Có một loại trái nhỏ màu xanh, vừa cắn vào đã cảm thấy choáng váng, cổ họng như bị siết chặt, không thở được, tức ngực, rất khó chịu, nhưng sau dần dần cảm giác ấy không còn và càng nhai càng thấy "thơm" và bạn rất thích ăn. Sau khi ăn nước nhổ ra có màu đỏ tươi.
Mặc dù ăn vào thấy khó coi, ăn thời gian lâu miệng sẽ trở nên đỏ, răng sẽ đen nhưng gần 1/10 người trên thế giới vẫn mê mẩn món này, dù biết sẽ bị ung thư miệng nhưng họ vẫn ăn hàng ngày.
Kể từ khi quả cau được công nhận là chất gây ung thư loại I, nhiều quốc gia đã thực hiện các biện pháp để giảm số lượng người nhai trầu.
Ấn Độ là nước sản xuất và tiêu thụ trầu cau lớn nhất thế giới. Trong những năm gần đây, hơn 80% các khu vực đã ban hành luật cấm bán trầu cau.
Những người trên khắp Papua New Guinea thích nhai trầu. Kể từ năm 2013, nước này đã cấm bán và tiêu thụ trầu cau. Tại Đài Loan, nơi cũng có rất nhiều người ăn trầu cau, từ năm 1997, ngày 3 tháng 12 hàng năm được chỉ định là “Ngày Phòng chống Trầu cau”, kêu gọi người dân ngừng nhai trầu.
Ngoài ra, rất nhiều nỗ lực đã được thực hiện để cảnh báo người dân không nên ăn trầu, trên bao bì của gói trầu cau ở Ấn Độ, Đài Loan và một số các quốc gia khác có in hình ảnh về bệnh ung thư miệng để nhắc nhở người tiêu dùng rằng càng nhai nhiều trầu thì nguy cơ ung thư miệng càng cao.
Mặc dù vậy, trên thế giới vẫn có 600-700 triệu người thường xuyên nhai trầu, vì ăn trầu khiến tinh thần phấn chấn nên nó đã âm thầm phát triển thành loại thực phẩm lớn thứ 4 thế giới sau nicotin, rượu và caffein, mọi người cần quan tâm đến tác hại của nó đối với sức khỏe.
Có nhiều cách khác nhau để ăn trầu
Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới, tỷ lệ nhai trầu ở Tây Thái Bình Dương cao một cách đáng sợ, không có gì lạ khi đây là “quê hương” của trầu cau. Cau là một loại cây thuộc họ cọ, thân cây có thể cao tới 20 mét. Từ "trầu cau" bắt nguồn từ từ "pinang" trong tiếng Mã Lai. Nó có nguồn gốc từ Malaysia và Indonesia. Phạm vi truyền bá văn hóa của nó và phân bố khá rộng. Ở mỗi quốc gia lại có những phương pháp ăn uống khác nhau.
Ví dụ, ở Thái Lan và Myanmar, Việt Nam người ta có phong tục bôi vôi lên lá trầu, sau đó quấn miếng cau lại và nhai kỹ, có người còn cho thêm một ít thuốc lá vụn và một số hương vị khác nhau như gai, cay, ngọt… để tăng kích thích.
Ấn Độ là một trong những quốc gia ăn trầu nhiều nhất, họ sẽ gói trầu bằng lá chanh và rắc các loại gia vị hoặc mứt lên trên. Một số chủ quán sẽ châm lửa vào trầu rồi cho vào miệng thực khách, bạn có cảm thấy sốc khi ăn cách này không? Nhưng chủ quán nói chỉ cần tay đủ nhanh, ngọn lửa vừa đưa vào miệng liền bị dập tắt, không bỏng miệng.
Ở Papua New Guinea, những người nhai trầu thích bẻ một mẩu hoa trầu không, nhúng vào vôi rồi cho vào miệng cùng với miếng cau. Mọi người thường dùng lá trầu không, nhưng dùng hoa trầu không sẽ như thế nào? Hoa trầu không thực chất là cành hoa của cây trầu cái, còn lá trầu là lá của cây đực, cả hai đều thuộc họ hồ tiêu. Hoa trầu không có mùi thơm nồng của hồ tiêu, có thể làm tăng cảm giác thèm ăn, trong khi hương vị của lá trầu nhẹ và cay hơn. Ở Đài Loan cũng dùng hoa trầu để ăn kèm.
