Hôm 28/12, các quan chức quốc phòng và tình báo hàng đầu của Thổ Nhĩ Kỳ đã gặp những người đồng cấp Syria tại Moscow với sự tham dự của Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergey Shoigu. Cuộc gặp này được coi là dấu hiệu phá băng quan hệ Thổ Nhĩ Kỳ và Syria trong hơn một thập kỷ.
Cuộc gặp mặt không được thông báo trước này dự kiến sẽ mở đường cho cuộc gặp sắp tới giữa Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan và người đồng cấp Syria Bashar al- Assad.
-
- Bộ trưởng Quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ Hulusi Akar trong cuộc họp của các Bộ trưởng quốc phòng NATO, tại trụ sở NATO ở Brussels, Bỉ, hôm 24/10/2019. (Ảnh: John Thys/Getty Images)
Đây cũng là một dấu hiệu nữa cho thấy mối quan hệ giữa hai nước đang ấm dần lên sau 10 năm thù địch. Có thời điểm, ông Erdogan đã công khai kêu gọi lật đổ ông Assad.
Sau nhiều tháng dưới sự thúc giục của Nga, giờ đây, cả Ankara và Damascus dường như đều đã sẵn sàng hàn gắn mối quan hệ vốn đã rạn nứt trong thời gian dài.
Vào ngày 29/12, Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu đã nói với báo giới rằng, việc duy trì liên lạc với chính phủ Tổng thống Assad là điều kiện then chốt để đạt được một "giải pháp chính trị và hòa bình lâu dài" ở Syria.
Theo ông Ferit Temur, nhà phân tích chính trị Thổ Nhĩ Kỳ, đồng thời là chuyên gia về các vấn đề Nga và Á - Âu, hiện vẫn còn quá sớm để đề cập đến một “trục” Thổ Nhĩ Kỳ - Nga - Syria mới nổi trong khu vực.
Tuy nhiên, cuộc gặp ở Moscow là một “bước tiến quan trọng” hướng tới việc nối lại quan hệ hữu nghị giữa hai quốc gia đối địch lâu năm, ông Temur nói với The Epoch Times.
'Cuộc đàm phán ba bên'
Bộ trưởng Quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ Hulusi Akar và người đồng cấp Syria, Ali Mahmoud Abbas, đã tham dự cuộc đàm phán ở Moscow. Giám đốc tình báo Thổ Nhĩ Kỳ và Syria, Shoigu và các quan chức Nga khác cũng tham dự các cuộc họp.
Trong một tuyên bố, Bộ Quốc phòng Nga cho biết, “các cuộc đàm phán ba bên” cũng đề cập đến “các giải pháp cho cuộc khủng hoảng Syria, vấn đề người tị nạn và các nỗ lực chung để chống lại các nhóm cực đoan trên lãnh thổ Syria”.
Theo ông Oytun Orhan, một chuyên gia của Levant tại Trung tâm Nghiên cứu Trung Đông của Ankara, việc “bình thường hóa quan hệ” giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Syria “chủ yếu dựa trên các vấn đề an ninh”.
Biên giới dài gần 1.000 km giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Syria vẫn là mối quan tâm của cả hai nước.
Kể từ giữa tháng 11/2022, Thổ Nhĩ Kỳ đã sử dụng máy bay và pháo binh để tấn công các căn cứ quân sự ở miền bắc Syria có liên quan đến YPG, chi nhánh Syria của Đảng Công nhân người Kurd (PKK).
Ankara Washington và Brussels đều coi PKK là một nhóm khủng bố
Các cuộc tấn công của Thổ Nhĩ Kỳ vẫn đang tiếp diễn. Ban đầu, các cuộc xung đột này được châm ngòi bởi một vụ đánh bom chết người ở Istanbul vào ngày 13/11. Phía Ankara đã cáo buộc các thành viên YPG đến từ Syria đứng sau vụ việc.
