Sự phổ biến của điện thoại thông minh, Internet và ứng dụng của trí tuệ nhân tạo (AI) đã mang lại những thay đổi to lớn trong hình thức chiến tranh hiện đại. Từ việc sử dụng phương tiện truyền thông xã hội để làm tài liệu và tuyên truyền đến sự phát triển nhanh chóng của máy bay không người lái và AI, thế giới đang phải vật lộn với những hậu quả thực tế và lo ngại về đạo đức của công nghệ trong chiến tranh hiện đại.
Điện thoại di động: Giấc mơ hay cơn ác mộng?
"Sự phổ biến của điện thoại thông minh đã thay đổi đáng kể bộ mặt của chiến tranh hiện đại. Nó khiến cho việc tiến hành các hoạt động quân sự trong bí mật trở nên rất khó khăn và nó có thể nắm bắt thông tin tình báo quân sự tức thời, chẳng hạn như chuyển quân, huy động thiết bị hậu phương và nhân sự”, chuyên gia quân sự Hạ Lạc Sơn (Xia Luoshan) nói với The Epoch Times vào ngày 20/2.
Trong thời chiến, điện thoại thông minh đã trở thành một công cụ để dân thường thu thập dữ liệu về kẻ thù theo thời điểm và địa điểm cụ thể. Micro và máy ảnh tích hợp có thể ghi lại và phát cảnh chiến đấu, cũng như tải video và hình ảnh lên mạng xã hội.
Lãnh đạo Chechnya Ramzan Kadyro thường ca ngợi thành tích của các chiến binh Chechnya trên TikTok và Instagram, nhưng việc lực lượng này sử dụng điện thoại di động và Internet đã tiết lộ vị trí của họ, giúp cho tình báo quân đội Ukraine dễ dàng xác định vị trí của họ và tiến hành nhiều cuộc tấn công những người lính Chechnya này.
Ông Hạ Lạc Sơn giải thích: “Việc quân đội sử dụng điện thoại thông minh chẳng khác nào hành động tự sát, vì kẻ thù chỉ cần xác định vị trí của điện thoại thông minh để ra đòn tấn công”.
Mặc dù các thiết bị liên lạc di động dân sự, chủ yếu dùng cho mạng xã hội, rất khó cung cấp thông tin cho các cuộc tấn công quân sự trực tiếp vào các mục tiêu vì dân thường không thể đến quá gần chiến trường. Nhưng, "đó vẫn là thông tin tình báo hữu ích", ông Hạ Lạc Sơn nhận xét.
"Điện thoại thông minh là giấc mơ trở thành sự thật đối với nhân viên tình báo và là cơn ác mộng đối với nhân viên phản gián", ông Eliot Cohen, nhà sử học và chiến lược gia tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế ở Washington, nói với The Wall Street Journal ngày 16/2.
-
- Một quân nhân Ukraine trò chuyện trên điện thoại thông minh trước một tòa nhà dân cư bị hư hại trên Phố Koshytsa, ngoại ô thủ đô Kyiv của Ukraine, hôm 25/2/2022. (Ảnh: Daniel Leal/AFP/Getty Images)
'Cuộc chiến nguồn mở đầu tiên'
Quân đội Nga đã phá hủy phần lớn cơ sở hạ tầng của Ukraine và làm hỏng mạng lưới thông tin liên lạc của nước này khi bắt đầu cuộc xung đột Nga - Ukraine. Ông Elon Musk, Giám đốc điều hành của SpaceX, đã cấp cho Ukraine quyền truy cập Starlink, một dịch vụ truy cập Internet qua vệ tinh, để các quân nhân và công dân Ukraine có thể sử dụng Internet và duy trì kết nối với thế giới bên ngoài.
Người Ukraine có thể sử dụng Internet để ghi lại cuộc sống hàng ngày của người dân trong chiến tranh. Những nội dung đăng tải khác nhau cho thấy cảnh quân Nga bắn phá Ukraine đã khiến toàn thế giới phẫn nộ. Kết quả là, những người lính Liên Xô đã phải chịu áp lực tâm lý.
Một ví dụ đáng chú ý là video quay cảnh một bé gái hát bài "Let It Go" trong phim Frozen (Nữ hoàng Băng giá) của Disney khi trốn trong hầm trú ẩn tránh bom ở Kyiv. Trong một video khác, một nghệ sĩ cello biểu diễn tổ khúc thê lương của nhà soạn nhạc Johann Sebastian Bach trên đường phố Kharkiv bị đánh bom. Những video này đã lay động hàng triệu người trên khắp thế giới.
Trong khi Internet, điện thoại di động và AI có ảnh hưởng đến tin tức chiến trường và thông tin liên lạc nhanh chóng, thì mạng xã hội có tác động rõ rệt và sâu sắc đối với chiến tranh hiện đại. Nó "chắc chắn có chức năng tuyên truyền [có] hậu quả đối với sức mạnh chiến đấu của quân đội", theo ông Hạ.
Internet và phương tiện truyền thông xã hội giúp ghi lại cuộc chiến dễ dàng hơn. Mnemonic, một tổ chức phi lợi nhuận đã giúp ghi lại các vi phạm nhân quyền trong cuộc chiến Nga - Ukraine, hiện có 2,8 triệu bản ghi kỹ thuật số trong kho lưu trữ về Ukraine, theo tờ Wall Street Journal. Trước đây, tổ chức này đã thu thập và lưu giữ 5 triệu bản ghi kỹ thuật số trong kho lưu trữ về Syria trong cuộc chiến Syria kéo dài 11 năm.
