Cuộc binh biến của Wagner gây nên ngàn sóng gió, không chỉ ảnh hưởng đến diễn biến cuộc chiến Nga-Ukraine, mà thậm chí còn tác động lớn đến tình hình chính trị nước Nga, kể cả cục diện thế giới. Ông trùm của Wagner, Prigozhin, là người như thế nào?
Vào đầu những năm 1990, Vladimir Putin vẫn đang lái taxi ở St. Petersburg, kiếm được chưa đến 100 đô la một tháng, còn Prigozhin đang bán bánh mỳ kẹp xúc xích trên quảng trường sau khi ra tù, có thể kiếm được hơn 1.000 đô la mỗi tháng, được coi là một khoản tiền khổng lồ vào thời điểm đó. Hơn 30 năm sau, hai người đàn ông này đã trở thành những nhân vật quyền lực hàng đầu nước Nga, đặc biệt là Prigozhin - người không có mối quan hệ, kỹ năng hay vốn liếng nào.
Từ kẻ lưu manh tù tội đến ông trùm kiếm tiền như nước
Prigozhin vốn là một kẻ lưu manh có đầu óc kinh doanh. Ông ta đã ở tù 9 năm, vì đã phạm các tội như ăn trộm, cướp của, tổ chức mại dâm… Ông ta làm bất cứ việc gì miễn là kiếm được tiền.
Prigozhin lần đầu tiên bán bánh mỳ kẹp xúc xích ở St. Petersburg, sau đó bắt đầu kinh doanh dịch vụ ăn uống, và đã kiếm được hũ vàng đầu tiên vào thời điểm đó.
Đầu óc kinh doanh của Prigozhin thể hiện ở đây. Prigozhin đã nhanh chóng đầu tư toàn bộ số tiền của mình vào một tòa nhà hải quan cũ ở St. Petersburg, rồi mở 1 nhà hàng các món ăn cổ xưa, 1 nhà hàng các món ăn Tây. Prigozhin mời một chuyên gia viên pha chế người Pháp, thuê một chuyên gia nhà hàng giỏi. Prigozhin còn tổ chức một đội múa thoát y.
Có một lần mấy quan chức cao cấp vào dùng bữa, ăn xong họ nói, đồ ăn ở đây ngon, nhưng thoát y vũ này mất giá quá. Prigozhin phản ứng tức thì, ngay lập tức giải tán đội múa thoát y. Sau đó, Prigozhin trang hoàng nhà hàng thành một cảm giác sang trọng, quý phái, và thế là những người giàu có đó bắt đầu đến đó.
Sau đó, Prigozhin đã mang về một con tàu bị hỏng và sửa chữa lại thành một nhà hàng di động rất sang trọng tên là Nhà hàng Tân Đảo. Khi đó, nhà hàng này trở thành một tòa nhà mang tính biểu tượng ở St. Petersburg. Vì vậy, khi Tổng thống Putin chiêu đãi Tổng thống Pháp Jacques Chirac đến thăm vào năm 2001, ông Putin đã dùng bữa tại Nhà hàng Tân Đảo.
Vào thời điểm đó, Tổng thống Putin lên nắm quyền chưa được bao lâu, Prigozhin đã nắm bắt cơ hội này và tổ chức một bữa tiệc sinh nhật cho Tổng thống Putin khiến Putin rất hài lòng. Thế là từ đó về sau, Prigozhin liền trở thành người cai thầu quốc yến của Điện Kremlin. Đây cũng là lý do mà sau này người ta đồn rằng Prigozhin là đầu bếp của Putin.
-
- Doanh nhân Yevgeny Prigozhin cho ông Vladimir Putin (khi đó là Thủ tướng) xem nhà máy sản xuất bữa ăn trưa cho học sinh của ông bên ngoài Saint Petersburg vào ngày 20 tháng 9 năm 2010. (Ảnh: ALEXEY DRUZHININ/SPUTNIK/AFP via Getty Images)
Ngay sau đó, rất nhiều suất ăn ở Mátxcơva như suất ăn quân đội, bệnh viện, trường học… về cơ bản đều do Prigozhin cung cấp. Prigozhin có ba công ty ký hợp đồng tất cả các hoạt động kinh doanh này. Sau đó, Prigozhin tiếp tục mở rộng đế chế kinh doanh của mình, làm phim và đồng thời thành lập một tập đoàn truyền thông.
Sau đó Prigozhin bước vào Wagner. Rất nhiều người cho rằng Prigozhin là chỉ huy Wagner, nhưng ông ta không phải là chỉ huy, Wagner không hiểu quân sự. Điều đặc biệt duy nhất của Prigozhin ở Wagner là ông ta đã tìm ra mô hình kinh doanh cho những lính đánh thuê này. Ông ta cung cấp dịch vụ bảo vệ và giúp chính quyền giải quyết một số vấn đề như ở Trung Phi và Syria.
