Từ câu chuyện của Giám đốc điều hành Amazon Bezos mới hiểu thế nào là ‘Thiện lương’

Tôi luôn nghĩ rằng mình hiểu về lòng tốt, thiện lương, tuy nhiên, một giai thoại thời thơ ấu được chia sẻ bởi Giám đốc điều hành Amazon Bezos đã khiến tôi phải suy nghĩ lại về ý nghĩa của "Thiện lương".

Câu chuyện của Bezos

Bezos rất thương ông bà nội, năm 10 tuổi cậu theo ông bà nội ra ngoài du lịch. Như thường lệ, cậu ngồi trên băng ghế sau của chiếc RV, ông nội lái xe và bà nội ngồi bên cạnh hút thuốc. Bezos ghét mùi khói.

Bezos từ nhỏ đã thích làm một số phép tính số học, cậu nghe quảng cáo biết được mỗi lần hút một hơi thuốc làm giảm hai phút tuổi thọ. Cậu quyết định làm một phép toán cho bà nội, cậu tính xem bà hút bao nhiêu điếu thuốc một ngày, mỗi điếu hút mấy hơi, v.v. Sau đó, cậu cảm thấy hài lòng đưa ra một con số hợp lý.

Tiếp theo, cậu vỗ nhẹ lên người bà đang ngồi trước mặt, vỗ nhẹ vào vai bà một lần nữa và tự hào tuyên bố: “Nếu cứ 2 phút bà hút một hơi thuốc, bà sẽ sống ít hơn 9 năm!”. Bezos đã mong đợi một tràng pháo tay vì sự thông minh và kỹ năng toán học của mình, nhưng thay vào đó, bà của cậu đã bật khóc.

Ông nội đỗ xe bên lề đường, xuống xe, mở cửa sau và đợi Bezos ra ngoài, Bezos nghĩ: Mình đang gặp rắc rối. Ông nội là một người trí tuệ và ít nói, không bao giờ nói những lời cay nghiệt với Bezos, đây có thể là lần đầu tiên? Hay để Bezos xin lỗi bà nội?

Bezos chưa bao giờ gặp phải trường hợp như vậy nên không biết hậu quả sẽ ra sao. Bezos đến bên đứng sau ông nội. Người ông quan sát cậu và bình tĩnh nói: "Jeff, một ngày nào đó con sẽ hiểu rằng thiện lương khó hơn thông minh".

Jeff Bezos tại Amazon Spheres Grand Opening tại Seattle, năm 2018. (Wikipedia/ CC SA BY 2.0)

Thế nào là "Thiện lương"

Sau khi nghe câu chuyện của Bezos, tôi đã thờ ơ với ý nghĩa của "thiện lương" trong một thời gian dài, lời khuyên của Bezos cho bà nội chẳng lẽ không phải là một hành động tử tế?

Đúng vậy, không phải. Nếu không thì ông nội của Bezos đã không dạy anh ấy, và bản thân Bezos cũng nghĩ là không đúng, nếu không anh ấy đã không chia sẻ câu chuyện của mình cho nhiều người. Lúc này, tôi chợt nghĩ đến mình, bỗng nhiên cảm thấy ban đầu mình cũng không phải là người tốt thật sự.

Tôi trước giờ coi mình là một người tử tế, bản thân không vi phạm pháp luật, không làm điều xấu, cũng là người biết điều, hiền lành và chân thật, nghe lời cha mẹ, có trách nhiệm với con cái của mình, về cơ bản tôi đối xử chân thành với người thân và bạn bè. Trên đường đời tương đối suôn sẻ, dù đi đến đâu, danh tiếng cũng tốt. Giờ đây, sự tự tin này đã bị câu chuyện của Bezos đánh đổ.

Vì vậy, tôi rơi vào trầm tư, tôi đã nghĩ rất lâu, rất lâu. Những ngày sau đó, tôi thường nghĩ về câu chuyện nhỏ của Bezos và sự tử tế, thiện lương.

