Giải Nobel Vật lý 2022 liên quan đến lĩnh vực lượng tử, ứng dụng trong máy tính, liên lạc mã hóa được trao cho ba nhà khoa học Alain Aspect (Pháp), John F. Clauser (Mỹ) và Anton Zeilinger (Áo).
Giải Nobel Vật lý 2022 tôn vinh các nhà khoa học vì “những thí nghiệm với vướng mắc lượng tử, thiết lập sự vi phạm các bất đẳng thức Bell và tiên phong khoa học thông tin lượng tử”. Những thí nghiệm được đánh giá là mang tính đột phá với các trạng thái lượng tử vướng víu - khi hai hạt hoạt động như một khối thống nhất kể cả khi chúng bị chia tách. Các kết quả của họ đã mở đường cho công nghệ mới dựa trên thông tin lượng tử.
Những tác động kỳ diệu của cơ học lượng tử đang bắt đầu có những ứng dụng phong phú. Hiện nay, có một lĩnh vực nghiên cứu rộng lớn bao gồm máy tính lượng tử, mạng lượng tử và liên lạc mã hóa lượng tử an toàn.
Ông Alain Aspect (75 tuổi), sinh ra tại Agen, Pháp. Ông nhận bằng tiến sĩ tại Đại học Paris-Sud năm 1983, hiện là giáo sư tại Đại học Paris-Saclay và Viện École Polytechnique. Ông Alain được biết đến với công trình thí nghiệm về vướng mắc lượng tử (quantum entanglement, là một hiệu ứng trong cơ học lượng tử).
-
- Ông Alain Aspect tại Đại học Paris-Saclay, ngày 4/10/2022. (Ảnh: wikimedia)
Ông John F. Clauser (80 tuổi), sinh tại Pasadena, Mỹ. Ông nhận bằng tiến sĩ tại Đại học Columbia năm 1969, hiện là nhà vật lý nghiên cứu tại công ty J.F. Clauser & Associates.
-
- Ông John F. Clauser. (Ảnh: wikimedia)
Ông Anton Zeilinger (77 tuổi), sinh tại Ried im Innkreis, Áo. Ông nhận bằng tiến sĩ tại Đại học Vienna năm 1971, hiện là giáo sư tại Đại học Vienna.
-
- Anton Zeilinger cầm một tác phẩm điêu khắc của Julian Voss-Andreae, ảnh của J. Godany. (Ảnh: wikimedia)
Giải thưởng trị giá 10 triệu krona Thụy Điển (khoảng 917.200 USD) sẽ chia đều cho ba nhà khoa học.
Nobel là giải thưởng quốc tế do Quỹ Nobel tại Stockholm lập ra từ năm 1901 dựa trên tài sản của Alfred Nobel, nhà phát minh kiêm doanh nhân Thụy Điển.
Giải thưởng được trao thường niên cho những cá nhân và tổ chức có cống hiến nổi bật trong các lĩnh vực Y học, Hóa học, Vật lý, Văn học, Hòa bình. Năm 1968, Ngân hàng Trung ương Thụy Điển lập ra Giải thưởng của Ngân hàng Thụy Điển cho Khoa học kinh tế để tưởng nhớ Nobel, còn gọi là giải Nobel Kinh tế.
Mỗi giải thưởng gồm huy chương, bằng chứng nhận cá nhân và một khoản tiền thưởng. Kể từ khi nhà bác học Alfred Nobel lập ra giải thưởng Nobel năm 1901, đến nay đã có 116 giải Nobel Vật lý được trao, trong đó 47 chủ nhân giải thưởng được đứng tên một mình.
Trong số những người đoạt giải Nobel Vật lý, chỉ có 4 nhà khoa học nữ là Marie Curie (1903), Maria Goeppert-Mayer (1963), Donna Strickland (2018) và Andrea Ghez (2020).
John Bardeen là học giả duy nhất hai lần đoạt giải Nobel Vật lý vào năm 1956 và 1972. Người đoạt giải trẻ nhất là Lawrence Bragg, ông nhận giải cùng cha mình vào năm 1915, khi mới 25 tuổi. Trong khi đó, người cao tuổi nhất đoạt giải thưởng danh giá này là Arthur Ashkin, đoạt giải năm 2018, khi 96 tuổi.
Năm 2021, Giải Nobel Vật lý được trao cho 3 nhà khoa học Syukuro Manabe, Klaus Hasselmann và Giorgio Parisi “vì những đóng góp đột phá cho hiểu biết của chúng ta về các hệ thống vật lý phức tạp”.
Tố Như
(Tổng hợp)
