microlit), cho thấy nhiễm trùng do vi khuẩn. Bác sĩ kê đơn thuốc kháng sinh bảy ngày liên tục nhưng không cải thiện.
Bệnh nhân sau đó đã được đưa vào bệnh viện. Khám thực thể và xét nghiệm hình ảnh không cho thấy sốt, kích thước và cấu trúc thận có vẻ bình thường. Tuy nhiên, phân tích dưới kính hiển vi đã phát hiện ra tiểu máu (máu trong nước tiểu) và protein trong nước tiểu. Ngoài ra, mức MPO-ANCA cao đáng kể. Sinh thiết thận cho thấy các tế bào hình liềm ở sáu cầu thận - các bộ lọc nhỏ bên trong thận - và tình trạng viêm nhẹ.
Ngoài ra, xét nghiệm miễn dịch huỳnh quang đã xác nhận viêm cầu thận ít thành phần miễn dịch. Đây là một loại viêm mạch máu nhỏ hiếm gặp liên quan đến tình trạng viêm cầu thận tiến triển nhanh, đặc trưng lâm sàng bởi các vấn đề về thận như bất thường trong nước tiểu (máu trong nước tiểu và protein niệu) và huyết áp cao dẫn đến suy thận trong vài ngày hoặc vài tuần. Dựa trên các kết quả giải phẫu bệnh, bệnh nhân được chẩn đoán là viêm mạch MPO-ANCA giới hạn ở thận.
Bệnh nhân được dùng thuốc steroid và các triệu chứng như sốt, khó chịu và phản ứng viêm được cải thiện, đồng thời cả tiểu máu và protein niệu đều biến mất. Bác sĩ giảm dần liều lượng steroid, cắt làm đôi và tình trạng bệnh nhân ổn định.
Các nhà nghiên cứu cho biết trước khi tiêm liều vaccine thứ ba, các xét nghiệm máu và nước tiểu được tiến hành trên bệnh nhân không cho thấy tổn thương thận hoặc các bất thường. Điều này cho thấy mối liên hệ giữa vaccine COVID-19 và sự khởi phát của bệnh viêm mạch liên quan đến MPO-ANCA.
Các nhà nghiên cứu gợi ý rằng nên xem xét khả năng viêm mạch liên quan đến MPO-ANCA đối với những bệnh nhân bị sốt, tình trạng khó chịu kéo dài, tiểu máu hoặc suy thận sau khi tiêm vaccine mRNA COVID-19, đặc biệt là Moderna, như trường hợp của bệnh nhân này.
5 loại vaccine ngừa COVID-19 có khả năng gây bệnh viêm mạch máu liên quan đến ANCA
Ngày càng có nhiều báo cáo chỉ ra rằng việc tiêm chủng rộng rãi đã dẫn đến sự phát triển của bệnh viêm mạch ở một số người, dẫn đến tổn thương nhiều cơ quan.
Một đánh giá dựa trên trường hợp đã báo cáo 5 loại vaccine COVID-19 có liên quan đến bệnh viêm mạch liên quan đến ANCA.
Nghiên cứu bao gồm các trường hợp của 29 bệnh nhân, trong đó 22 bệnh nhân tiêm vaccine mRNA (Moderna và Pfizer), 4 người tiêm AstraZeneca, 2 người tiêm Covaxin và một người tiêm Johnson & Johnson. Tất cả họ đều biểu hiện các triệu chứng của bệnh viêm mạch liên quan đến ANCA sau khi tiêm một trong những loại vaccine ngừa COVID-19 này.
Cụ thể, 22 bệnh nhân có biểu hiện tổn thương thận, biểu hiện là viêm cầu thận mới khởi phát hoặc tái phát. Ít nhất 24 người có biểu hiện tiểu máu. 10 trường hợp bị tổn thương phổi, với 5 trường hợp liên quan đến xuất huyết phế nang. Một người bị viêm dây thần kinh thị giác và một người khác bị viêm sụn tai. Đây là những biểu hiện tổn thương cơ quan sau khi tiêm vaccine.