Tôi nghĩ, nếu đúng như vậy thì con cái làm cha mẹ buồn là điều không tốt, cha mẹ giáo dục con cái mà làm con mình khóc cũng không thiện; đồng nghiệp, hàng xóm chơi mạt chược thắng tiền, gây bất hòa vợ chồng, làm gia đình người khác không yên ấm cũng không tốt.

Ngược lại, khi bạn muốn hút thuốc trong công viên, bạn nghĩ rằng sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe của người khác, nhất là phụ nữ có thai và trẻ em nên bạn ngừng hút thuốc, đó là hành động tử tế; bạn nghĩ rằng bấm còi thúc giục xe phía trước khi tắc đường hay đèn xanh đỏ, điều này sẽ làm cho người lái xe phía trước hoảng sợ hoặc tức giận, sẽ xảy ra tai nạn, bạn sẽ thôi bấm còi, hành động của bạn là tử tế, biết nghĩ cho người khác; khi chạy bộ buổi sáng trên đường rừng, bạn nhìn thấy những con chim trên đường phía trước, sóc đang tìm thức ăn, thấy bạn chúng sợ hãi, nên bạn thay đổi tuyến đường của bạn, hành động của bạn là tốt...

Nếu đúng thì những hành vi này đều là những hành vi văn minh hiện đại, và những hành vi văn minh là hiện thân của lòng nhân ái. Có nghĩa là, người văn minh là người tử tế; gia đình có nếp nhà văn minh là gia đình nhân hậu; và đất nước văn minh cũng là đất nước đang nuôi dưỡng những gia đình thiện lương.

Thiện lương đến từ sự tôn trọng. Tôn trọng người khác, hòa thuận với những người khác trên cơ sở bình đẳng, và có thể nghĩ về người khác bất cứ khi nào là một hành vi tử tế.

Việc làm và lời nói thể hiện rõ tâm ý của một người, thiện lương thể hiện từ trí tuệ, “Người ngu muội làm người ta phiền não, kẻ trí tuệ đem lại cho người ta niềm vui”.

Thiện lương đến từ sự tôn trọng. Tôn trọng người khác, công bằng với người ở chung, trước một chuyện gì đó đều suy nghĩ vì người khác trước, đó là hành vi thiện lương chân chính.

Buổi sáng ngủ dậy đi lại, làm việc nhẹ nhàng, sợ làm phiền người khác; ăn mặc chỉnh tề khi đi dự tiệc; không nói xấu người khác khi tụ tập với người thân, bạn bè, đó chính là người tốt thật sự.

Thiện lương đến từ trí tuệ. Trí tuệ và khôn ngoan là khác nhau. Sự khôn ngoan mang tính tính toán thường thể hiện cái tôi, không để ý đến cảm xúc của người khác, và thường khiến người khác không hài lòng. Ví dụ, Bezos mười tuổi, xuất phát điểm của cậu bé không phải vì sức khỏe của bà nội, mà muốn nhân cơ hội để thể hiện sự thông minh của mình.

Khổng Tử mượn ô

Trí tuệ là hiện thân của “tình yêu”, một tình yêu lớn vượt trên gia đình và tình bạn. Điều này làm tôi nhớ đến một câu chuyện nhỏ về nhà hiền triết Khổng Tử.

Một lần Khổng Tử yêu cầu một chiếc ô khi ông đi du lịch, có người đề nghị mượn nó từ học trò của ông là Tử Hạ, nhưng Khổng Tử nói không. Khổng Tử nói: "Tử Hạ keo kiệt, con đi mượn mà Tử Hạ không cho mượn sẽ khiến Tử Hạ xấu hổ. Lời nói và việc làm của con khiến người khác không hài lòng, làm như vậy là không tốt".

Tử Hạ bủn xỉn không chịu cho người khác mượn ô, đây là bản chất của Tử Hạ, con không thể ép buộc, hãy khoan dung cho những khuyết điểm của Tử Hạ, đừng để khuyết điểm của Tử Hạ lộ ra ngoài, và đừng làm Tử Hạ xấu hổ, đây là một loại của tình yêu lớn, tình yêu có thể bao dung.

