Chúng ta đều đã quen thuộc với những vở opera nổi tiếng nhất của Mozart như “Cây sáo thần”, “Cuộc hôn nhân của Figaro” và “Don Giovanni”. Nhưng ít người biết đến vở “Cô gái chăn cừu đáng yêu” (Bastien và Bastienne) - một vở opera singspiel (loại hình opera hài hước có lời thoại của Đức) được Mozart sáng tác khi mới 12 tuổi.
Từ lâu, “Cô gái chăn cừu đáng yêu” đã được xem là vở opera đầu tiên của Mozart, bởi vì mặc dù Mozart từng viết vở “Apollo và Hyacinthus” khi mới 11 tuổi nhưng vở opera này lại không được xã hội chấp nhận vì có chủ đề đồng giới. Ngoài ra còn có vở “La Finta Semplice” được viết vào năm 12 tuổi, nhưng quá trình sản xuất vở opera này đã bị trì hoãn.
Nguồn gốc chưa rõ ràng
Chúng ta vẫn chưa biết nhiều về nguồn gốc của vở opera này. Những gì chúng ta hiện nay là qua lời kể của Georg Nikolaus von Nissen, người đầu tiên viết tiểu sử về Mozart, và là người chồng thứ hai của Maria Constanze, vợ cũ của nhà soạn nhạc.
-
- Mozart sáng tác vở "Cô gái chăn cừu đáng yêu" khi mới 12 tuổi. Hình ảnh năm 13,14 tuổi của ông được thể hiện trong bức chân dung năm 1770 do Giambettino Cignaroli vẽ. (Ảnh thuộc miền công cộng)
Theo Nissen, thần đồng trẻ tuổi đã sáng tác “Cô gái chăn cừu đáng yêu” vào mùa hè năm 1768 theo yêu cầu của bác sĩ và nhà thôi miên nổi tiếng người Áo Franz Anton Mesmer. Mozart đã phỏng theo hình tượng của bác sĩ này trong phần cuối Màn 1 của vở “Così fan tutte” (Đàn bà ai cũng thế). Buổi biểu diễn riêng được cho là diễn ra tại rạp hát trong vườn của bác sĩ Franz Anton Mesmer ở Vienna. Tuy nhiên, vào năm 1768, rạp hát này vẫn chưa tồn tại và như vậy có thể vở opera "Cô gái chăn cừu đáng yêu" không phải được sáng tác ở Vienne.
Dù sao đây nữa, "Cô gái chăn cừu đáng yêu" vẫn là vở singspiel đầu tiên và là một trong những tác phẩm đầu tay của Mozart. Lấy cảm hứng từ vở "Cô gái chăn cừu đáng yêu", Friedrich Wilhelm Weiskern đã viết lời cho vở “The Loves of Bastien và Bastienne” khi mô phỏng vở opera “The Village Soothsayer” (1752) của Jean-Jacques Rousseau.
Chỉ có ba nhân vật trong vở opera: Bastien, Bastienne và Colas. Những vai này thường được hát bằng giọng nam cao hoặc giọng nữ trung cao, giọng nữ cao và giọng trầm. Tuy rằng ban đầu, Mozart định chuyển vai Colas thành một giọng nữ trầm và thay thế một số đoạn hội thoại bằng những đoạn ngâm thơ, những cuối cùng ông đã không làm như vậy. Vở opera đầu tiên này của Mozart đã được phát hiện và hồi sinh vào năm 1890, trong một buổi biểu diễn ở Berlin.
Một bài ca đồng quê tươi sáng
Cốt truyện của vở opera "Cô gái chăn cừu đáng yêu" rất đơn giản. Đó là câu chuyện tình yêu của hai người chăn cừu trẻ tuổi, Bastien và Bastienne cùng cái kết có hậu với sự giúp đỡ của pháp sư Colas. Tác phẩm mang phong cách đồng quê này đã mô tả một cách lý tưởng hóa về lối sống của những chăn cừu. Đây là một vở opera ngắn, nhẹ nhàng và thú vị.
Bastienne cho rằng người yêu Bastien của mình không chung thủy. Bởi vì cảm thấy bị bỏ rơi, Bastienne xin pháp sư Colas giúp đỡ. Vị pháp sư đã an ủi và trấn an Bastienne về tình yêu của Bastien, đồng thời thừa nhận rằng có những lúc chàng chăn cừu trẻ có thể thay đổi. Pháp sư đã gợi ý cô hãy thử giả vờ thờ ơ để khiến người yêu quay lại.
