Một lời nhắc nhở về đạo đức: ‘Người La Mã trong sự suy đồi’ 

Hơn 200 năm qua, nền văn minh phương Tây đã phát triển vượt bậc, phong phú vô cùng, nhưng liệu đạo đức có theo kịp với sự tiến bộ vật chất đó không?

Trong suốt lịch sử, một số đế chế rất thịnh vượng cuối cùng đã sụp đổ. Đế chế La Mã là một trong những nền văn minh vĩ đại nhất nhưng cuối cùng đã sụp đổ. Nghệ sĩ người Pháp thế kỷ 19 là Thomas Couture có thể cho chúng ta cái nhìn sâu sắc về sự sụp đổ của thành Rome thông qua bức tranh ‘Người La Mã trong sự suy đồi’.

Bức chân dung tự họa của Thomas Couture, họa sĩ và giáo viên lịch sử người Pháp. (Ảnh: wikimedia)

Sự suy tàn của Rome

Các học giả cho rằng sự sụp đổ của Rome do nhiều nguyên nhân: xâm lược, lạm phát, tham nhũng chính trị, chi tiêu quá mức, v.v.. Tuy nhiên, trong bức tranh của họa sĩ Couture, ông chỉ quan tâm đến một điều: đạo đức.

Về cuối triều đại, người La Mã ngày càng thích các hành vi dâm dục. Sự lăng nhăng đã trở thành chuẩn mực, các hoàng đế như Tiberius, Nero, Caligula, Elagabalus và Commodus có những hành vi tình dục không kiềm chế.

Dưới chế độ như vậy, hiển nhiên dân chúng cũng không hề kiềm chế. Lao động nô lệ gia tăng đồng nghĩa với việc ít công ăn việc làm hơn cho người dân La Mã, kế quả là nhà nước phải cung cấp tiền vật cho họ. Người xưa có câu “nhàn cư vi bất hiện”, khi không có công việc để làm, người dân cảm thấy buồn chán, sau đó dẫn đến bất ổn và bạo loạn trong dân chúng.

Đế chế bắt đầu các trò chơi đấu sĩ tại Đấu trường La Mã và Rạp xiếc Maximus để giữ cho ‘đám đông ngỗ ngược’ bị phân tâm vào giải trí. Các trò chơi bao gồm các trận chiến sinh tử và thú dữ. Thời điểm đó, sự giải trí lên thành cao trào, cực kỳ hấp dẫn, khiến đám đông càng bị chi phối và cuốn hút sâu vào. Sự ‘chi phối tâm trí’ của quần chúng này đã tiêu tốn tới ⅓ tài sản của đế chế.

Quang cảnh khu Rạp xiếc từ phía Đông Nam. Tòa tháp ở phía trước là một phần của pháo đài thời Trung cổ. (Ảnh: wikimedia)

Đủ dạng đủ loại đam mê bắt đầu xuất hiện trong các lễ hội tôn giáo như Bacchanalia, là lễ hội Bacchus, vị Thần của rượu và say sưa. Những lễ hội này bao gồm các cuộc hiến tế đẫm máu, quan hệ tình dục bừa bãi và các hành vi dâm dục.

Tượng Bacchus say của Michel Angelo. (Ảnh: wikimedia)

‘Người La Mã trong sự suy đồi’

Qua bức tranh, có thể thấy họa sĩ Couture vẽ một lễ hội Bacchanalia với hơn 30 nhân vật tham gia. Khung cảnh hoang tàn, và những người nằm dài trên tấm vải. Một số nhân vật thân mật với nhau, trong khi những người khác rượt đuổi nhau xung quanh bữa tiệc; một số chia sẻ cốc rượu của họ, và những người khác say khướt.

Trong bức ‘Người La Mã trong sự suy đồi’, người phụ nữ mặc đồ trắng ở giữa, màu trắng thường tượng trưng cho sự trong trắng và đức hạnh. Tuy nhiên, ở đây, cô ấy thoải mái như thể đang say. (Ảnh: Phạm vi công cộng)

Tuy nhiên, bức tranh của họa sĩ Couture không tôn vinh những người dự tiệc này. Lấy cảm hứng từ lời thoại của nhà thơ La Mã Juvenal “Tàn bạo hơn chiến tranh, xa xỉ tạo gánh nặng cho Rome và báo thù cho thế giới bị chinh phục”, họa sĩ Couture chỉ trích sự suy đồi của Rome sẽ không thể tránh khỏi sự sụp đổ của ân sủng.

Theo họa sĩ Couture, Rome trở nên suy đồi vì nó nới lỏng tiêu chuẩn đạo đức. Người phụ nữ mặc đồ trắng ở giữa bố cục nhìn về phía chúng ta và thu hút sự chú ý của chúng ta. Phụ nữ mặc đồ trắng thường tượng trưng cho sự trong trắng và đức hạnh. Tuy nhiên, ở đây, cô ấy thoải mái như thể đang say. Người đàn ông phía sau cô đặt tay lên bờ vai trần của cô. Sau lưng, một người phụ nữ khác bỏ thứ gì đó vào đồ uống mà người đàn ông cầm.