Trí tuệ là hiện thân của “tình yêu”. (Tranh: Epochtimes)

Xử lý những việc nhỏ nhặt trong cuộc sống một cách hợp lý cũng là một biểu hiện của người tử tế, người ta thường nói “mắng người không vạch khuyết điểm, đánh người không đánh vào mặt”, có lẽ điều này cũng đúng.

Lòng tốt đến từ người nhân đức. Một người nhân từ có thể là một nhà tiên tri, hoặc một người tận tụy để hiểu cuộc sống, hoặc một tín đồ tôn giáo thuần thành. Họ nhìn thế giới, con người, và nhìn cuộc sống theo nghĩa rộng, hàng ngàn năm, họ đầu thai vào ba cõi Thần, người và quỷ, họ đã nhìn thấu cuộc sống và nhận ra thế giới. Họ không hài lòng về sự vật hoặc lo lắng về bản thân, họ là những người có bề dày tâm linh nhất định.

Lòng tốt đến từ chính trị. Đôi khi hệ thống chính trị cũng có thể làm cho mọi người tử tế, có hai trường hợp. Một là hệ thống chính trị hợp lý, ngăn chặn sự tàn bạo và thực thi các quy tắc. Kiềm chế lâu ngày sẽ củng cố lời nói và việc làm của con người, hình thành con người văn minh và phép tắc, hành vi và lời nói của bạn sẽ xem xét đến người khác, đây là lòng tốt.

Hai là hệ thống chính trị bất hợp lý, như phân chia giai cấp, phân chia nhân dân thành làm cách mạng và phản cách mạng, một số người chuyên chính một số người khác, những thành phần địa chủ, phú hào “chỉ được phép quy củ, không được phép nói loạn, làm loạn”. Như thế những địa chủ, phú hào trở nên “thiện lương”, nhưng có một số thành phần khác lại trở nên phóng túng, làm những việc không đẹp, tham ô và nhận hối lộ, ăn nhiều chiếm nhiều, thậm chí đào mồ mả.

Trên thực tế, bản thân chế độ độc tài không tử tế, con người được tạo ra bình đẳng, tôn trọng người khác là quy chuẩn lời nói và việc làm cơ bản nhất của mọi người, và nhận được sự tôn trọng cũng là nhu cầu tâm lý cơ bản nhất của mọi người.

Lòng tốt bắt nguồn từ sự yếu mềm. Trong vương quốc động vật, những loài động vật như cừu rất tốt bụng. Giữa loài người cũng có những người như con cừu non, bản tính vốn nhút nhát, sợ sệt, sinh hoạt hàng ngày yếu ớt, chỉ có khả năng chống đỡ chứ không có sức phản kháng, như có câu “Ngựa tốt bị người khác cưỡi, người tốt bị người khác ức hiếp”.

Một số người thậm chí không có khả năng chống đỡ, chẳng hạn như người tàn tật và thiểu năng trí tuệ.

Câu chuyện của Bezos đã mở rộng nội hàm về lòng tốt của tôi rất nhiều, và sự thể hiện của lòng tốt được mở rộng. Tiêu chuẩn về lòng nhân ái được nâng lên, số người đạt tiêu chuẩn sẽ giảm dần. Tôi vốn tự nhận mình là một người tử tế, nhưng bây giờ tôi cảm thấy mình không phải vậy, tôi đã làm rất nhiều điều tổn thương người khác, nói rất nhiều điều làm tổn thương người khác, tôi cảm thấy có lỗi, vì thiếu hiểu biết và xấu hổ. .

Có rất ít người trong sáng và tốt bụng, cái mà chúng ta thường gọi là thiện lương thực ra là lòng tốt. Mọi người sẽ làm một số việc tử tế, một số người làm việc tử tế nhiều hơn, một số người làm việc tử tế ít hơn. Một người làm nhiều việc tốt có thể được gọi là người thiện lương.

Tố Như
Theo Thái Hành Sơn - Epochtimes