-
- Dây trầu leo lên thân cây cau. (Wikipedia)
Mọi người có nhận ra một điều , dù cách ăn có khác nhau nhưng "vôi" cũng không ngoại lệ, đừng coi thường thứ này, nó là nguyên nhân chính khiến nước bọt có màu đỏ. Nó từ san hô hoặc vỏ sò ở biển, được đốt cháy và nghiền thành bột, được chế biến thành "vôi tôi". Thêm "vôi tôi" vào trầu có thể làm cho chất alkaloid trong trầu hấp thụ vào máu tốt hơn, mang lại cho người ta cảm giác hưng phấn.
Do phương tiện đi lại và nhiều lý do khác nên không phải ai cũng ăn được trầu tươi, có vùng trầu chỉ được phơi nắng cho khô, sau đó sao nhỏ thành trầu khô để tiêu dùng. Ví dụ, ở tỉnh Hồ Nam, Trung Quốc, có thói quen ăn trầu khô, và nhiều hương vị đã được đổi mới, chẳng hạn như trầu ngọc, trầu bạc hà, trầu không gây bỏng miệng….
Một bên là những người nhai trầu, một bên là những con người đau khổ. Ăn trầu cau được mệnh danh là chất gây nghiện thứ tư trên thế giới không phải là vô lý, vậy ma lực của nó là gì? Một phần mười dân số thế giới có thể phát điên vì nó?
Ma lực của ăn trầu
Tất cả điều này là do chất "Arecolin" trong trầu cau. "Arecolin" không chỉ có thể kích thích tiết adrenalin khiến con người cảm thấy hưng phấn mà còn tăng cường khả năng chịu đựng của các dây thần kinh, tức là chúng trở nên không nhạy cảm với cùng một mức độ kích thích và phải sử dụng kích thích lớn hơn để đạt được mức độ hưng phấn ban đầu. Nó làm cho mọi người ngày càng nghiện và không thể dừng lại.
Để làm cho trầu có tác dụng mạnh hơn, nhiều người chế biến trầu còn cho thêm một số nguyên liệu phụ khi chế biến, phổ biến nhất là 5 vị thuốc cổ truyền của Trung Quốc là asarum, ephedra, bạc hà, cam thảo và vôi sống, sau khi ngâm trong 5 vị thuốc này khiến sự kích thích của miếng trầu đối với thần kinh của con người thậm chí còn lớn hơn.
Thậm chí, có người nhai còn cảm thấy chưa đủ thú vị nên hút thêm điếu thuốc, nhấp thêm ngụm rượu để tăng thêm phần kích thích, cuối cùng, dưới tác dụng đa dạng của nicotin và rượu, “miếng trầu cộng với khói”, trở thành“ma lực”, khiến người ta trở nên nghiện và không thể bỏ được.
"Arecolin" không chỉ gây nghiện mà còn là thủ phạm gây ung thư. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người nhai trầu có nguy cơ mắc ung thư miệng cao gấp 28 lần so với người bình thường, nếu họ hút thuốc lá, ăn trầu, uống rượu thì tỷ lệ mắc ung thư miệng cao gấp 123 lần so với người bình thường!
Nhiều người thắc mắc rằng, chẳng phải trầu luôn được biết đến như một loại kẹo cao su thực vật xanh và vô hại hay sao? Sao nó có thể gây ra rất nhiều tác hại?
Điều gì sẽ xảy ra nếu bạn nhai trầu mọi lúc? Đầu tiên, răng sẽ trở nên rất nhạy cảm, cay, chua, ngọt, lạnh… Nhiều loại thức ăn không ăn được, ăn xong ghê buốt răng, ngay cả ăn chuối cũng không chịu được. Khi đó, vị giác của con người sẽ giảm dần, ăn gì cũng không thấy ngon, cuối cùng chỉ có thể kích thích vị giác bằng cách ăn nhiều trầu hơn. Hàm răng cũng bị nước đỏ khi nhai làm nhuộm đen, khi cười lộ ra hai hàng răng đen, thật sự rất đáng sợ.
Nếu bạn đã nhìn thấy khuôn mặt của những người quanh năm nhai trầu, thì hầu hết khuôn mặt của họ đều rất giống nhau - thái dương phồng lên, má đặc biệt to và cơ cắn phát triển khác thường.
