[Radio] - Ngày mồng một và ngày 15 hàng tháng, thỉnh thoảng Nhà hát quan họ có tổ chức hát thuyền để phục vụ nhân dân và du khách thập phương đến tham quan. Những đêm tổ chức hát thuyền, người dân đến xem vui như mở hội, đông vui tấp nập cảnh trên bến dưới thuyền...
Nghe thêm: Radio Văn Hóa
Hội Kiến trúc sư Việt Nam mới công bố kết quả Giải thưởng Kiến trúc quốc gia lần thứ 15 (2022 – 2023). Nhà hát dân ca Quan họ Bắc Ninh được giải Bạc hạng mục Kiến trúc công cộng.
Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh ở đâu?
Đến phường Hòa Long, thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh, ngoài những di tích lịch sử truyền thống có từ lâu đời như các đình đền đài các đã được lưu danh sử sách: Đền thờ Đức Vua Bà Quả Cảm, Đền Cùng Giếng Ngọc, Đền thờ Đức Vua Bà Thủy tổ Quan họ… mọi người còn thấy tòa kiến trúc gần đây mới xuất hiện nổi bật ở khu du lịch Hòa Long, đó là Nhà hát Dân ca Quan Họ tỉnh Bắc Ninh, hình dáng như một con thuyền cách điệu trong bức tranh thủy mặc thật nên thơ và trữ tình. Phong cách một miền quê quan họ của đồng bằng Bắc Bộ Việt Nam.
Video: Nhà hát dân ca Quan Họ Bắc Ninh - Điểm Check-in tuyệt đẹp
Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh được xây dựng khi nào?
Nhà hát mới được xây dựng sau khi Dân ca Quan họ Bắc Ninh được quan tâm và trả lại đúng vị thế của nó. Đó là vào năm 2009, “Trung tâm bảo tồn và phát triển văn hóa phi vật thể của nhân loại UNESCO” đã tôn vinh Dân ca quan họ Bắc Ninh là “Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại” cần được bảo tồn, gìn giữ và phát triển.
Ý tưởng có một nơi khang trang, đàng hoàng và phù hợp với điều kiện đặc thù của Dân ca quan họ Bắc Ninh, môn nghệ thuật truyền thống độc đáo của dân tộc được khơi nguồn. Đề án ấy đã đệ trình và được Sở Văn hóa Thể thao Du lịch tỉnh Bắc Ninh và Bộ Văn hóa Thể thao Du lịch phê duyệt.
Khởi công xây dựng vào năm 2016 và khánh thành vào năm 2019. Nhà hát tọa lạc trên một khu đất vốn là một cánh đồng rộng khoảng 2 héc ta. Nó như hình ảnh một con thuyền trên mặt hồ lăn tăn gợn sóng.
-
- Nhà hát Quan họ Bắc Ninh như hình ảnh một con thuyền trên mặt hồ lăn tăn gợn sóng. (Ảnh Thùy Linh)
Ý tưởng thiết kế
Có người bảo rằng: Nhà hát như một cánh diều no gió. Còn chúng tôi lại nghĩ tưởng đến công trình nghệ thuật kiến trúc nổi tiếng thế giới, đó là Nhà hát Opera Sydney, Úc (người Việt Nam gọi là nhà hát con sò), một nhà hát đã đi vào huyền thoại mà du khách đi du lịch đến nước Úc không thể bỏ qua. Đến một lúc nào đó Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh cũng phát triển đến tầm như thế.
Nhìn tổng thể bên ngoài, Nhà hát Quan họ như một con thuyền mang nét cong cong duyên dáng của các mái đình, chùa - đặc trưng của văn hóa truyền thống Kinh Bắc xưa. Vào trong nhà hát là một kiến trúc khá độc đáo, sân khấu mô phỏng theo kiểu cây đa, khóm trúc, sân đình.
-
- Sân khấu mô phỏng theo kiểu cây đa, khóm trúc, sân đình. (Ảnh Thùy Linh)
Sân đình chính là nơi biểu diễn của các những liền anh liền chị quan họ xưa. Nay sân khấu chính là nơi hội tụ của sân đình của ngày xưa ấy. Nhà hát có 2 cột đỡ mái đình. Còn trên nóc có hình vòm tròn biểu tượng của chiếc nón thúng quai thao mà các liền chị quan họ thường sử dụng khi biểu diễn để e ấp làm duyên. Khi xem các buổi biểu diễn quan họ của các nghệ sĩ ở sân khấu này, người ta nhớ về các buổi biểu diễn của các liền anh liền chị ở sân đình mỗi khi làng mở hội.