Mặc dù có liên kết chặt chẽ với PKK, nhưng YPG lại nhận được sự ủng hộ của Washington. Hoa Kỳ sử dụng lực lượng này như một bức tường thành chống lại nhóm khủng bố Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) ở Syria.
YPG cũng là thành phần chính của Lực lượng Dân chủ Syria (SDF), một liên minh gồm các nhóm bất đồng chính kiến ở Syria.
Kể từ khi được hợp nhất vào năm 2015, SDF - với sự hậu thuẫn của Hoa Kỳ - đã tạo ra một vùng đất mà Damascus nắm rất "ít quyền kiểm soát" ở phía đông bắc Syria.
Theo ông Temur, Washington đã tìm cách làm suy yếu chính quyền trung ương của Iraq và Syria bằng cách thay đổi nhân khẩu học ở các khu vực phía bắc đất nước này theo hướng “có lợi cho các nhóm người Kurd”.
Ông nói: “Chính sách đơn phương này của Mỹ đe dọa sự toàn vẹn lãnh thổ của cả Thổ Nhĩ Kỳ và chính quyền Damascus”.
Ông Temur nói thêm, ưu tiên của Ankara “là ngăn chặn sự hình thành một chính phủ tự trị có vũ trang của người Kurd trên thực tế ở biên giới nước này”.
Thổ Nhĩ Kỳ cũng tiến hành các cuộc tấn công thường xuyên vào các căn cứ ở vùng núi Qandil phía bắc Iraq, nơi PKK từ lâu đã sử dụng làm đại bản doanh của mình.
Trong một tuyên bố sau cuộc họp ở Moscow, ông Akar, Bộ trưởng Quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ, nhấn mạnh về “sự tôn trọng của Ankara đối với sự toàn vẹn lãnh thổ và chủ quyền của tất cả các nước láng giềng, đặc biệt là Syria và Iraq”.
Ông nói thêm: “Mục tiêu duy nhất của Thổ Nhĩ Kỳ [ở cả hai quốc gia] là chống khủng bố. [Ngoài ra], chúng tôi không có mục đích nào khác".
Vũng lầy Syria
Kể từ năm 2016, Thổ Nhĩ Kỳ đã thực hiện ba cuộc tấn công lớn vào miền bắc Syria với mục đích đã nêu là bảo vệ biên giới của nước này khỏi các cuộc tấn công của YPG và PKK - hai lực lượng mà Thổ Nhĩ Kỳ coi là một.
Thổ Nhĩ Kỳ duy trì sự hiện diện đáng kể của quân đội ở miền bắc Syria và đe dọa tiến hành cuộc tấn công thứ tư - một động thái bị Washington phản đối.
Đầu tháng này, ông Erdogan cảnh báo rằng, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ “tự giải quyết vấn đề” nếu Mỹ tiếp tục cung cấp vũ khí và trang thiết bị cho YPG.
Văn phòng báo chí của Lầu Năm Góc đã không trả lời yêu cầu bình luận của The Epoch Times về bình luận của ông Erdogan.
Theo ông Orhan, YPG hiện vẫn là mối đe dọa đối với Damascus, vốn “không muốn chứng kiến sự xuất hiện của một 'khu vực tự trị' [do YPG kiểm soát] nằm dưới sự hậu thuẫn của Hoa Kỳ”.
Sau cuộc gặp gần đây ở Moscow, ông Orhan đã loại trừ một cuộc tấn công mới của Thổ Nhĩ Kỳ vào Syria - ít nhất là trong ngắn hạn.
“Điều này vẫn có thể xảy ra”, ông nói với The Epoch Times. “Nhưng nếu điều đó xảy ra, rất có thể nó sẽ được thực hiện dưới sự phối hợp của Moscow và Damascus".
“Về phần mình, ông Assad muốn được đảm bảo rằng, các lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ sẽ rời khỏi lãnh thổ Syria sau khi YPG bị quét sạch khỏi khu vực này”, ông Orhan nói thêm. Temur phần lớn đồng ý với quyết định này.
