Sau thời khắc giao thừa linh thiêng, một trong những phong tục quan trọng và không thể thiếu trong dịp Tết Nguyên đán đón chào năm mới đó là xông đất. Người xưa tin rằng tìm được người xông đất phù hợp sẽ giúp gia chủ cả năm làm ăn phát đạt; gia đình hạnh phúc và an khang. Cùng tìm hiểu thế nào là xông đất đầu năm; nguồn gốc; ý nghĩa việc xông đất; và cách xông đất như thế nào… trong bài viết dưới đây.
1. Thế nào là xông đất đầu năm?
Xông đất hay còn được gọi là “đạp đất” hoặc “xông nhà”; là việc được làm bắt đầu từ sau khoảnh khắc giao thừa khi đất trời vạn vật chuyển giao sang năm mới.
Theo văn hóa truyền thống, người nào bước vào nhà đầu tiên cùng với lời chúc mừng năm mới chính là người xông đất. Vào dịp lễ Tết Nguyên đán, mọi người đều tràn đầy mong ước và hy vọng về một năm mới - khởi đầu mới với những thành công mới. Vì thế, người khách đến xông nhà đầu tiên trong ngày đầu năm được kỳ vọng và gửi gắm nhiều mong ước của gia chủ.
Hầu hết các gia đình đều đặc biệt chú trọng chọn người đến xông đất ngày đầu năm mới; có thể chọn thời điểm xông đất vào lúc vừa qua giao thừa hoặc sáng mùng 1 Tết.
2. Ý nghĩa của phong tục xông đất đầu năm
Theo quan niệm trong văn hóa truyền thống
Theo quan niệm trong văn hóa truyền thống, người đến xông đất có ảnh hưởng rất lớn đến công danh, tài lộc của gia chủ trong năm đó. Nếu người đến xông đất là người tốt, hợp tuổi thì sẽ giúp gia chủ ăn nên làm ra, mọi chuyện tốt lành. Nếu gặp người xông đất có “vía” không tốt, không hợp với gia chủ thì cả năm đó gia đình sẽ gặp khó khăn, không thuận lợi.
Theo phong thủy
Theo phong thủy, con người và mỗi mảnh đất/vùng đất đều có mang từ trường tốt - xấu do người sinh sống ở nơi đó quyết định. Mảnh đất có thể phù hợp với người này mà không hợp với người kia. Việc có người đến xông nhà thực chất là một nguồn năng lượng sinh học mới đến với không chỉ cho con người mà còn cho cả mảnh đất nơi họ đến. Nguồn năng lượng này thường xuất hiện vào thời khắc giao thừa (thời điểm chuyển giao cuối năm và đầu năm) là lúc sự đối ứng, giao hòa diễn ra trọn vẹn.
Theo tín ngưỡng thờ cúng
Theo tín ngưỡng thờ cúng, ngày Tết không chỉ là dịp đoàn viên của gia đình trên nhân gian mà còn là sự gặp gỡ, trở về của những người ở chốn âm gian: ông bà tổ tiên (gia tiên) về thăm con cháu; cả các Thần trông nom, ghi công ghi tội của mỗi người trong gia đình (ông Công ông Táo, tức Thổ địa).
Như thế, người đến xông đất sẽ mang đến luồng sinh khí mới cho cả gia tiên, gia Thần và vùng đất của gia chủ. Do vậy, việc xông đất và người xông đất rất quan trọng trong dịp đầu năm mới.
Lời nói; ngữ khí; cảm xúc đều mang những nguồn năng lượng tương ứng. Trong cuộc sống thường nhật, không ai muốn nghe những lời nói không hay, thô tục; đặc biệt là ngày đầu xuân năm mới. Trong ngày khởi đầu của cả năm, người ta thường kiêng nói những điều gở, không hay...
Tục xông đất hay xông nhà đầu năm thể hiện tinh thần luôn hướng đến những điều tốt đẹp; may mắn trong truyền thống văn hóa của dân tộc.
Trên đây là những lý giải thế nào là xông đất đầu năm. Vậy xông đất đầu năm như thế nào?
3. Xông đất đầu năm như thế nào?
3.1. Chọn người xông đất đầu năm như thế nào?
Phần lớn các gia đình chọn người xông đất có tuổi hợp với chủ nhà; hay hợp với linh vật của năm đó; và tránh tuổi “tứ hành xung”. Gia chủ sẽ chọn những người có tên đẹp; thiên can; địa chi... phù hợp.
