Trong bối cảnh dư luận đang xôn xao về chuyến thăm Trung Quốc của Tổng thống Brazil Luiz Inácio Lula da Silva từ ngày 12/4, lãnh đạo hai nước này đã ký kết hơn 20 thỏa thuận song phương mới.
Nhìn bề ngoài, đây chỉ là một chuyến thăm ngoại giao bình thường. Tuy nhiên, một số người cho rằng đây minh chứng cho việc Hoa Kỳ đang dần không còn được Brazil ưu tiên.
Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Brazil, ngoài ra cả hai quốc gia này đều hoạt động với tư cách là thành viên nền tảng của khối thương mại BRICS. Khối này cũng bao gồm Nga, Ấn Độ và Nam Phi. Các thành viên của khối BRICS công khai chia sẻ mong muốn thay thế vị thế là đồng tiền chung trong giao dịch thương mại và tiền tệ dự trữ quốc tế của đồng USD.
Kể từ khi ông Lula nhậm chức tổng thống của Brazil, giới chức và giới chuyên gia Mỹ đã bày tỏ mối quan ngại về việc nước này sẽ thay đổi chính sách theo hướng có lợi cho chính quyền Bắc Kinh và các chế độ chuyên chế khác.
Đầu tiên là việc ông Lula đã chào đón các tàu chiến Iran vào ngày 26/2/2023. Sau đó vào ngày 29/3/2023, ông Lula tiếp tục tuyên bố rằng Brazil sẽ bắt đầu sử dụng đồng nhân dân tệ của Trung Quốc, thay vì đồng USD, trong các giao dịch thương mại.
Trong cuộc họp của Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Hoa Kỳ vào tháng 3/2023, Thượng nghị sĩ James Risch nói ông khá lo lắng khi chứng kiến Brazil ngày càng hợp tác nhiều hơn với “những ảnh hưởng xấu từ nước ngoài”, trong đó có Trung Quốc.
Ông Brian Nichols - Trợ lý Ngoại trưởng phụ trách các vấn đề Tây bán cầu tại Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, cũng có đồng quan điểm rằng ông “vô cùng lo ngại” về khoản đầu tư lớn của Trung Quốc.
Một phần của thỏa thuận Brazil-Trung Quốc bao gồm việc sử dụng Ngân hàng Phát triển Mới (NDB) do Bắc Kinh hậu thuẫn làm trung tâm thanh toán bù trừ đồng nhân dân tệ. Mục tiêu cho việc này là tăng khối lượng và sức mạnh của đồng nhân dân tệ của Trung Quốc ở châu Mỹ.
Tại Thượng Hải vào ngày 13/4/2023, Ông Lula đã được chứng kiến lễ nhậm chức thống đốc ngân hàng NDB của bà Dilma Rousseff. Bà Rousseff từng là một chiến binh du kích theo chủ nghĩa Mác những năm 1960 và là cựu tham mưu trưởng của ông Lula. Bà cũng từng giữ chức vụ tổng thống Brazil từ năm 2011, cho đến năm 2016, bà Rousseff đã bị quốc hội Brazil luận tội vì quản lý ngân sách yếu kém.
-
- Cựu tổng thống Brazil, Luiz Inacio Lula da Silva nói chuyện với Tổng thống Brazil khi đó là Dilma Rousseff khi ông tuyên thệ nhậm chức chánh văn phòng mới tại Cung điện Planalto vào ngày 17/3/2016, tại Brasilia, Brazil. (Hình ảnh Igo Estrela/Getty Images)
Bà Rousseff là người đã giám sát quá trình hình thành của ngân hàng NDB, và việc bổ nhiệm bà làm thống đốc NDB chỉ là một trong những quyết định khiến giới chức phương Tây phải “đau đầu” của chính quyền Brazil.
Các nhà phân tích cho rằng việc Brazil rời bỏ đồng USD, và ưu tiên các chế độ chuyên chế cho thấy Brazil đang coi trọng mối quan hệ ngoại giao với khối BRICS, đặc biệt là Trung Quốc, hơn là với Hoa Kỳ.
Dấu hiệu trước cơn bão
Một số người Brazil khẳng định rằng ông Lula đã có kế hoạch từ trước trong việc thắt chặt quan hệ với Trung Quốc và biến khối BRICS trở thành tâm điểm chú ý.
Trả lời phỏng vấn với tờ The Epoch Times, cựu Bộ trưởng Ngoại giao Brazil Ernesto Araújo cho rằng “Mục đích của khối BRICS là muốn hủy bỏ tư cách cường quốc thế giới của Hoa Kỳ”.
Ông Araújo cho biết từ trước khi ông ông trở lại văn phòng vào tháng 1/2023, ông Lula đã tập trung vào việc tăng cường quan hệ với các chính phủ chống Mỹ.
Nhưng ông Araújo không lấy gì làm ngạc nhiên. Ông Lula, cùng với cựu tổng thống Venezuela Hugo Chavez, là thành viên sáng lập của khối UNASUR, một khối thương mại Nam Mỹ được thành lập vào năm 2008. Ông Chavez từng tuyên bố rằng khối UNASUR được thiết kế để chiếm đoạt ảnh hưởng của Hoa Kỳ trong khu vực.
Ông Araújo nhấn mạnh rằng trong thời gian ông còn làm bộ trưởng ngoại giao dưới thời cựu Tổng thống Jair Bolsonaro, chương trình nghị sự của khối BRICS không nhận được nhiều sự quan tâm. Tuy nhiên, dưới sự lãnh đạo của ông Lula, Trung Quốc và BRICS lại nằm vị trí đầu bảng trong danh sách ưu tiên chính trị của Brazil.