Ông nói: “Nếu các bên trong các cuộc đàm phán ngoại giao ở Moscow đạt được sự đồng thuận, thì Thổ Nhĩ Kỳ, Nga và Syria sẽ tiến hành một chiến dịch quân sự [ở miền bắc Syria]”.
-
- Tổng thống Nga Vladimir Putin (phải) bắt tay với Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan trong cuộc gặp ở Sochi, Nga, hôm 5/8/2022. (Ảnh: Vyacheslav Prokofyev/AFP/Getty Images)
'Người thay đổi cuộc chơi'
Mặc dù là thành viên của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), Thổ Nhĩ Kỳ vẫn duy trì mối quan hệ chặt chẽ với Nga - quốc gia có chung quan hệ thương mại sâu rộng và đường biên giới biển ở Biển Đen.
Trước sự "phật ý" của nhiều đồng minh NATO, Ankara vẫn không ngừng từ chối ủng hộ các biện pháp trừng phạt do phương Tây lãnh đạo đối với Moscow.
Nói như vậy, Thổ Nhĩ Kỳ và Nga đã ủng hộ các phe đối lập ở Syria, nơi Moscow - với sự giúp đỡ của Iran - đã giúp chính quyền ông Assad duy trì chiếc ghế quyền lực.
Kể từ năm 2015, Nga đã duy trì sự hiện diện quân sự ở Syria để hỗ trợ Damascus chống lại các nhóm nổi dậy, trong đó, có một số nhóm được Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn.
“Thổ Nhĩ Kỳ vẫn can dự sâu sắc với Nga ở Syria”, ông Orhan nói, đồng thời lưu ý rằng, cả hai nước đều là đối tác hàng đầu trong tiến trình hòa bình Astana.
Giới quan sát tin rằng, việc Mỹ tiếp tục ủng hộ YPG đã đẩy Ankara ngày càng đi sâu vào quỹ đạo của Moscow.
Tại một cuộc họp được công bố rộng rãi vào tháng 8/2022 tại thành phố Sochi của Nga, Tổng thống Nga Putin và người đồng cấp Erdogan đã nhất trí tăng cường quan hệ tài chính, thương mại và năng lượng giữa hai nước.
Kể từ đó, ông chủ Điện Kremlin đã kêu gọi người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ bình thường hóa mối quan hệ với Syria.
“Ông Putin muốn cả hai bên đi đến thỏa thuận”, ông Orhan nói. "Nga đang chịu áp lực ở Ukraine, vì vậy họ muốn củng cố vị thế của mình ở Syria và đạt được một giải pháp chính trị khả thi".
Trong nhận xét hồi đầu tháng, ông Erdogan dường như hoan nghênh ý tưởng hành động chung chống lại “các nhóm khủng bố” đang hoành hành ở Syria.
“Chúng tôi muốn bắt tay với Syria và Nga như một bộ ba”, ông Erdogan cho biết hôm 15/12.
Ông cũng kêu gọi triệu tập một "hội nghị thượng đỉnh ba bên" giữa ông, ông Putin và ông Assad vào năm tới.
Ngày hôm sau (16/12), Thứ trưởng Ngoại giao Nga Mikhail Bogdanov cho biết, Moscow “hoan nghênh cơ hội giúp khôi phục quan hệ giữa các nước láng giềng có chủ quyền”.
Ông Orhan cho rằng, sự thay đổi rõ rệt về quan điểm của Thổ Nhĩ Kỳ là do nước này không hài lòng với chính sách về Syria của Washington.
Ông nói: “Thổ Nhĩ Kỳ luôn hy vọng các đồng minh NATO sẽ ngừng hỗ trợ cho YPG".
“Khi điều này không xảy ra, Ankara đã quyết định phối hợp với Moscow và Damascus để giải quyết vấn đề", ông nói thêm.
Theo ông Orhan, việc này có thể sẽ làm thay đổi cán cân quyền lực và làm suy yếu vị thế của Mỹ ở Syria .
“Đó là một công cụ thay đổi cuộc chơi tiềm năng”, ông khẳng định.