Phía dưới sân khấu được bố trí 350 cái ghế bành Đồng Kỵ bằng gỗ gụ, mỗi ghế bành lại nối tiếp với một đôn vuông cũng bằng gỗ gụ. Tất cả đều được phun sơn rất thẩm mỹ. Đến xem biểu diễn ta tận hưởng một cảm giác thư giãn mà rất sảng khoái mà không một nhà hát nào có được.
-
- Phía dưới sân khấu được bố trí 350 cái ghế bành Đồng Kỵ bằng gỗ gụ. (Ảnh Thùy Linh)
Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh biểu diễn gì?
Từ khi nhà hát chính thức được đưa vào sử dụng phục vụ nhân dân và du khách thập phương, thì những đêm biểu diễn người đến xem rất đông, nhà hát luôn chật cứng người. Nghệ thuật biểu diễn của các liền anh liền chị quan họ (diễn viên của nhà hát) đã đạt đến trình độ nghệ thuật khá trau chuốt, điêu luyện. Các tiết mục biểu diễn tái hiện lại những làn điệu quan họ cổ được đan xen với làn điệu dân ca quan họ lời mới, và dù hát trên sân khấu hay trên thuyền đều phải có 3 chặng hát:
Chặng 1 là hát Lề lối, thường hát các bài "Mời nước mời trầu", "Kim lan đường bạn" (hát cổ)...
Chặng 2 là hát Giọng vặt với các bài hát như "Gọi đò", "Thuyền mở lái chèo", "Ngồi tựa mạn thuyền", "Tưởng đến gần xa"... Xen kẽ các tiết mục biểu diễn là các hoạt cảnh mà nội dung là những câu chuyện xâu chuỗi về tình yêu đôi lứa mà chẳng lấy được nhau (phong tục xưa các làng quan họ đã kết chạ- kết nghĩa anh em thì không được lấy nhau). Các liền anh liền chị (đôi trai gái không đến được với nhau) họ dùng lời ca tiếng hát để giao duyên nhưng không hề bi lụy, oán trách nặng nề, mà lại truyền cảm hứng tích cực cho nhau trong cuộc sống. Chỉ tại ông Tơ bà Nguyệt không se duyên cho họ, nhưng họ vẫn sống trọn nghĩa vẹn tình với nhau. Cái trong sáng, tình nghĩa thánh khiết của người quan họ vượt trên cái tình cảm dung tục của người thường.
-
- Liền anh liền chị hát quan họ. (Chụp video Bách Thông)
Chặng 3 là chặng giã bạn: với những bài "Nhớ mãi khôn nguôi", "Chia rẽ đôi nơi", "Con nhện giăng mùng", "Người ở đừng về"...
Nhà hát không chỉ là nơi biểu diễn nghệ thuật mà còn là điểm nhấn của khu vực du lịch Hòa Long (thành phố Bắc Ninh), là điểm đến của du khách thập phương và những người dân ở các nơi. Các nam thanh nữ tú, học sinh, sinh viên vào những dịp được nghỉ cuối tuần, ngày lễ. Họ thường đến đây tổ chức các hoạt động vui chơi giải trí theo nhóm, lớp. Các gia đình ở trung tâm thành phố và vùng lân cận cũng đến đây làm lễ cầu an ở Đền thờ Đức Vua Bà Quả Cảm, đền Bà Chúa Giếng, Đền thờ đức Vua Bà thủy tổ Quan họ làng Diềm, đình chùa làng Diềm. Đi lễ xong rồi họ lại cho con cái cháu chắt ra ngồi ở bờ hồ để thụ lộc, ngắm nhìn nhà hát quan họ và tận hưởng không gian thoáng đãng, mát mẻ, trong lành và cũng rất nên thơ vào những ngày hè.
-
- Hát quan họ trên thuyền. (Chụp video Bắc Ninh 24H)
Ngày mồng một và ngày 15 hàng tháng, thỉnh thoảng Nhà hát quan họ có tổ chức hát thuyền để phục vụ nhân dân và du khách thập phương đến tham quan. Những đêm tổ chức hát thuyền, người dân đến xem vui như mở hội, đông vui tấp nập cảnh trên bến dưới thuyền... Buổi biểu diễn kết thúc bằng những câu hát "Giã bạn", "Đến hẹn lại lên", "Người ở đừng về"... thiết tha, mời gọi, lưu luyến....làm du khách, người xem chẳng muốn về. Cảnh dùng dằng kẻ ở người đi cũng là một nét đặc trưng của người quan họ. Màn đêm đã khép lại nhưng tình người mãi vấn vương lời bài hát "Ngẫu hứng giao duyên" của nghệ sĩ Trần Tiến: “Người Bắc Ninh vốn trọng chữ tình”.
Thùy Linh – Lê Chân