“Bây giờ, rõ ràng là ông Lula vô cùng tín nhiệm khối BRICS”, ông Araújo bày tỏ.
Trong chuyến thăm Trung Quốc của ông Lula, Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã đưa ra một thông cáo báo chí vào ngày 14/4/2023, nói rằng chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tuyên bố Trung Quốc và Brazil là “hai quốc gia đang phát triển, và hai thị trường mới nổi lớn nhất ở Đông và Tây bán cầu”.
Thông cáo cũng cho biết hai quốc gia này có một số “lợi ích chung mở rộng".
Theo một số nhà phân tích an ninh, những “lợi ích chung mở rộng" này có thể gây nguy hiểm cho Hoa Kỳ.
Bà Irina Tsukerman là nhà phân tích an ninh khu vực, đồng thời là người sáng lập công ty tư vấn Scarab Rising tại Hoa Kỳ. Bà nói với The Epoch Times rằng: “Tuy việc Brazil hợp tác với Trung Quốc không phải chuyện ngày một ngày hai, song lần hợp tác này có thể gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực”.
-
- Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula da Silva (trái) nói chuyện với Đại sứ Trung Quốc (phải) tại Brazil Palacio do Planalto ở Brasilia vào ngày 3/2/2023. (SERGIO LIMA/AFP qua Getty Images)
Bà Tsukeman cũng lưu ý rằng Trung Quốc đã mua được lòng trung thành của Brazil nhờ bơm một lượng lớn tiền mặt vào nền kinh tế nước này. Điều này sẽ khiến cho những động thái chống phương Tây của Bắc Kinh trở nên khó đối phó hơn.
“Brazil, giống như Venezuela, cũng sắp trở thành trung tâm của các mạng lưới hậu thuẫn Trung Quốc mạnh mẽ trên khắp châu Mỹ Latinh. Chẳng hạn như mạng lưới tình báo, hay các băng đảng ma túy Trung Quốc hỗ trợ thực hiện các hoạt động buôn bán fentanyl… Những ảnh hưởng chính trị mà Brazil tạo ra cũng sẽ theo chiều hướng có lợi cho phía của Bắc Kinh, và bất lợi cho an ninh của Hoa Kỳ”, trích lời bà Tsukeman.
Các lệnh cấm của Hoa Kỳ sẽ bị giảm tầm ảnh hưởng
Việc đồng USD bị giảm giá trị sẽ làm giảm sức mạnh của các lệnh cấm, từ đó gây rủi ro cho anh ninh quốc gia của Hoa Kỳ.
Hoa Kỳ đã kêu gọi nhiều quốc gia áp dụng các chương trình trừng phạt kinh tế nặng nề đối với Nga, trong bối cảnh nước này đang liên tục tấn công Ukraine. Vì thế, các khu vực bị ảnh hưởng bởi sự sụp đổ kinh tế của cuộc xung đột Nga-Ukraine, điển hình là khu vực Mỹ Latin như Brazil hay Argentina, đang phải tìm kiếm một đồng tiền dự trữ khác thay cho đồng USD.
Đây là lý do khiến cho một số nước “bỏ rơi” đồng USD và lên kế hoạch xây dựng cơ sở cho một loại tiền dự trữ toàn cầu mới. Đây cũng là mục tiêu chính trong danh sách các mục tiêu của khối BRICS.
Ở quy mô đủ lớn, việc “phi đô la hóa” sẽ làm suy yếu sức mạnh của các biện pháp trừng phạt mà Hoa Kỳ đang sử dụng ở nước ngoài, từ đó làm suy yếu một trong những vũ khí phi quân sự mạnh nhất của Hoa Kỳ.
Gần một nửa các hoạt động thương mại toàn cầu được thực hiện bằng đồng USD. Đồng USD cũng chiếm 60% tổng lượng dự trữ ngoại tệ quốc tế.
Nhưng vào năm 2022, lạm phát tăng cao khiến nền kinh tế của nhiều quốc gia bị tê liệt, và việc liệu có một loại tiền tệ khác có thể thay thế cho đồng USD hay không đã được mang ra để bàn luận.
-
- Đồng bảng Ai Cập, đồng bảng Anh và tiền đô la Mỹ. (Khaled DESOUKI/AFP qua Getty Images)
Bà Tsukerman cho hay: “Tuy đồng nhân dân tệ của Trung Quốc chưa thể ngay lập tức thay thế đồng USD làm tiền tệ quốc tế trong tương lai gần, song việc một số nước đã bắt đầu sử dụng đồng nhân dân tệ sẽ làm suy yếu tầm ảnh hưởng tài chính và các biện pháp trừng phạt kinh tế của Hoa Kỳ, từ đó tạo điều kiện cho các nước như Trung Quốc, Nga, hoặc thậm chí là các đồng minh của trong khu vực của những nước này có thể lách lệnh trừng phạt”.
Ông Brian Nichols thì cho rằng chính quyền của Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden muốn chứng minh Hoa Kỳ vẫn là “bến đỗ hứa hẹn nhất" cho tương lai của các quốc gia trên thế giới.
“Chúng tôi thấy rằng ĐSCTQ đang đưa ra những lời hứa sai sự thật về chất lượng, cũng như các khoản nợ liên quan đến các khoản đầu tư của họ”, ông Nichols nói thêm.
Ngọc Hạ biên dịch