Chúng ta có thể cho rằng người đàn ông sắp đánh thuốc mê người phụ nữ áo trắng và ‘xâm phạm’ cô ấy. Là một đại diện cho đức hạnh và sự trong sạch, trạng thái thoải mái của cô ấy cho phép tất cả những ‘trò hề’ xung quanh cô ấy diễn ra một cách không kiểm soát.

Sự kịch tính của quang cảnh khiến đôi mắt của chúng ta không thể dừng lại. Tuy nhiên, vẻ ngoài nghiêm nghị và điềm tĩnh của các bức tượng - rất có thể là các nhà lãnh đạo và tướng lĩnh quân sự vĩ đại của La Mã - lại trái ngược với quang cảnh bên dưới. Bất kể nhìn đâu trong bố cục, chúng ta nhận thấy những bức tượng cổ xưa đang nhìn xuống những người tham gia lễ hội như thể đánh giá hành vi say sưa phóng túng của họ.

Một số người dự tiệc có vẻ chế nhạo các bức tượng: Một người đứng quay lưng về phía chúng ta và nâng cốc chúc mừng bức tượng ở phía sau; một người khác ở ngoài cùng bên phải của bố cục đã trèo lên một bức tượng và nâng cốc mời. Những hành động này không phải bày tỏ sự ngưỡng mộ mà là tự phụ và phù phiếm.

Một người khác ở ngoài cùng bên phải của bố cục đã trèo lên một bức tượng và nâng cốc mời. Những hành động này không phải bày tỏ sự ngưỡng mộ mà là tự phụ và phù phiếm.

Dưới cùng của bố cục, giữa sự trác táng điên cuồng của các nhân vật, một chiếc bình bị lật úp với trái cây và hoa rơi vãi nhắc nhở chúng ta rằng đây là một bức tranh “hư ảo”. Phong cách vẽ tranh này thường bao gồm các đồ vật trần tục như nến đã qua sử dụng, rượu đổ và một vài chiếc đầu lâu. Họa sĩ Couture đang cố gắng nhắc nhở chúng ta về sự nguy hiểm của phù phiếm, rằng những thú vui này chỉ tồn tại trong thời gian ngắn, thay vào đó, chúng ta nên dành tâm trí rèn luyện đạo đức và sống cho phù hợp hơn.

Ngoài những bức tượng, hai triết gia ở bên phải của bố cục dường như cũng đang đánh giá những người đang phóng túng bản thân. Thực tế là họ đều vận trang phục đầy đủ, để phân biệt họ với hầu hết các nhân vật khác. Đại diện cho tư duy hợp lý và phê phán sự manh động phi lý, họ nhìn sự kiện vui vẻ bên dưới với ánh mắt đầy khinh thường.

Rèn luyện đạo đức

Chúng ta thường nghe nói rằng những người không hiểu biết lịch sử thường giẫm lên vết xe đổ. Bức tranh của họa sĩ Couture giải thích trực quan về sự vô luân trong lịch sử. Ông vẽ bức tranh này để cảnh báo xã hội Pháp thế kỷ 19 về sự nguy hiểm của phóng túng quá độ; và cũng là nói với hiện thực xã hội chúng ta ngày nay.

Tôi nghĩ bức tranh này có thể như một lời nhắc nhở, nếu chúng ta ra sức rèn luyện sẽ gặt hái được thành thục, vậy chúng ta nên đảm bảo rằng mình đang rèn luyện những điều đúng đắn.

Và chúng ta nên làm gì để rèn luyện? Bacchanalia là một lễ hội của sự phi lý trí, sự cuồng nhiệt về tình cảm và hành vi buông thả. Có lẽ họa sĩ Couture khuyên chúng ta nên ‘làm’ điều ngược lại.

Các yếu tố phù phiếm ở cuối bức vẽ cho thấy chúng ta đã lãng phí quá nhiều thời gian để theo đuổi lợi ích vật chất hoặc những thú vui phù du. Thay vào đó, chúng ta nên nhận ra rằng thời gian là hữu hạn, chúng ta nên rèn luyện đạo đức, rèn luyện tư duy phản biện, tự chủ và tìm kiếm chân lý sâu sắc, tất cả là vì một tương lai thịnh vượng tuyệt vời của mỗi cá nhân, cũng là vì một hành tinh mãi xanh tươi này.

Cao Nguyên

Theo Eric Bess - The Epoch Times

Tác giả Eric Bess: Nghệ thuật truyền thống chứa đựng giá trị tâm linh và biểu tượng những ý nghĩa có thể bị mất đi trong tâm trí hiện đại của chúng ta. Trong loạt bài “Tiếp cận nội tâm: Những gì nghệ thuật truyền thống mang đến cho trái tim”, chúng tôi diễn giải nghệ thuật thị giác theo những cách sâu sắc hơn về mặt đạo đức đối với chúng ta ngày nay. Chúng tôi không giả định đưa ra câu trả lời tuyệt đối cho những vấn đề tranh cãi của các thế hệ trước, nhưng hy vọng rằng những câu hỏi trong bài sẽ truyền cảm hứng cho một hành trình phản chiếu hướng tới việc trở thành con người chân chính, nhân ái và can đảm hơn của chúng ta.