Khu vườn truyền thống của Trung Quốc: Thiên nhiên thu nhỏ và hài hòa cùng con người

Những khu vườn truyền thống của Trung Quốc có lịch sử hơn 3000 năm, cho đến ngày nay vẫn rất được trân trọng. Phong cách truyền thống của khu vườn bao gồm các đặc điểm thiết kế chi tiết và tính năng có ý nghĩa. Dù lớn hay nhỏ, khu vườn đều tập trung vào việc truyền tải sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên, nhằm tạo ra một không gian lý tưởng để chiêm nghiệm và thiền định.

Theo truyền thống: có ba loại vườn được chỉ định bằng các ký tự Trung Quốc: Phố 圃, Hựu 囿 và Viên 園. Phố là những khu vườn mà chúng ta hay nhìn thấy ngày nay, thường chỉ có cây cối hoặc trồng rau. Hựu giống như những vườn thú, có tường rào cao, nuôi những động vật và chim chóc để làm thú vui của hoàng cung. Viên, hiện nay trở thành tên gọi chung cho tất cả các khu vườn, khi bạn bước vào giống như chiêm ngưỡng một bức tranh về một không gian khép kín nhỏ, trong đó con người và thiên nhiên hài hòa với nhau.

Triết học

Ảnh hưởng bởi triết lý của Khổng Tử và Đạo gia, khu vườn truyền thống của Trung Quốc mang đậm dấu ấn của việc giác ngộ thông qua sự thống nhất của con người và thiên nhiên, và sự hài hòa đạt được bằng cách kết hợp các nguyên lý tương sinh tương khắc. Người Trung Hoa cổ đại xem khu vườn như một cách thức mô phỏng nghệ thuật của thiên nhiên, được tạo ra một cách cân bằng và hài hòa để gợi lên sự chiêm nghiệm của nội tâm.

Tất cả các khu vườn truyền thống của Trung Quốc đều có bốn yếu tố chính: kiến ​​trúc, thực vật, đá và nước; được kết hợp khéo léo để tạo ra một cảnh quan “tự nhiên” hài hòa.

Kiến trúc được thiết kế với tường rào bao quanh, đặt con người vào tổng thể của thiên nhiên, đồng thời tạo ra những không gian yên tĩnh để suy tư. Các gian nhà phụ, mái hiên, sân trong, lối đi có mái che và các khung cửa hình tròn đều có tác dụng tôn tạo khung cảnh thiên nhiên và tạo ra các không gian khác nhau để ngắm cảnh.

Tại Thương Lãng Đình ở Tô Châu, một lối đi có mái che bao quanh một góc ao, bậc thềm bằng đá xây dưới lan can thấp. (Hình ảnh: G41rn8 qua Wikimedia Commons CC BY-SA 4.0)

Cây cối mang lại cho khu vườn nhiều màu sắc và sức sống, chúng khiến cho vẻ đẹp của khu vườn luôn thay đổi theo mùa, truyền cảm hứng cho niềm tin, sự khiêm nhường và kiên cường. Nhiều loại cây và cây lâu năm được lựa chọn cẩn thận về hình dáng, màu sắc và hương thơm, giúp cho bầu không khí được thư giãn. Những chiếc lá xào xạc trong gió hoặc hứng nước khi mưa rơi thường được chọn để tạo hiệu ứng âm thanh. Cây ăn quả, hoa mẫu đơn, diên vỹ, tử đinh hương và hoa hồng thường được trồng vì có hoa thơm và hấp dẫn.

Đá tượng trưng cho sức mạnh và sự ổn định, mang lại cho người ta một cảm giác vững chãi về vị trí. Đá có thể được sắp xếp từ nhỏ đến lớn, bắt chước thiên nhiên tạo ra những ngọn núi hùng vĩ tượng trưng cho đức hạnh tinh túy trong các bức tranh Trung Quốc, hoặc được đặt trong những bức tranh khảm tinh xảo dùng làm lối đi, đồng thời còn giúp bấm huyệt cho du khách khi đi chân trần.

Nước luôn chuyển động, nhân cách hóa cuộc sống và kích thích tâm trí. Nước tượng trưng cho sự giao tiếp và ước mơ, nước nắm giữ một vị trí trung tâm trong khu vườn. Trong các ao nhỏ thường được thả cá và hoa sen, hoa súng… Nước là tâm điểm kết nối giữa đá và các yếu tố khác được bố trí xung quanh nó.

