Lục nghệ - 6 môn học của giới quý tộc cổ đại là: Lễ-Nhạc-Xạ-Ngự-Thư-Số. Trong bài viết này, chúng ta cùng tìm hiểu về Xạ, Ngự, Thư, Số - 4 môn học quan trọng của quý tộc xưa.
Xạ (bắn cung)
Văn hóa Trung Hoa có câu chuyện cổ Hậu Nghệ bắn mặt trời, vào thời chiến quốc trong ngôi mộ của Hầu Ất khai quật được một cái rương, trên đó vẽ câu chuyện Hậu Nghệ bắn mặt trời. Trong lần văn minh Trung Hoa lần này, từ triều nhà Hạ đã mở trường dạy bắn cung, tới triều Chu là hình thành hoàn thiện chế độ xạ tiễn (đại xạ, tân xạ, yến xạ, hương xạ), nghề bắn cung (xạ nghệ), nghề bắn cung chứa đựng đạo lý quan trọng cả văn cùng võ, về phương diện võ dùng trong đi săn đánh trận, về văn dùng tu dưỡng phẩm đức chính mình. Từ thời Hạ, Thương, Chu đến Nguyên, Minh, Thanh, xạ nghệ là một hạng mục quan trọng trong đời sống, trong loại hình văn hóa này, có rất nhiều Hoàng đế là cao thủ bắn cung, như Đường triều khai quốc Hoàng đế Lý Uyên, Đường Thái Tông Lý Thế Dân, Nguyên triều Thành Cát Tư Hãn, Thanh triều Khang Hi, Càn Long. Văn hóa xạ nghệ thời nhà Đường truyền sang Triều Tiên và Nhật Bản, các quốc gia này vẫn bảo tồn được văn hóa xạ tiễn cho đến tận ngày nay.
Ngự (đánh xe)
Ngự chủ yếu là chỉ nghề đánh xe. Thời cổ đại, Thiên tử xuất hành, chư hầu gặp mặt, ngồi xe đánh trận đều không thể không dùng xe, đánh xe là một kỹ năng rất quan trọng. Tôi đã từng thấy một số cổ vật trong viện bảo tàng, là đội nghi trượng xuất hành của Lỗ vương Chu Đàn triều Minh, trông vô cùng uy nghiêm.
Cổ ngữ có câu: ‘Quốc chi đại sự, tại tế dữ nhung’ (Tả truyện), có nghĩa là: việc quan trọng nhất của một đất nước đó là: Tế tự và quân sự.
Đặc biệt vào thời tiên Tần, chủ trương dùng lễ nhạc để giáo hóa chúng dân, nhưng nếu có một số người mà thực sự không giáo hóa được thì cần chinh phạt. ‘Thiên hạ hữu đạo, lễ nhạc chinh phạt tự thiên tử xuất; thiên hạ vô đạo, lễ nhạc chinh phạt tự chư hầu xuất.’ (Luận ngữ - Quý thị”), có nghĩa là: Khi thiên hạ có Đạo, chính trị trong sáng, thì việc cử hành lễ nhạc hoặc chinh chiến thảo phạt, đều xuất phát từ chính lệnh của thiên tử; khi thiên hạ vô Đạo, thì việc cử hành lễ nhạc và chinh phạt do chư hầu quyết định.
Ví dụ nhà Thương, Ân Trụ Vương hôn quân vô đạo, bách tính lầm than. Khi ấy một nước chư hầu là Chu quốc thay Trời hành đạo, thảo phạt Thương Trụ Vương.
Thời tiên Tần hết sức chú trọng: Mục đích của chinh phạt là ‘Cứu vô cô nhi phạt hữu tội’ có nghĩa là cứu trợ những bách tính vô tội, trừng trị những kẻ hôn quân vô đạo.
Trong “Tư Mã pháp” có ghi: Triều Chu trước chiến tranh, ban bố lệnh cho quân đội, có rất nhiều việc cấm làm, ví dụ: ‘Không xâm hại người già bạc tóc và trẻ nhỏ; không tiếp tục tấn công người đã bị thương; người không chống cự lại không xem là kẻ địch; nếu biết đối phương có tang sự, không được thừa dịp tấn công’.
Đây là trong tình huống lấy chính nghĩa để thảo phạt bất nghĩa, mà không phải là dựa vào địa hình hiểm yếu hoặc tập kích đánh lén để giành thắng lợi, cho nên hành quân trận thế nơi đâu cũng thể hiện sự uy nghi chính khí.