Đi theo 'Đại ca' thì phát đại tài, phản bội Putin thì tương lai mờ mịt
Có thể nói Phúc tinh của Prigozhin chính là Tổng thống Putin - Đại ca của Prigozhin. Nếu không có người chống lưng quyền uy lớn như Putin, trong một xã hội luôn có sự thông đồng giữa các quan chức chính phủ và giới kinh doanh như nước Nga, thì Prigozhin không thể phát tài được.
Vì vậy, Prigozhin đã đi theo Đại ca, và khi Putin thăng tiến suốt chặng đường, từ St. Petersburg đến Moscow, Putin trở thành tổng thống và công việc kinh doanh của Prigozhin phát triển mạnh mẽ. Prigozhin cũng hết sức trung thành với Putin.
Nếu chúng ta so sánh Putin với Tống Giang trong “Thủy Hử”, thì Prigozhin là Lý Quỳ. Lý Quỳ ăn nói những lời bậy bạ, nói những lời hung ác, nhưng lại là người bảo vệ nhân phẩm và quyền uy của Tống Giang rất đắc lực. Do đó, Lý Quỳ đã được Tống Giang biệt đãi, trọng dụng.
Trên thực tế, trong 20 năm qua, mối quan hệ giữa Prigozhin và Putin là như vậy Putin sử dụng Prigozhin để cân bằng một số người trong bộ máy quyền lực, chẳng hạn như Shoigu và Gerasimov. Đây cũng là 2 trọng thần mà Putin dựa vào để kiểm soát sức mạnh quân đội. Tuy nhiên, nếu hai đại thần này lại không thần phục thì sẽ nguy hiểm cho cái ghế Tổng thống, thậm chí tính mạng của Putin, vì vậy Putin cần sử dụng Prigozhin để cân bằng. Prigozhin chính là một nhân vật như vậy.
Tình hình hiện nay là một sự thay đổi đột ngột, tức là cuộc chiến diễn ra rất bất ngờ, hoàn toàn khác với quá trình chiến tranh do Putin thiết kế ban đầu, vì vậy cả hai bên đều chịu thiệt hại. Đặc biệt Prigozhin cảm thấy rằng tôi đã mất hàng chục nghìn binh lính, nhưng những lợi ích mà anh đã hứa không được thực hiện.
Theo lời của Prigozhin, anh không cho tôi đạn dược, thậm chí bạn còn bắn tên lửa vào doanh trại của tôi, giết chết hơn 2.000 binh lính của tôi, tôi phải tìm Shoigu để giải quyết các món nợ.
Tất nhiên, những lời này của Prigozhin có thể không đáng tin, nhưng rõ ràng Putin đã không hoàn toàn kiểm soát được Prigozhin nữa. Cứ cho là có những điều Putin đã hứa trong quá khứ, nhưng với tình hình hiện tại, thì Putin cũng không thể nào thực hiện lời hứa với Prigozhin được. Thế là Prigozhin chơi hết mình, đem quân đến Moscow. Chính cấu trúc kim tự tháp quyền lực do Putin thiết kế đã có vấn đề, nó đã đạt đến cực điểm và gặp phải nút thắt cổ chai, đây mới là điểm nhấn thực sự.
Một người ở dưới đáy của xã hội muốn vươn lên thì không có cách nào khác ngoài việc đi con đường xã hội đen, hoặc theo con đường thông đồng giữa quan chức chính phủ và doanh nhân để tham nhũng. Nhưng vấn đề là người bình thường không có quan hệ gì, nếu muốn mua chuộc những người như Putin, lúc đó là phó thị trưởng St.Petersburg, muốn lấy lòng người khác, chưa chắc họ đã thích anh.
Prigozhin sau này làm vì phục vụ ăn uống, Putin thường cùng Prigozhin ăn cơm ở đây, nên Prigozhin và Putin đã thiết lập quan hệ cá nhân rất bền chặt.Đây là yếu tố quan trọng nhất đảm bảo Prigozhin sau này dù làm gì cũng sẽ thành công.
Tuy nhiên, với tính toán sai lầm của Putin trong cuộc chiến Ukraine, mối quan hệ này đã bị thử thách, giờ đây có vẻ như phép thử này đã chạm đến lưỡi dao, khó có thể nói tính mạng của Prigozhin có thể giữ được hay không.
Kiêu hùng thời loạn - cuộc binh biến phá hỏng quân bài của Putin
Prigozhin chắc chắn là một nhân vật tên tuổi, anh hùng không hỏi xuất thân. Tất nhiên Prigozhin không phải là anh hùng, nhưng Prigozhin chắc chắn là một kiêu hùng thời loạn. Hầu hết các nhân vật như thế này đều có những hạn chế riêng, mục tiêu chính của Prigozhin lần này là nhắm vào các lãnh đạo đương nhiệm của quân đội Nga, một là Bộ trưởng Quốc phòng Shoigu, hai là Tổng tham mưu trưởng Nga Gerasimov.
