Đại thiện như nước: Cách hoá giải nguy cơ của lão hoà thượng

Khi mới đầu đọc cuộc đối thoại này giữa Hành Giả và Tam Tạng, người ta cảm thấy thật thú vị, nhưng càng đọc chi tiết lại còn thấy rất có đạo lý.

Hành Giả nói: "Lão Tôn có phải là người xấu như vậy không, làm những việc tồi tệ như vậy sao? Thực ra hắn buông thả. Lão Tôn thấy rằng hắn tâm địa thật độc ác, quả là con đã không cùng hắn cứu lửa, chỉ là giúp gió một chút thôi".

Tam Tạng nói: "Trời ơi! Trời ơi! Khi lửa nổi lên, chỉ nên giúp nước, làm sao có thể chuyển thành giúp gió?".

Tôn giả lại nói: "Sư phụ có biết cổ nhân nói, kẻ không có dã tâm hại hổ, hổ cũng không có ý hại người, nó không nhóm lửa, thì con sao lại tạo gió?"

Đây là đoạn trích từ hồi 16 chương “Chùa Quan Âm tăng nhân tham báu vật; Núi Hắc Phong yêu quái trộm cà sa” trong “Tây Du Ký”.

Khi mới đầu đọc cuộc đối thoại này giữa Hành Giả và Tam Tạng, người ta cảm thấy thật thú vị, nhưng càng đọc chi tiết lại còn thấy rất có đạo lý.

“Người không có tâm hại hổ, thì hổ sẽ không có ý hại người”. Ở đây, con hổ có thể được dùng để chỉ về phía đối phương trong cuộc xung đột hoặc khủng hoảng. Vậy mối quan hệ giữa xung đột, khủng hoảng và ý niệm của con người là gì? Và làm thế nào để hoá giải nó? Câu chuyện sau đây có thể đưa tới cho các độc giả một chút cảm ngộ.

Một lão tăng ngồi bên vệ đường, hai mắt nhắm chặt, hai chân kiết già, hai tay chắp dưới vạt áo, nhập định thâm sâu. Đột nhiên, việc thiền định của ông bị cắt ngang. Một giọng nói khàn khàn của võ sĩ bên cạnh cất lên và cầu xin ông: "Sư phụ, xin hãy cho tôi biết Thiên đường là gì! Địa ngục là gì!".

Lão tăng không có phản ứng gì, như thể ông không nghe thấy gì. Nhưng dần dần ông mở mắt ra và một nụ cười xuất hiện trên khóe miệng. Người võ sĩ đứng bên cạnh, sốt ruột như kiến ​​bò trên chảo nóng.

"Ngươi muốn biết bí mật của thiên đường và địa ngục sao?" - lão tăng nói - "ngươi là một người hung hăng, tay chân lấm lem bùn đất, đầu tóc bù xù và bộ râu bẩn thỉu. Trên thanh kiếm vết gỉ sắt loang lổ, nhìn là biết nó đã không được giữ gìn. Ngươi thật là một kẻ xấu xí, mẹ ngươi cho ngươi ăn mặc như một kẻ tiểu nhân. Vậy mà ngươi còn đến hỏi ta về bí mật của Thiên đàng và địa ngục?”.

Vị sư già ngồi bên vệ đường, nhắm mắt, khoanh chân, hai tay chắp dưới vạt áo, đắm chìm trong trầm tư. (Ảnh: Tranh của [nhà Thanh] Nhâm Hùng)

Nghe vậy, người võ sĩ hung hãn trừng mắt nhìn vị sư già, sau đó rút xoạt ra thanh kiếm, dí vào đầu lão tăng. Mặt hắn đỏ như máu, trên cổ lộ ra gân xanh, hắn chuẩn bị chém đầu lão hòa thượng. Ngay khi võ sĩ chuẩn bị ra tay, lão tăng đột nhiên nhẹ nhàng nói: "Đây chính là địa ngục".

Câu nói thản nhiên của vị hòa thượng khiến võ sĩ giật mình kinh hãi, và tràn đầy sự kính nể đối với vị hòa thượng, người dám đem cả mạng sống của bản thân để chỉ giáo anh ta. Thanh kiếm của võ sĩ dừng lại giữa không trung, trong mắt anh ta tràn đầy lòng biết ơn. "Đây chính là thiên đường" - lão tăng lại nói.

Nhân tâm có chỗ vướng mắc thường sẽ sinh ra tư tưởng xấu, nên vô hình trung con người làm tổn thương lẫn nhau. Khi cơn giận bùng lên, kích động đến hai bên thì sẽ xảy ra mâu thuẫn, xung đột, là vì “Người không có tâm hại hổ, thì hổ cũng không có ý hại người”. Đây là nguyên nhân thực sự của mâu thuẫn và khủng hoảng.

Nhiều người đều hiểu nguyên lý lấy nước dập lửa, chứ không phải lấy gió giúp lửa. Tuy nhiên, khi đối diện với ngọn lửa vô hình trong nội tâm, con người thường có xu hướng bộc phát sự tức giận một cách vô ý thức, và kết quả là ngọn lửa càng chiều theo gió càng bùng cháy dữ dội. Đạo gia nói rằng, thân thể con người là một tiểu vũ trụ, phải chăng cũng có tồn tại sự tương ứng với nguyên lý ngũ hành trong không gian của con người?

Từ đó có thể thấy qua câu chuyện trên, vị sư già đã giải thích cho người võ sĩ mối quan hệ giữa thiện ác và nhân quả bằng sức mạnh tư tưởng của mình. “Thượng thiện nhược thuỷ”, chỉ có đại thiện như nước mới là dòng suối trong vắt để tiêu trừ những hiểm nguy tiềm ẩn. Hóa ra đoạn hội thoại ngắn này trong "Tây Du Ký" cũng ẩn chứa một huyền cơ, chỉ cho chúng ta cách thực sự để hoá giải nguy nan.

Theo Triệu Tử Hinh

Minh An biên dịch