Moai là một nhóm bạn lâu năm chỉ có ở Nhật Bản. (beeboys/Shutterstock)

Bí quyết sống hạnh phúc và trường thọ của người Nhật nhờ truyền thống “Moai”

Giúp NTDVN sửa lỗi

Khi tìm hiểu về sức khỏe, chúng ta thường tập trung vào những yếu tố cần thiết như: mình nên ăn gì, tập thể dục bao nhiêu và cần ngủ như thế nào. Tất cả những điều này đều quan trọng, nhưng những nhu cầu vô hình về các mối quan hệ và mục đích của nó cũng quan trọng không kém.

Trong số những người khỏe mạnh nhất và sống lâu nhất trên hành tinh, việc hướng tới những khía cạnh vô hình này là một phần cốt lõi của văn hóa và được khẳng định trong các phong tục lâu đời của các nhóm “Moai”. Moai là một trong những lý do khiến người dân trên đảo Okinawa của Nhật Bản sống lâu và khỏe mạnh như vậy.

“Moai” là một nhóm bạn suốt đời hỗ trợ lẫn nhau về mặt xã hội, tài chính, tình cảm và tinh thần. Mối quan hệ này được thiết lập từ thời thơ ấu và có ý nghĩa kéo dài suốt cuộc đời của một người.

Các thành viên “Moai” gặp nhau thường xuyên theo định kỳ hàng tháng, hàng tuần hoặc thậm chí hàng ngày để trò chuyện, hồi tưởng, chia sẻ, khuyên nhủ và hỗ trợ lẫn nhau vượt qua bất cứ điều gì có thể xảy ra trong cuộc sống của họ. Nhiều người Nhật cũng tham gia nhiều nhóm “Moai” khác nhau.

Từ “Moai” có nghĩa là “gặp nhau vì mục đích chung”.

Truyền thống này đã tồn tại ở Nhật Bản hàng trăm năm và vẫn phát triển mạnh ở Okinawa. Khái niệm “ Moai” gần đây đã thu hút được sự chú ý nhờ vào nghiên cứu về Blue Zones do một nhà thám hiểm và tác giả National Geographic Dan Buettner thực hiện. Theo nghiên cứu này , “Moai” ở Okinawa được coi là một trong những lý do khiến nơi đây tập trung nhiều người sống trên trăm tuổi nhất trên thế giới.

Người Okinawa và bí quyết trường thọ

Các nhà nghiên cứu đã cố gắng xác định điều gì khiến Okinawa và cư dân ở đây trở nên đặc biệt trong nhiều thập kỷ. Theo một bài báo của BBC, cứ 100.000 dân thì Okinawa có 68 người trên 100 tuổi - con số này gấp hơn ba lần so với ở Mỹ. Ngay cả theo tiêu chuẩn của Nhật Bản, người Okinawa rất đặc biệt, với cơ hội sống tới 100 tuổi cao hơn 40% so với những người Nhật khác.

Khác xa với xu hướng gần đây, người dân Okinawa đã sống lâu trong nhiều thế kỷ. Tại ngôi làng nông thôn Ogimi, nằm ở phía bắc hòn đảo chính của Okinawa, có một tấm bia đá nhỏ khắc bằng tiếng Nhật với lời chia sẻ của một già làng rằng: “Ở tuổi 80, bạn chỉ là một thanh niên; lúc 90 tuổi, nếu tổ tiên mời bạn lên thiên đình, hãy yêu cầu họ đợi đến khi bạn 100 tuổi. … rồi bạn có thể cân nhắc”.

Vậy chúng ta có thể học được gì từ người dân Okinawa? Ông Craig Willcox, là giáo sư về sức khỏe cộng đồng và lão khoa tại đại học quốc tế Okinawa cho biết có ba yếu tố như: chế độ ăn uống, tập quán xã hội và di truyền. Ông Willcox cũng là đồng điều tra viên chính của nghiên cứu về người cao tuổi Okinawa, họ đã nghiên cứu tuổi thọ của người Okinawa từ năm 1975.

: (beeboys/Shutterstock)

Nghiên cứu này đã chỉ ra lợi ích của các kết nối xã hội đối với sức khỏe và tuổi thọ.

Ông Willcox cho biết: “Khoảng 2/3 tuổi thọ của một người có liên quan đến chế độ ăn uống và lối sống; phần còn lại là do di truyền. Nói chung, bạn cần có nhiều yếu tố thúc đẩy để chạm tới tuổi 100 chứ không chỉ là một chế độ ăn uống tốt. Chúng tôi chưa xem xét liệu Okinawa có lợi thế về di truyền so với các vùng khác của Nhật Bản hay không, nhưng tuổi thọ đã ảnh hưởng đến các gia đình ở đây”.

