Hôm thứ Sáu (9/6), Tổng thống Nga Vladimir Putin cho biết Nga sẽ bắt đầu triển khai vũ khí hạt nhân chiến thuật ở Belarus khi các cơ sở lưu trữ đặc biệt cần thiết ở nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ được hoàn tất vào đầu tháng tới.
Nhà lãnh đạo Nga đưa ra tuyên bố trên chỉ vài tháng sau khi ông công bố kế hoạch chuyển vũ khí hạt nhân chiến thuật tới Belarus hồi tháng 3/2023, với lý do Mỹ cũng triển khai vũ khí tương tự tại các căn cứ của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) ở một số nước châu Âu trong nhiều thập kỷ.
Nga sẽ đặt vũ khí hạt nhân tại Belarus - sát sườn NATO
Mới đây, nhà lãnh đạo lâu năm của Belarus, ông Alexander Lukashenko, đã ca ngợi bước tiến này là “cơ hội duy nhất” để Minsk và Moscow đoàn kết với nhau. Belarus, cùng với Kazakhstan và Ukraine, đã chuyển giao vũ khí hạt nhân của họ cho Nga để đổi lấy sự đảm bảo an ninh trong những năm 1990.
"Mọi thứ đang diễn ra theo đúng kế hoạch", Tổng thống Nga Putin nói trong cuộc gặp với người đồng cấp Lukashenko tại khu nghỉ dưỡng Bocharov Ruchey của ông ở Sochi trên bờ Biển Đen của Nga.
"Việc chuẩn bị các cơ sở liên quan sẽ được hoàn tất vào ngày 7/7 hoặc 8/7 và chúng tôi sẽ ngay lập tức bắt đầu các hoạt động liên quan đến việc triển khai các loại vũ khí tương ứng trên lãnh thổ Belarus", ông tiếp tục, theo một bản ghi của Điện Kremlin.
Nếu mọi việc diễn ra theo đúng kế hoạch thì đây sẽ là lần đầu tiên vũ khí hạt nhân chiến thuật của Nga được triển khai bên ngoài nước Nga kể từ khi Liên Xô tan rã vào những năm 1990.
Vũ khí hạt nhân chiến thuật được hình dung như một phương tiện mang lại sức mạnh hủy diệt của vũ khí hạt nhân trong một không gian chiến trường tương đối hạn chế. Thông thường, năng suất của những vũ khí này thấp hơn so với bom hạt nhân chiến lược nhằm phá hủy toàn bộ thành phố trong Chiến tranh Lạnh.
Là một đồng minh trung thành của ông Putin và đã nắm quyền gần ba thập kỷ, ông Lukashenko đã dựa vào sự hỗ trợ kinh tế và chính trị của Moscow để sống sót sau nhiều tháng biểu tình, bắt giữ hàng loạt và các biện pháp trừng phạt của phương Tây sau cuộc bầu cử năm 2020. Chiến thắng này giúp ông nắm quyền nhưng lại bị nhiều người ở trong và ngoài nước coi là “gian lận”.
Tháng trước, ông Lukashenko đã hứa cung cấp vũ khí hạt nhân chiến thuật cho bất kỳ quốc gia nào muốn gia nhập Nhà nước Liên minh Nga và Belarus, một thỏa thuận siêu quốc gia được hai nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ ký kết vào năm 1999 nhằm tăng cường quan hệ kinh tế và quốc phòng giữa hai nước láng giềng.
Trong một cuộc phỏng vấn trên truyền hình nhà nước Nga vào hôm 29/5, ông Lukashenko cho hay: "Rất đơn giản: gia nhập Nhà nước Liên minh Belarus và Nga sẽ có vũ khí hạt nhân cho tất cả mọi người". Trong cuộc phỏng vấn, ông Lukashenko nhấn mạnh rằng đây là quan điểm của cá nhân ông chứ không phải của ông Putin.