Theo bài báo, Bellingcat, một tổ chức đã ghi lại cuộc chiến tranh Nga - Ukraine từ những ngày đầu, đã tham khảo ý kiến với các công tố viên quốc tế về cách xử lý và lưu trữ những dữ liệu này trực tuyến để có thể sử dụng chúng làm bằng chứng pháp lý trước tòa trong tương lai.
"Chúng tôi đã phát triển một quy trình dành riêng cho trách nhiệm giải trình pháp lý bằng cách sử dụng bằng chứng nguồn mở... Đây là cuộc chiến nguồn mở đầu tiên", ông Eliot Higgins, người sáng lập Bellingcat, nhận xét.
-
- Một quân nhân Ukraine điều khiển máy bay không người lái ở ngoại ô Bakhmut, miền đông Ukraine, ngày 30/12/2022. (Ảnh: Sameer Al-Doumy/AFP/Getty Images)
Ý nghĩa của AI đối với chiến tranh hiện đại
Máy bay không người lái và trí tuệ nhân tạo thường được sử dụng trong cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine, với việc cả hai bên đều sử dụng máy bay không người lái để do thám đối phương hoặc mang theo vũ khí tấn công. Máy bay không người lái có khả năng sớm chiếm ưu thế trên không trong khu vực, đây là điều chưa từng có.
Lực lượng Không quân Hoa Kỳ đã sử dụng thành công AI để điều khiển những chiếc F-16, cho phép máy bay cất cánh, hạ cánh và thực hiện các thao tác chiến đấu trong tối đa 17 giờ mà không có sự can thiệp của con người, Căn cứ Không quân Edwards đưa tin trên Twitter vào ngày 15/2.
Bộ phận nghiên cứu của Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ, DARPA, đã tạo ra thuật toán này, đánh dấu cột mốc quan trọng khi đầu tiên AI đóng một vai trò then chốt trong việc điều khiển máy bay chiến đấu. Trước khi đạt được bước đột phá này, AI chủ yếu được dùng trong các mô phỏng cận chiến F-16.
"Trong vòng chưa đầy ba năm, các thuật toán AI được phát triển theo chương trình Tiến hóa Không chiến (ACE) của DARPA đã đi từ việc điều khiển những chiếc F-16 mô phỏng thực hiện các trận không chiến trên màn hình máy tính sang điều khiển một chiếc F-16 đang bay trên thực tế", theo thông cáo báo chí của DARPA phát hành vào ngày 13/2.
Trong một diễn biến khác, Lục quân Mỹ đang phát triển một loại đạn pháo sử dụng trí tuệ nhân tạo có khả năng bắn tầm xa chính xác hơn. Hệ thống có thể tìm và nhắm mục tiêu chính xác các phương tiện bọc thép đang di chuyển miễn là chúng nằm trong phạm vi cảm biến của AI.
Theo ông Hạ Lạc Sơn, cả ĐCSTQ và Hoa Kỳ đều đang chuyển đổi một số máy bay quân sự sắp lỗi thời thành máy bay không người lái. Ông cho biết, công nghệ này là một ứng dụng thực tế cho những chiếc máy bay đã cũ.
"Chức năng của AI được thể hiện ở tính tự chủ của hệ thống, vì nó có thể được áp dụng cho các loại vũ khí như máy bay, pháo binh và phương tiện chiến đấu. Những cách tiếp cận này về cơ bản là thêm vũ khí vào hệ thống tự trị hoặc tinh chỉnh hệ thống. Và cách AI được ứng dụng sẽ có những tác động sâu rộng đối với tương lai", ông cảnh báo.
Hôm 16/2, hơn 60 quốc gia đã tập trung tại Hội nghị thượng đỉnh đầu tiên về Trí tuệ nhân tạo có trách nhiệm trong lĩnh vực quân sự. Hội nghị thượng đỉnh, do Hàn Quốc và Hà Lan đồng tổ chức tại The Hague, đã thảo luận về tác động của AI đối với chiến tranh hiện đại. Những người tham gia đã ký một lời kêu gọi hành động về cách phát triển và sử dụng AI quân sự theo cách không làm suy yếu an ninh, ổn định và trách nhiệm quốc tế.
Sự phát triển nhanh chóng của máy bay không người lái và AI đã làm dấy lên lo ngại về cách AI có thể thay đổi quá trình ra quyết định của con người trong xung đột. Hiện tại không có khung pháp lý quốc tế chính xác để mô tả vấn đề này.
Bà Ingvild Bode, Phó Giáo sư khoa Khoa học chính trị tại Đại học Nam Đan Mạch, đồng thời là giảng viên và nhà văn thường xuyên viết về AI và chiến tranh, cho biết: "Vũ khí hóa AI dưới dạng các hệ thống vũ khí có khả năng tự trị là một sự phát triển nghiêm túc vì nó có khả năng thay đổi hoàn toàn bản chất của chiến tranh hiện đại”.
"Điều này là do thực tế là AI cho phép con người giảm kiểm soát hoặc thậm chí mất khả năng phán đoán đối với việc sử dụng vũ lực".
Theo The Epoch Times
Lam Giang biên dịch