Yếu tố thứ năm, rất cần thiết cho khu vườn nhưng lại nằm bên ngoài, được gọi là mượn cảnh. Phong cảnh vay mượn là nguyên tắc "kết hợp cảnh quan nền vào thành phần của một khu vườn" được tìm thấy trong thiết kế vườn truyền thống Trung Hoa. Những ngọn núi xa xôi hoặc các điểm dừng chân ngắm cảnh được sắp xếp có chủ đích tạo nên một khung cảnh thiên nhiên thu nhỏ trong khu vườn khép kín. Một sự kết hợp cẩn thận và hài hòa của tất cả những yếu tố này có khả năng gợi lên suy nghĩ sâu sắc và sự bình yên từ bên trong.

Vườn Dự Viên của triều nhà Minh là một kiệt tác rộng 5 mẫu Anh với các hòn non bộ, chạm khắc và nghệ thuật sân vườn đặc sắc. (Hình ảnh: MojoBaron qua Flickr CC BY-SA 2.0)

Tạo ra một bầu không khí bí ẩn và huyền ảo

Những khu vườn Trung Quốc thường gợi nhớ đến những ngọn núi bất tử trong truyền thuyết. Nơi con người có thể khám phá trí huệ của bản thân và vẻ đẹp vô hạn của thiên nhiên. Đi bộ qua khu vườn giống như vào một thế giới khác, với những trải nghiệm phong phú và cơ hội khám phá bản thân.

Cảm giác như khu vườn cất chứa nhiều điều bí ẩn, bằng cách tạo ra các vật cản che khuất tầm nhìn, lối đi quanh co, bất đối xứng và chú ý tới từng tiểu tiết. Không có bất gì yếu tố nào nổi bật đến mức thu hút toàn bộ sự chú ý, và do đó tâm trí được tự do đi lang thang, cân nhắc và suy nghĩ không ngừng.

Lưu Viên, một trong những khu vườn lớn nhất ở Tô Châu, rất đẹp và tinh tế, có các khu vườn cảnh đẹp mắt, vỉa hè, hồ bơi và gian nhà nghỉ cho mỗi mùa. (Hình ảnh: zhanyoun qua Wikimedia Commons CC BY 2.0)

Phong thủy là yếu tố quan trọng trong đời sống tinh thần của người Trung Hoa cổ đại. Phong thủy được sử dụng để nâng cao sức mạnh và năng lượng của các yếu tố tự nhiên. Mỗi khía cạnh của cuộc sống con người được đại diện bởi các yếu tố khác nhau, và được đặt trong những khu vực cụ thể của khu vườn.

Sức khỏe được đặt làm trung tâm của khu vườn, với một vùng nước, hòn đảo hoặc ngọn núi mang tính biểu tượng. Công việc và kinh doanh được thể hiện ở hướng Bắc, thông qua đá và nước thường sử dụng màu xanh lam và đen. Tình yêu tượng trưng bằng màu đỏ trong hoa, đèn lồng hoặc những vật dụng trang trí khác được thiết lập ở hướng Nam. Trí tuệ được đặt ở hướng Đông, với sự sắp xếp cầu kỳ của nhiều loại cây khác nhau. Ở hướng Tây, đại diện cho bằng hữu là màu trắng và được tô điểm bằng các vật trang trí bằng kim loại.

Mặc dù thiết kế sân vườn truyền thống của Trung Quốc được lên kế hoạch cẩn thận đến từng chi tiết nhỏ nhất, tuy nhiên sự khéo léo ở chỗ nó trông có vẻ tự nhiên, không có sự can thiệp của con người. Việc hòa mình vào thiên nhiên mang lại sự bình yên cho tâm hồn.

Lưu Viên, ở quận Hoàng Phố, Thượng Hải, của một vị quan thời nhà Minh. Nghệ thuật chạm khắc con công thể hiện chi tiết tinh xảo của kiến trúc hiện diện trong khu vườn. (Hình ảnh: qua Flickr CC BY 2.0)

Lịch sử

Với sự khởi đầu không mấy khiêm tốn dưới thời nhà Thương và Tây Chu, được coi là nơi săn bắn của hoàng đế, khu vườn Trung Quốc đã phát triển qua các triều đại để trở thành một biểu tượng thiên nhiên thơ mộng được tinh chỉnh. Một khu vườn/công viên mở rộng của hoàng đế được phát triển vào thời Tần và Hán bao gồm một ao-đảo, có nhiều loại thực vật.