Hôm 26/5, Tổng thống Mỹ Joe Biden nói rằng ông có phản ứng "cực kỳ tiêu cực" trước các thông tin rằng Nga đã xúc tiến kế hoạch triển khai vũ khí hạt nhân chiến thuật ở Belarus. Bộ Ngoại giao Mỹ cũng đã chỉ trích kế hoạch triển khai hạt nhân của Nga.
Đáp lại, Đại sứ quán Nga tại Mỹ hồi tháng 5 đã gọi những lời chỉ trích của Washington về kế hoạch triển khai vũ khí hạt nhân của Moscow là "đạo đức giả", nói rằng "trước khi đổ lỗi cho người khác, Washington nên nhìn lại chính mình".
"Mỹ đã duy trì một kho vũ khí hạt nhân lớn trong nhiều thập kỷ ở châu Âu. Cùng với các đồng minh NATO, Mỹ tham gia vào các thỏa thuận chia sẻ hạt nhân và diễn tập cho các kịch bản sử dụng vũ khí hạt nhân chống lại chúng tôi", tuyên bố của Đại sứ quán Nga tại Mỹ nhấn mạnh.
Leo thang quân sự
Khi cuộc chiến ở Đông Âu giữa Nga và Ukraine bước sang tháng thứ 15, ông chủ Điện Kremlin thường xuyên nhấn mạnh mối lo ngại về việc Mỹ và các quốc gia phương Tây khác bơm vũ khí cho Ukraine như một phần của "cuộc chiến ủy nhiệm kéo dài" nhằm buộc Nga phải đầu hàng.
Ông Putin coi “chiến dịch quân sự đặc biệt” tại Ukraine là một trận chiến vì sự sống còn của chính nước Nga khi đối mặt với cái mà ông mô tả là một NATO ngày bành trướng. Ông đã cảnh báo phương Tây rằng Moscow sẽ không lùi bước. Ông cũng bày tỏ quan ngại trước việc Mỹ triển khai đầu đạn hạt nhân chiến thuật B61 tới các căn cứ của NATO ở Bỉ, Hà Lan, Đức, Ý và Thổ Nhĩ Kỳ. Moscow cũng không hài lòng về bản nâng cấp được cho là của B61, lần đầu tiên được thử nghiệm ở Nevada ngay sau Cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba.
Mỹ đã lên án việc Nga mở rộng kho vũ khí hạt nhân sang đồng minh láng giềng, nhưng tuyên bố rằng họ không có ý định thay đổi lập trường về vũ khí hạt nhân chiến lược và cũng không thấy bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy Nga chuẩn bị sử dụng vũ khí hạt nhân.
Trong một cuộc họp báo vào tháng 5, Thư ký báo chí Nhà Trắng Karine Jean-Pierre tuyên bố rằng chính quyền ông Biden đã biết về thỏa thuận Nga - Belarus và "chắc chắn sẽ tiếp tục theo dõi những tác động tiếp theo".
Bà nói: “Đây là một ví dụ khác về việc ông [Putin] đưa ra những lựa chọn vô trách nhiệm và khiêu khích. Chúng tôi vẫn cam kết một sự phòng thủ tập thể của liên minh NATO, và tôi chỉ nói vậy thôi".
Hồi tháng 3, phát ngôn viên của NATO Oana Lungescu cũng lên án kế hoạch của ông Putin rằng "việc Moscow đề cập đến việc chia sẻ hạt nhân của NATO là hoàn toàn sai lầm".
"Các đồng minh NATO hành động với sự tôn trọng hoàn toàn các cam kết quốc tế của họ", bà nói và bổ sung thêm rằng "Nga đã liên tục phá vỡ các cam kết kiểm soát vũ khí của mình".
Xung đột Nga - Ukraine đã châm ngòi cho điều mà cả Moscow và Washington cho là cuộc khủng hoảng lớn nhất trong các mối quan hệ kể từ sau Chiến tranh Lạnh, trong đó các hiệp định kiểm soát vũ khí hạt nhân quan trọng bị phá vỡ và cả hai bên công khai chỉ trích lẫn nhau.
Lam Giang tổng hợp