Thư (thư pháp)
Thư, có một nghĩa là giải thích văn tự chữ Hán, một nghĩa nữa là viết văn chương thông đạt. Văn hóa Trung Hoa khởi nguồn từ Thần thoại cổ, tương truyền chữ Hán do Thương Hiệt tạo ra,
Thương Hiệt được Thần minh khai trí, từ đó mà tạo lên chữ Hán, cho nên chữ Hán rất giống với chữ trên Thiên Thượng, mỗi chữ đều chứa đựng hàm nghĩa thâm hậu đằng sau. Tới thời nhà Hán người ta phân chia quy luật tạo chữ thành sáu loại: tượng hình, chỉ sự, hình thanh, hội ý, chuyển chú và giả tá (kết cấu chữ và cách dùng từ).
-
- Chân dung Thương Hiệt (trái) và câu chuyện Thương Hiệt tạo chữ (phải) - Tổng hợp.
Chữ Hán có quy luật và hàm nghĩa thâm hậu, có ảnh hưởng lớn đến nhiều quốc gia khi ấy, như Triều Tiên, Nhật Bản, Việt Nam, Thái Lan…toàn bộ văn hóa Á Đông được gọi là văn hóa chữ Hán, thư tịch cổ trong lịch sử Triều Tiên đều dùng chữ Hán.
Tuy nhiên chữ Hán thời cận đại bắt nguồn từ Trung Quốc, tự thể thừa truyền hàng ngàn năm ấy đã bị giản hóa, chữ giản thể bị cắt gọt đi hàm nghĩa nguyên bản, cho nên rất nhiều người đang kêu gọi phục hồi văn hóa Trung Quốc, phục hồi chữ chính thể, phục hồi lại sự kết nối nguyên bản giữa người với Thượng Thiên.
Số (toán học)
Chúng ta đã tìm hiểu kỳ trước về sự thần kỳ của số học cổ đại Trung Hoa.
Lễ kỷ niệm ngày số học thế giới vào ngày 14 tháng 3, tại sao lại vào ngày này, bởi vì nó liên quan tới số Pi : 3.14.
Trung Quốc cổ đại có một vị đã đi trước số học thế giới cả ngàn năm, ông tên là Tổ Xung Chi, ông là người tính ra chính xác 7 chữ số sau dấu phẩy của số Pi.
Thành tựu của Tổ Xung Chi không chỉ có số Pi, ông còn chế định ra “Đại Minh lịch”. Lịch này chính xác như thế nào? Nó trắc định một vòng quay của trái đất quanh mặt trời (một năm), so sánh với trắc định của khoa học ngày nay sai khác chỉ có 50 giây, còn thời gian một vòng mặt trăng quay quanh trái đất chỉ lệch chưa đến một giây so với trắc định của khoa học hiện tại.
Thời đại ấy Tổ Xung Chi đâu có kính viễn vọng, máy tính, ông sao có thể tính ra lịch pháp chính xác đến như vậy?
Có học giả cho rằng, số học Trung Quốc bắt nguồn từ Chu Dịch Bát Quái, cho nên số học gia thời cổ không chỉ tinh thông lý số, mà có thể còn có nghiên cứu thâm sâu về thiên văn lịch pháp, thậm chí còn nghiên cứu đến cả tinh hệ.
Ví dụ, số học gia Lý Thuần Phong thời nhà Đường, ông từng viết chú giải cho cuốn “Xuyết số” của Tổ Xung Chi, nhưng ông cũng tinh thông tinh tượng. Theo nghi chép trong “Tân Đường thư - Lý Thuần Phong truyện”, trong những năm Trinh Quán, sao Thái Bạch nhiều lần xuất hiện giữa ban ngày, Lý Thuần Phong tính toán dự đoán có đại sự không lành, loại thiên tượng này chỉ tương lai có thể do nữ hoàng đế nắm quyền. Quả nhiên hậu thế xuất hiện Võ Tắc Thiên.
Văn hóa Trung Hoa cho rằng: Số học cùng thiên văn địa lý phong thủy và mệnh lý của người, đều có mối quan hệ chặt chẽ thâm sâu. Ví dụ nếu biết ngày sinh bát tự của một người, có thể suy đoán ra mệnh số của người ấy, biết được tinh tượng trên trời và địa hình dưới đất, có thể suy ra nơi đâu là chỗ phong thủy bảo địa, thậm chí có thể suy ra được sự thay triều đổi đại, nhân gian biến hóa v.v.
Lục nghệ trong văn hóa Trung Hoa: Lễ -Nhạc -Xạ -Ngự -Thư -Số, vào thời nhà Chu là những môn học bắt buộc đối với giới quý tộc, cũng là sáu loại kỹ nghệ mà bậc quân tử thời cổ đại cần học.
Nhã Lan - Epoch Times
Thái Bình biên dịch