Không ngoa khi nói rằng ăn trầu có thể thay đổi diện mạo, để tôi kể cho bạn nghe một câu chuyện cười có thật: Năm 2015, "Nhật báo Quảng Đông" đưa tin, một người chạy trốn vì tội giết người trong suốt 13 năm, trong lúc chạy trốn, anh ta đã vô cùng sợ hãi, do đó anh ta đã ăn trầu suốt ngày để giải tỏa lo lắng, anh ta bất ngờ phát hiện ra rằng miệng mình đã nhỏ lại và khuôn mặt thì to ra. Vì vậy, anh ta đã mạo danh và trốn thoát thành công cảnh sát.
Năm 2003, Viện Nghiên cứu Ung thư Quốc tế Shiwei (IARC) đã thu thập hàng trăm báo cáo nghiên cứu về trầu cau từ 7 quốc gia và khu vực bao gồm Đài Loan, Ấn Độ và Pakistan, đồng thời mời 16 chuyên gia thảo luận và cuối cùng xác nhận rằng trầu được phân loại là chất gây ung thư số 1.
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng bản thân nhai trầu có thể gây ung thư miệng, bất kể có thêm các chất phụ gia khác. Điều đó nói rằng, không có bất kỳ cách lành mạnh nào để ăn trầu.
Thường xuyên nhai trầu có thể gây xơ hóa lớp dưới niêm mạc miệng, đây là nguyên nhân chính gây ung thư miệng.
"Vôi tôi" được thêm vào khi nhai trầu sẽ làm tăng đáng kể giá trị pH trong miệng, gây viêm, thúc đẩy quá trình oxy hóa polyphenol trong trầu và tạo ra các hợp chất oxy hoạt tính có thể thúc đẩy ung thư. Do đó, ngoài ung thư miệng, ung thư thực quản, ung thư gan, ung thư tuyến tụy, ung thư thanh quản và ung thư phổi cũng phổ biến ở những người ăn trầu.
Mặc dù Tổ chức Y tế Thế giới đã sớm công bố thông tin ăn trầu gây ung thư và các nước cũng đã có những biện pháp tích cực nhưng “ma lực” của trầu vẫn chưa bị đánh bại. Bởi vì những người ăn trầu dù có bỏ cũng rất dễ nghiện trở lại, cộng với giá rẻ, phong tục tập quán đã ăn sâu vào đời sống của nhiều người nên việc ăn trầu rất khó bỏ.
Không thể cai bỏ ăn trầu
Muốn cấm việc ăn trầu khá khó. Mặc dù chính phủ và ngành y tế đã nhiều lần công khai mối nguy hại sức khỏe của việc ăn trầu, nhưng theo một cuộc khảo sát do Bộ Y tế Đài Loan thực hiện, tỷ lệ nhai trầu không thay đổi đáng kể trong 10 năm qua, nhiều người cố gắng bỏ nhưng vẫn tiếp tục “tái nghiện”.
Có một bệnh nhân bị ung thư miệng vẫn tiếp tục nhai trầu sau khi khối ung thư đã được cắt bỏ. Lý do là vì thời gian làm việc dài và anh ta muốn có tinh thần phấn chấn, nếu anh ta không nhai trầu, anh ta cảm thấy kỳ lạ và mệt mỏi, và không thể ngủ được vào ban đêm. Do rối loạn giấc ngủ, kém năng lượng ban ngày nên nhai trầu vẫn là giải pháp cho họ, đó còn có cả trầm cảm, lo âu. Ví dụ về những trường hợp như vậy có rất nhiều …
Một trở ngại khác của việc ăn trầu là giá của nó quá thấp, so với nicotine, rượu và caffein, trầu có thể mang lại niềm vui rẻ tiền hơn.
Trên đường phố ở trung tâm Yangon, Myanmar, một gói trầu nhỏ thành phẩm lớn khoảng 4, 5 miếng, có giá khoảng 100 kyat, tính ra tiền Việt chỉ 1123 đồng. Người Miến Điện khi mua trầu, họ mua từng bịch nhỏ, để trong túi, khi ăn thì lấy ra, rất tiện lợi. Những người lái xe địa phương là khách hàng trung thành của trầu cau, họ mua 1 gói mỗi khi đợi bên đường và có thể ăn 5 hoặc 6 gói một ngày, vì nó giúp họ phấn chấn cho một ngày làm việc.
Ngoài ra, lịch sử y học lâu đời và văn hóa dân gian phức tạp của trầu cau cũng là một lý do quan trọng khiến trầu khó bỏ.