-
- Tổng thống Nga Vladimir Putin (trái), cùng với Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu (phải), tới dự cuộc duyệt binh hải quân đánh dấu Ngày Hải quân Nga, tại St. Petersburg, hôm 31/7/2022. (Ảnh: Olga Maltseva/AFP/Getty Images)
Trên thực tế, mâu thuẫn giữa Shoigu và Prigozhin đã có từ lâu, hoạt động kinh doanh lớn trước đây của Prigozhin là gia công cung cấp suất ăn, thực phẩm cho quân đội Nga, doanh thu hàng năm của ông là 1 tỷ đô la Mỹ. Khi Shoigu nhậm chức vào năm 2013, ông đã cải tổ quân đội và hủy bỏ công việc kinh doanh này, sau đó Prigozhin đã không hài lòng và nói xấu Shoigu cho đến tận bây giờ.
Ngoài quân đội, Prigozhin còn có mâu thuẫn với nhiều người trong giới thân cận của Putin, chẳng hạn như Thị trưởng St. Petersburg Beglov, và trợ thủ quan trọng nhất của Putin, Giám đốc Văn phòng Tổng thống Kiriyenko. Mâu thuẫn giữa Prigozhin và họ là tương đối lớn. Chính vì vậy, Prigozhin có rất nhiều kẻ thù ở giới chóp bu nước Nga. Sở dĩ Prigozhin thăng tiến liên tục trong những năm qua chủ yếu là nhờ sự hậu thuẫn của Putin.
Prigozhin mặc dù xuất thân là thường dân nhưng ông ta lại coi thường những người trong giới thượng lưu. Khi sự nghiệp của Prigozhin ngày càng lớn, thì tham vọng của ông ta cũng ngày càng lớn. Khi Nga chiếm Crimea vào năm 2014, Wagner đã đóng một vai trò lớn. Prigozhin lúc này bắt đầu bước vào giới chính trị cốt lõi của Nga, nhưng những người trong giới thường coi thường Prigozhin, và ông ta cũng coi thường họ.
Prigozhin là loại người có một chút năng lực, nhưng lại có mâu thuẫn lớn với hệ thống quan chức cốt lõi. Loại người này không thể để quá lớn, nếu để ông ta quá lớn, thì ta nhất định sẽ có vấn đề lớn với quân chính quy, xung đột, chiến tranh, rất nguy hiểm.
Trong những ngày đầu, Wagner chủ yếu bao gồm các cựu binh, những người có bản lĩnh hơn người và có kinh nghiệm chiến đấu, những người này đều là quân nhân chuyên nghiệp, nên có thành tích rất xuất sắc trên chiến trường Chechnya.
Khi bắt đầu Chiến tranh Nga-Ukraine, Prigozhin đã can thiệp vào các hoạt động quân sự, và Wagner bắt đầu mở rộng quy mô lớn, chiêu mộ một số lượng lớn người trong các nhà tù của Nga. Ngoài việc cho tiền, Prigozhin còn áp dụng luật lệ của xã hội đen. Chúng ta đã thấy Prigozhin dùng búa tạ đập chết những kẻ đào ngũ và những kẻ phản bội trong video. Prigozhin đã đưa luật lệ của xã hội đen này vào quân đội. Trên thực tế, áp dụng luật xã hội đen là chú định thất bại, cuối cùng chắc chắn sẽ xảy ra chuyện.
Ngoài những sĩ quan chuyên nghiệp trong quân đội Nga, Prigozhin còn thuê nhiều kẻ liều lĩnh, và nhiều người trong số họ ngồi tù, vì vậy những người trong tù muốn được tự do, và đánh trận là một con đường. Họ trở thành lính đánh thuê của Wagner, và sau khi phục vụ trong sáu tháng, mức lương của họ khá cao, cao hơn nhiều so với những người lính trong quân đội Nga, lại còn được tự do. Vì vậy những kẻ liều lĩnh này chiến đấu rất hiệu quả, vượt xa trình độ chiến đấu của quân đội của Bộ quốc phòng Nga.
Bakhmut - khúc xương khó gặm này cuối cùng cũng bị Prigozhin bẻ gãy, Prigozhin cảm thấy mình có công lớn, vênh vang tự đắc. Prigozhin cảm thấy mình rất mạnh, và lại có quan hệ tốt với Putin, nên đã mắng nhiếc các lãnh đạo quân sự cấp cao của Putin. Prigozhin rất thông minh, nhưng lúc này Putin không có cách nào vì thể diện của Prigozhin mà đắc tội hai nhà lãnh đạo quân sự cấp cao. Đây chính là tình thế tiến thoái lưỡng nan của Putin. Prigozhin xưa nay vốn là tay chân đắc lực của Putin, là thế lực Putin dùng để cân bằng với thế lực của các tướng lĩnh cao cấp của Bộ quốc phòng. Cuộc binh biến của Wagner khiến Putin vừa sợ vừa tức giận, buộc phải cắn răng ‘chặt tay’. Tương lai ông trùm Prigozhin ra sao, có lẽ rất mờ mịt.
Theo "Diễn đàn tinh anh" - Epoch Times, NTD
Đại Minh lược dịch