Có gia đình sẽ lựa chọn từ trước người khách đầu tiên đến xông đất vào đêm Giao thừa hoặc sáng mùng 1 Tết. Trường hợp gia đình không chọn người hợp tuổi đến xông đất mà để tự nhiên thì gia chủ sẽ thuận theo tự nhiên; không khắt khe trong việc chọn người đến xông nhà.
Khi chọn người xông đất đầu năm, gia chủ quan tâm đến những tiêu chí như: sức khỏe; tài đức; sự thành đạt; tấm lòng rộng lượng; con cái đông đủ; nhà không có tang... Những người có những tiêu chí này tốt được coi là người “vía” tốt; sẽ đem lại luồng sinh khí mới, tốt lành trong năm mới cho gia chủ.
Chúc Tết xông đất đầu năm như thế nào?
Khi đến xông đất nhà gia chủ, người xông đất nên nói những lời tốt đẹp; những điều may mắn; câu chuyện vui vẻ. Đặc biệt, tránh nhắc lại những câu chuyện buồn của năm đã qua. Thời gian lưu lại nhà gia chủ thường trong khoảng 10 - 15 phút. Tùy mối quan hệ với gia chủ mà người xông đất có những lời chúc riêng phù hợp với mong muốn; công việc; hay điều mà gia chủ đang hy vọng.
Những câu chúc thường được sử dụng là: nếu gia đình có người già thì chúc “tăng phúc tăng thọ”, “bách niên giai lão”; nếu gia chủ là người buôn bán thì chúc “làm ăn phát đạt”; “buôn may bán đắt”; “làm ăn phát tài bằng năm bằng mười năm ngoái”; nếu gặp người làm việc trong các cơ quan thì chúc “thăng quan tiến chức”; “thăng chức lên lương”; nếu gặp trẻ em thì chúc các cháu “chăm ngoan học giỏi”; “học hành đỗ đạt”...
Phong tục xông đất ở các nơi đa phần đều tương tự nhau. Người đến xông đất thường chuẩn bị sẵn những bao lì xì để mừng tuổi người già; trẻ nhỏ; và chúc năm mới cả gia đình. Người đến xông đất cũng được chủ nhà chúc mừng năm mới lại, lì xì và nói những lời chúc tốt đẹp.
Gia chủ khi có người đến xông đất sẽ tin tưởng năm mới có nhiều điều tốt lành, may mắn đến với cả gia đình. Người đi xông đất cũng rất vui vì họ đã cho đi những điều tốt đẹp gửi tới người khác. Tâm ứng tương thông, người cho và người nhận đều vui vẻ, hạnh phúc; cùng đón chào một năm mới bình an.
3.2. Những điều kiêng kỵ khi xông đất đầu năm
Dưới đây là một số lưu ý khi xông đất đầu năm mới:
- Trang phục của người xông đất: nên mặc đồ có màu sắc tươi sáng, nhã nhặn; thể hiện sự lạc quan, tích cực. Tránh mặc đồ tối màu, màu đen và màu trắng.
- Khi đến xông đất nhà người khác: phụ nữ đi cùng nên vào sau nam giới vì nhiều người cho rằng, phụ nữ xông đất sẽ không may mắn; nam giới được ưu tiên hơn vì nam giới đại biểu cho dương khí, năm mới cần dương khí đến nhà.
Trong thực tế, vận mệnh, sự bình an, phát tài, phát lộc của mỗi người, mỗi gia đình không hoàn toàn phụ thuộc vào người đến xông đất đầu năm mới. Tuy nhiên, phong tục xông đất thể hiện tinh thần hướng đến cái Thiện của con người; hướng đến những điều tốt đẹp. Đây là một nét đẹp trong văn hóa truyền thống được truyền thừa và tiếp nối qua các thế hệ.
Hy vọng bài viết đã mang đến những thông tin hữu ích cho bạn khi tìm hiểu thế nào là xông đất đầu năm và xông đất đầu năm như thế nào. Cầu chúc mọi điều tốt đẹp, bình an sẽ đến với mọi người, mọi nhà trong dịp đầu năm mới!
Nguyên Anh