Hầu hết bệnh nhân được điều trị ức chế miễn dịch, bao gồm cả thuốc steroid. Ngoài ra, 5 bệnh nhân đã được trao đổi huyết tương và ít nhất 5 bệnh nhân tiếp tục lọc máu ở lần theo dõi cuối cùng.
Nghiên cứu đề cập mRNA vaccine có thể kích thích các tế bào tủy và tế bào dạng gai trong mức độ khác nhau, kích hoạt các con đường tín hiệu dẫn đến tự động viêm. Ngoài ra, mRNA vaccine còn tạo ra kháng thể trung hòa virus và kích hoạt tế bào T CD8+ và CD4+, gây ra phản ứng miễn dịch mạnh mẽ. So với việc nhiễm virus tự nhiên, vaccine mRNA có thể tăng cường kích thích cả miễn dịch bẩm sinh và miễn dịch thu được. Ở một số cá nhân có hệ thống miễn dịch suy giảm, khả năng loại bỏ acid nucleic (ADN và ARN) có thể giảm, tiềm tàng ảnh hưởng đến bạch cầu trung tính.
Viêm mạch có thể dẫn đến tổn thương đa cơ quan
Có nhiều loại viêm mạch liên quan đến ANCA khác nhau, bao gồm cả viêm đa mạch vi thể, trong đó tần suất dương tính với MPO-ANCA cao đáng kể.
Theo dữ liệu từ Trung tâm thông tin về các bệnh khó chữa của Nhật Bản, khoảng 70% bệnh nhân bị viêm đa mạch vi thể gặp các triệu chứng toàn thân, bao gồm sốt, sụt cân, mệt mỏi. Ngoài ra, các triệu chứng như xuất huyết, thiếu máu cục bộ hoặc nhồi máu ở các mô cũng có thể xảy ra.
Viêm cầu thận hoại tử là dạng phổ biến nhất, với các triệu chứng như: nước tiểu có máu, protein trong nước tiểu và creatinine huyết thanh tăng cao. Chẩn đoán sớm là rất quan trọng, vì bệnh thường tiến triển nhanh chóng dẫn đến suy thận trong vài tuần đến vài tháng. Các biểu hiện khác thường gặp:
- Phát ban: khoảng 60% bệnh nhân bị viêm cầu thận hoại tử có các nốt da, livedo reticularis, ban xuất huyết, loét da và nốt dưới da.
- Bại thần kinh đa: khoảng 60% bệnh nhân có triệu chứng này.
- Đau khớp: khoảng 50% bệnh nhân gặp phải.
- Đau cơ: khoảng 50% bệnh nhân có triệu chứng này.
Ngoài ra, viêm phổi kẽ gặp ở khoảng 25% và xuất huyết phế nang ở khoảng 10%. Cả hai tình trạng này đều do viêm mạch ảnh hưởng đến mao mạch phổi, dẫn đến ho, khó thở, thở nhanh, ho ra máu, đờm có máu và nồng độ oxy trong máu thấp nghiêm trọng. Liên quan đến đường tiêu hóa xảy ra trong khoảng 20% trường hợp và liên quan đến cơ tim dẫn đến suy tim xảy ra ở khoảng 18%.
Viêm mạch liên quan đến ANCA có thể đe dọa tính mạng nếu không được điều trị kịp thời. Chẩn đoán sớm và điều trị thích hợp sẽ dẫn đến sự cải thiện trong phần lớn các trường hợp.
Tuy nhiên, điều trị chậm trễ hoặc đáp ứng kém với liệu pháp ban đầu có thể dẫn đến rối loạn chức năng cơ quan không hồi phục, đòi hỏi phải thực hiện các thủ tục như lọc máu cho bệnh nhân bị suy thận. Hơn nữa, do khả năng tái phát triệu chứng, bệnh nhân nên được bác sĩ chuyên khoa kiểm tra thường xuyên.
Theo Ellen Wan - The Epoch Times
Hoàng Tuấn biên dịch