Kế hoạch này đã thành công ngoài sự mong đợi của Bastienne, và sau đó đến lượt Bastien lo lắng khi Colas nói với anh rằng Bastienne đã có người yêu mới. Trong cơn tuyệt vọng, chàng chăn cừu trẻ đã nhờ pháp sư giúp đỡ. Dưới sự thỉnh cầu của Bastien, Colas mở cuốn sách bùa chú và đọc một câu thần chú.
Bastienne đã quay lại nhưng vẫn tiếp tục thực hiện kế hoạch của mình bằng cách đẩy Bastien xa ra. Đôi tình nhân bắt đầu cãi vã nhưng họ cũng nhớ lại thời gian hạnh phúc đã qua. Hai người chăn cừu đã hòa giải và Colas chúc mừng họ. Vở opera kết thúc với lời ca ngợi pháp sư và niềm hạnh phúc của đôi tình nhân.
-
- Vở "Cô gái chăn cừu đáng yêu" của Mozart là một tác phẩm mang phong cách đồng quê, mô tả một cách lý tưởng hóa lối sống của những người chăn cừu. Đó là một vở opera ngắn, nhẹ nhàng, thú vị với một kết thúc có hậu. “Những người chăn cừu đang nghỉ ngơi,” do François Boucher vẽ vào năm 1761 (Ảnh thuộc miền công cộng)
Đây là một cốt truyện thú vị. Nhưng điều khiến tác phẩm này càng trở nên hấp dẫn chính là âm nhạc tươi sáng và những cảm xúc có phần giống trẻ thơ được khắc họa trong câu chuyện.
Một vở opera hấp dẫn
Mặc dù Mozart sáng tác vở opera "Cô gái chăn cừu đáng yêu" khi còn nhỏ tuổi nhưng tác phẩm này vẫn mang nhiều đặc điểm giống với những tác phẩm sau này của nhà soạn nhạc, đầy quyến rũ và tinh tế.
Đây là vở opera ngắn chỉ với 16 đoạn nhỏ. Các bản hòa tấu và đoạn độc tấu nhẹ nhàng nhưng được xây dựng và dàn dựng một cách khéo léo với nhịp điệu và tính âm nhạc rõ ràng. Mặc dù không có những lời nói hay hành động quá cao trào trong vở singspiel này, nhưng tất cả những cảm xúc ở đây đều rất chân thật - từ nỗi buồn, sự ghen tị và cả nét quyến rũ. Trong “Cô gái chăn cừu đáng yêu”, không có một yếu tố nào vô dụng, mà đó chính là phép thuật của những trái tim trẻ thơ.
“Cô gái chăn cừu đáng yêu” là một tác phẩm hấp dẫn với những có giai điệu đáng nhớ. Mặc dù không có những kỹ thuật thanh nhạc điêu luyện, Mozart đã thể hiện kỹ năng viết giọng và khả năng mô phỏng xuất sắc. Đó chính là điều sẽ được thể hiện rất rõ trong các tác phẩm sau này của ông. Ví dụ: những đoạn dường vô nghĩa như “Diggi, Daggi” của Colas, trông có vẻ như chỉ là sự kết hợp vô nghĩa của các ký tự nhưng lại thể hiện được sự hài hước của một cậu học sinh.
“Cô gái chăn cừu đáng yêu” đã thể hiện tài năng phát triển từ rất sớm của Mozart về mọi mặt trong sáng tác âm nhạc. Nhà soạn nhạc trẻ đã mô phỏng những hình mẫu của Pháp, Ý và Đức, thêm vào những giai điệu mang âm hưởng phổ biến, đồng thời thể hiện sự tự tin về phong cách và ngôn ngữ. Ông đã tạo nên một tác phẩm thể hiện sự giao thoa của thể loại baroque và thể loại cổ điển, tạo ra một thể loại opera mới theo phong cách cổ điển thế kỷ 18, đặt nền móng cho những thành tựu âm nhạc sau này của ông.
Không chỉ là tác phẩm của một thần đồng, đây là tác phẩm của một thiên tài. Và đó thể là ai khác ngoại trừ Mozart.
Ariane Triebswetter - Epoch Times
Đức Nhân biên dịch