Sau đó, khi nền kinh tế của Trung Quốc phát triển mạnh mẽ trong các triều đại nhà Ngụy và Nam và Bắc triều, các quan chức sẽ thực hiện các chuyến du ngoạn với mục đích duy nhất là trải nghiệm vẻ đẹp tự nhiên. Những nét thẩm mỹ này đã được đưa vào vườn/công viên dưới dạng sông và núi. Sau đó, trong các triều đại nhà Tùy và nhà Đường, những người trí thức đã tìm cách sàng lọc và đưa văn hóa nghệ thuật về vườn, thông qua chủ nghĩa ước lệ tượng trưng. Những tảng đá và hòn đá lớn bắt đầu được sử dụng để tượng trưng cho các ngọn núi trong triều đại nhà Tống và nhà Nguyên.

Các triều đại nhà Minh và nhà Thanh đã mang lại "kỷ nguyên vàng" của thiết kế sân vườn Trung Quốc, với việc xây dựng Vườn Hoàng gia ở Bắc Kinh. Các nhà thiết kế khu vườn đã nâng cao vẻ đẹp tự nhiên bằng nhiều hình thức kiến ​​trúc khác nhau, làm cho khu vườn trở thành một trải nghiệm sống động hơn là một khung cảnh tách biệt.

Sư Tử Lâm Viên, ở Tô Châu, được biết đến với những mảng đá phong hóa cổ xưa, được cho là giống sư tử. Đây là khu vườn Trung Quốc duy nhất còn lại từ thời nhà Nguyên. (Hình ảnh: Liuxingy qua Wikimedia Commons CC BY-SA 4.0)

Những khu vườn nổi tiếng của Trung Quốc

Một số khu vườn đáng yêu nhất ở Trung Quốc được tìm thấy ở Tô Châu, bao gồm Chuyết Chính Viên, Thương Lãng Đình, Lưu Viên và Sư Tử Lâm Viên.

Chuyết Chính Viên là khu vườn lớn nhất và được cho là đẹp nhất của Tô Châu, là một công trình kinh điển từ thời nhà Minh. Được tạo ra bởi một vị quan đã nghỉ hưu và nhà thơ Vương Hiến Thần, cái tên của khu vườn phản ánh mong muốn rút lui khỏi chính trường của ông. Hội họa và thơ ca truyền thống của Trung Quốc đã ảnh hưởng đến thiết kế, trong đó lấy hồ nước làm trung tâm với những cây cầu, dòng suối và một hòn đảo tre.

Thương Lãng Đình được xây dựng vào thời nhà Tống là một khu vườn thượng uyển dành cho các hoàng tử. Nhà thơ và học giả Tô Thuấn Khâm đã tạo ra ảo ảnh quang học với khung cảnh bên trong và bên ngoài, trong đó có các gian nhà phụ, suối nước, cây xanh và địa hình. Năm 2000 nơi đây đã được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới.

Lưu Viên, được gọi là "Vườn Hạnh phúc" ở Thượng Hải được ca ngợi vì kiến ​​trúc tuyệt vời, các mẫu đá ấn tượng và nghệ thuật tinh tế. Được xây dựng trong thời nhà Minh, nó có sáu khu vực riêng biệt, được ngăn cách bởi "các bức tường rồng" mà mỗi khu vực kết thúc bằng một đầu rồng được điêu khắc. Khu vực trung tâm là phần lâu đời nhất của khu vườn. Tại đây có các tòa nhà mang đặc điểm chính của một khu vườn cổ điển Trung Quốc chiếm một phần ba diện tích của Lưu Viên. Một đặc điểm độc đáo là đường đi bộ dài 700 mét có mái che kết nối các khu vực với nhau. Các tính năng của khu vườn trung tâm bao quanh một ao nước với hòn non bộ bằng đá granit tạo thành hang động. Phần phía đông bố trí bố cục xung quanh hòn non bộ "quan vân phong" với sân trung tâm bao quanh là các tòa nhà. Phía sau khu nhà này là một sân nhỏ với "rừng đá", một bộ sưu tập các đá học giả. Phần phía tây chủ yếu là tự nhiên, bao gồm một số đình lâu, một đồi nhân tạo và một khu vườn có nhiều bồn cảnh. Các khu vườn đã bị hư hại nhiều lần theo thời gian, nhưng đã được sửa chữa và hiện được coi là di tích quốc gia.

Từ Tịnh

Theo Visiontimes