Người cao tuổi ở đây có sự hỗ trợ xã hội được xây dựng ở Okinawa thông qua “Moai”. Truyền thống này gắn kết các nhóm người có chung sở thích lại với nhau, cho phép họ phát triển mối liên kết tình cảm bền chặt kéo dài suốt đời họ. Ông Buettner cho rằng đó là yếu tố quan trọng để sống lâu, ông lưu ý rằng “sự cô đơn có hại cho bạn như hút thuốc lá”.

Ông Willcox cho rằng việc sở hữu nhiều nhóm chăm sóc người cao tuổi như “Moai” là chuyện bình thường.

Ông nói rằng: “Tôi biết một người đàn ông ở Ogimi ở nhóm số bảy. Và mọi người trung thành với nhóm Moai của họ; Tôi gặp một nhóm phụ nữ 80 tuổi trên một hòn đảo xa xôi, họ đã cùng nhau xây dựng nhóm Moai từ khi còn học tiểu học. Tôi cũng ở trong số đó—sở thích chung của chúng tôi là dùng thực phẩm địa phương và nấu ăn truyền thống.”

Lịch sử của Moai

Các nhóm người cao tuổi “Moai” đã có lịch sử lâu đời ở Nhật Bản, bắt nguồn từ hàng trăm năm trước như một cách để các ngôi làng tạo ra hệ thống hỗ trợ tài chính của riêng mình. “Moai” ban đầu được hình thành để tập hợp nguồn lực của cả một ngôi làng cho các dự án hoặc công trình công cộng khác nhau. Nếu ai đó trong làng cần tiền để mua đất, thanh toán hóa đơn y tế hoặc giải quyết trường hợp khẩn cấp, số tiền đó sẽ được quyên góp tại địa phương để giúp đỡ các thành viên trong cộng đồng này.

Ngày nay, “Moai” đã phát triển thành một mạng lưới hỗ trợ xã hội rộng rãi, giúp mọi người duy trì kết nối và tham gia vào cộng đồng của họ từ thời thơ ấu cho đến 100 tuổi trở lên.

Khoa học về kết nối xã hội

Các nghiên cứu khoa học cũng đã chứng minh rằng tác động của kết nối xã hội đối với sức khỏe và tinh thần của chúng ta.

Xã hội và sức khỏe có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, theo một nghiên cứu mang tính bước ngoặt được công bố trên tạp chí Science năm 1988 lưu ý rằng: các mối quan hệ xã hội ảnh hưởng đến sức khỏe và đã liên tục cho thấy nguy cơ tử vong gia tăng ở những người có ít hoặc thậm chí có mối quan hệ xã hội chất lượng thấp. Từ nghiên cứu trên con người và động vật cho thấy sự cô lập hoặc thiếu kết nối xã hội là nguy cơ chính dẫn đến tử vong do nhiều nguyên nhân khác nhau. Trong nhiều thập kỷ qua, những phát hiện này đã liên tục được khẳng định.

: Những người có mối quan hệ xã hội chặt chẽ thường ít gặp căng thẳng hơn, hạnh phúc hơn và sống lâu hơn. (Hình ảnh doanh nghiệp khỉ/Shutterstock)

Một bài báo đã đăng năm 2017 của Tạp chí y học về lối sống ở Mỹ giải thích rằng: từ các lý thuyết về tâm lý đến các nghiên cứu gần đây, có nhiều bằng chứng quan trọng cho thấy sự hỗ trợ từ xã hội và cảm giác được kết nối có thể giúp mọi người duy trì chỉ số khối cơ thể khỏe mạnh, kiểm soát lượng đường trong máu, cải thiện khả năng sống sót sau ung thư, giảm tỷ lệ tử vong do tim mạch…, giảm các triệu chứng trầm cảm, rối loạn căng thẳng sau chấn thương và cải thiện sức khỏe tâm thần tổng thể. Bài báo còn cho biết thêm rằng trái ngược với sự kết nối xã hội đó là sự cô lập xã hội—có ảnh hưởng xấu đến sức khỏe và có thể làm tăng các triệu chứng trầm cảm cũng như tỷ lệ tử vong.

Lời kết

Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng số lượng và chất lượng của các mối quan hệ xã hội ảnh hưởng đến sức khỏe và hạnh phúc của chúng ta. Những người có mối quan hệ chặt chẽ với người khác thường ít căng thẳng, hạnh phúc hơn và sống lâu hơn. Ngược lại, những người lớn tuổi không có tình bạn thân thiết sẽ dễ mắc các bệnh mãn tính hơn, như bệnh tim, tiểu đường, trầm cảm và có nguy cơ đột quỵ cao hơn.

Vì vậy, mặc dù ăn uống lành mạnh, hạn chế căng thẳng và có giấc ngủ ngon là những yếu tố quan trọng để có một cuộc sống lành mạnh, nhưng thường xuyên trò chuyện với hàng xóm và dành thời gian để gặp gỡ bạn bè cũng rất quan trọng. Các mối quan hệ xã hội không chỉ giúp chúng ta có sức khỏe tốt mà còn được trải nghiệm cuộc sống thú vị hơn và hãy lan tỏa bí quyết này đến nhiều người hơn nữa.