Người hiện đại thích nhai trầu, và thứ họ bị ám ảnh chính là sự hưng phấn. Vào thời cổ đại cách đây hàng nghìn năm, trầu không có “chất gây ung thư” trong miệng của người dân mà “ma lực” đến từ giá trị dược liệu của nó.
Trầu cau là vị thuốc đầu tiên trong tứ đại thuốc nam của Trung Hoa. Trong sách cổ Trung Quốc "Bản thảo cang mục" có ghi: "Chữa sốt rét, phòng chướng khí"; trong "Dư địa kỷ thắng" của Vương Tương cũng có ghi: "Trầu thay trà nên trừ được chướng khí.” Đặc biệt, câu nói “trầu trừ chướng khí” đã được truyền tụng rộng rãi. Bởi vì ở khu vực phía nam của Trung Quốc cổ đại, chướng khí rất phổ biến và con người sẽ không sống được lâu nếu mắc bệnh, nên trầu thường được dùng để loại bỏ chướng khí. Đồng thời trầu còn có tác dụng khử uế, diệt sâu bọ, hạ khí, thăng thủy, còn có thể giúp con người tiêu hóa thức ăn, xua đuổi côn trùng.
Tại Hải Nam, nơi trồng trầu cau lớn nhất Trung Quốc, người dân địa phương vẫn có thói quen ăn món súp làm từ hoa trầu để diệt sâu bọ và chữa bệnh.
Ngoài giá trị dược liệu, một số quốc gia còn coi trầu cau có nhiều ý nghĩa văn hóa, thậm chí trở thành một phần văn hóa dân gian không thể thiếu. Tục ăn trầu đã có lịch sử hơn 4.000 năm ở Thái Lan, Indonesia và Philippines.
Từ xa xưa, ở Ấn Độ và Sri Lanka, các thành viên trong hoàng tộc đã sử dụng trầu để cho hơi thở thơm tho và cơ thể thư thái, để thuận tiện, họ có thể ăn trầu bất cứ lúc nào, nhà vua còn có một người hầu cận đặc biệt để mang theo một hộp đựng trầu bên ông.
Vào thế kỷ 14 sau Công nguyên, nhà thám hiểm du lịch Ibn Battuta đã viết ra những gì ông nhìn thấy và nghe thấy ở Ấn Độ khi ông đi du lịch ở Ấn Độ: "Người Ấn Độ đánh giá cao về miếng trầu. Nếu một người đến thăm một người bạn, người bạn gửi ông năm cơi trầu, được coi là phép lịch sự cao nhất để đối xử với bạn bè, nếu đối phương là vương tôn, quan lại thì biếu trầu còn vinh hạnh hơn nhiều so với biếu vàng bạc”.
Ở Việt Nam, miếng quả cau và lá trầu là những biểu tượng quan trọng của tình yêu và hôn nhân. Trong tiếng Việt, từ "trầu cau" trong lịch sử đã từng đồng nghĩa với "hôn nhân". Tục “miếng trầu là đầu câu chuyện” khi nhà trai đến nhà gái xin cưới. Vì vậy, trong đám cưới của người Việt, trầu cau sẽ được dùng một cách trang trọng.
-
- Ở Việt Nam, miếng quả cau và lá trầu là những biểu tượng quan trọng của tình yêu và hôn nhân. (Phạm vi công cộng)
Ở Hồ Nam Trung Quốc, trầu cau đã phát triển đến ngày nay, không còn dùng để trừ chướng khí, trừ bệnh mà được dùng nhiều hơn như một công cụ xã giao để rút ngắn mối quan hệ giữa người với người. Khi gặp người thân quen phải đưa trầu trước, khi nhờ vả cũng đưa trầu, khi hợp tác kinh doanh cũng phải đưa trầu, cưới hỏi, đám tang cũng phải đưa trầu cau. Trong mắt người dân địa phương, nếu bạn không đưa trầu cho người khác là điều rất đáng xấu hổ. Sống trong một không khí văn hóa như vậy cho nên người ta không thể sống thiếu miếng trầu.
Hàng ngàn năm qua, miếng trầu nhỏ bé đã chở bao phong tục dân gian truyền thống lâu đời của con người, từ những vị thuốc có giá trị thực dụng cao đến những vật phẩm mang ý nghĩa cao đẹp. Tuy nhiên, một khi thứ gì đó bị lạm dụng quá mức và gây nghiện, nó sẽ trở thành một loại tác hại, thực sự đáng để mọi người cảnh giác.
Theo Phù Dao - NTDTV
Lý Ngọc biên dịch
