Hôm thứ Bảy (29/10), Nga tuyên bố ngừng thỏa thuận xuất khẩu ngũ cốc qua Biển Đen với Ukraine do Liên Hợp Quốc làm trung gian. Động thái này được cho là nhằm đáp trả cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Kyiv đối với Hạm đội Biển Đen của Moscow ở Sevastopol, Crimea.
Tổng thống Mỹ Joe Biden gọi quyết định này là "hoàn toàn vô lý" và cảnh báo nó sẽ khiến cho nạn đói tồi tệ hơn.
Bộ Quốc phòng Nga cho biết, Ukraine đã sử dụng 16 máy bay không người lái để tấn công các tàu của Hạm đội Biển Đen gần Sevastopol trên bán đảo Crimea vào sáng ngày 29/10. Moscow nói thêm rằng, các "chuyên gia" hải quân Anh đã hỗ trợ điều phối hoạt động "khủng bố".
Động thái này của Nga sẽ cắt giảm lượng xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine từ các cảng quan trọng ở Biển Đen.
"Những việc họ làm không mang lại lợi ích gì. Liên Hợp Quốc đã thương lượng thỏa thuận này và đó sẽ là dấu chấm hết", ông Biden nói với các phóng viên tại bang Delaware, quê hương của ông.
Thỏa thuận cho phép xuất khẩu các chuyến hàng ngũ cốc từ Ukraine, một trong những nhà xuất khẩu lớn nhất thế giới.
Trong một lá thư mà Reuters có được, Nga thông báo với Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres rằng, họ sẽ đình chỉ thỏa thuận "vô thời hạn" vì không thể "đảm bảo an toàn cho các tàu dân sự" đi lại theo thỏa thuận.
Nga cũng đã yêu cầu Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc nhóm họp vào thứ Hai (31/10) để thảo luận về vụ việc, Phó Đại sứ Liên Hợp Quốc Dmitry Polyanskiy của Nga thông báo trên Twitter.
Theo điều phối viên của Liên Hợp Quốc cho trung tâm điều phối ngũ cốc ở Biển Đen có trụ sở tại Istanbul, gồm có các quan chức Liên Hợp Quốc, Nga, Ukraine và Thổ Nhĩ Kỳ, cho biết 5 tàu xuất cảnh và 4 tàu đến đã đi qua hành lang ngũ cốc một cách an toàn.
"Có hơn mười tàu, cả đi và đến, đang chờ để đi qua hành lang ngũ cốc", ông Amir Abdulla cho biết trong một tuyên bố và nói thêm rằng, không có thỏa thuận nào giữa các bên liên quan đến việc di chuyển tàu vào hôm 30/10.
Hôm 29/10, Anh cho biết những khẳng định của Nga, bao gồm cả việc các thủy thủ hải quân Anh cho nổ đường ống Nord Stream vào tháng trước, là vô căn cứ và nhằm chuyển hướng chú ý của dư luận khỏi những thất bại của quân đội Nga.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy cho biết, quyết định phi lý của Nga đòi hỏi phải có phản ứng quốc tế mạnh mẽ từ Liên Hợp Quốc và nhóm 20 nền kinh tế lớn trên thế giới (G20)
"Đây là một nỗ lực hoàn toàn trắng trợn của Nga nhằm tái tạo mối đe dọa về nạn đói quy mô lớn đối với châu Phi và châu Á”, ông Zelenskyy nói trong một bài phát biểu qua video, đồng thời nói thêm rằng Nga nên bị trục xuất khỏi G20.
Ông Dmytro Kuleba, Bộ trưởng Ngoại giao Ukraine, tuyên bố Moscow đang sử dụng một cái cớ phi lý để làm chệch hướng thỏa thuận xuất khẩu ngũ cốc.
Ông Kuleba nói thêm: “Tôi kêu gọi tất cả các quốc gia chấm dứt trò chơi nạn đói (hunger game) của Nga và cam kết thực hiện nhiệm vụ của mình".
Liên minh châu Âu (EU) cho biết trong một tuyên bố rằng, "tất cả các bên phải kiềm chế trước bất kỳ hành động đơn phương nào có thể ảnh hưởng đến" một thỏa thuận mà họ mô tả là một nỗ lực nhân đạo quan trọng.
Nạn đói
Hơn 9 triệu tấn ngô, lúa mì, các sản phẩm hướng dương, lúa mạch, hạt cải dầu và đậu nành đã được xuất khẩu kể từ khi Nga và Ukraine ký kết Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen do Liên Hợp Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ làm trung gian vào ngày 22/7.
Tuy nhiên, trước khi thỏa thuận hết hạn vào ngày 19/11, Nga đã không ngừng phàn nàn rằng, thỏa thuận ngũ cốc vấp phải những vấn đề nghiêm trọng. Ukraine cáo buộc rằng Moscow đã ngăn chặn hơn 200 tàu vận chuyển ngũ cốc.
Một phát ngôn viên của Liên Hợp Quốc cho biết, tổ chức này đang liên lạc với các nhà chức trách Nga về vấn đề này.
Ông Turan Oguz, chuyên gia quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ cho biết: “Mặc dù thực tế là giá tại các thị trường phương Tây đã giảm, nhưng Nga không thu được gì từ thỏa thuận này. Tôi tin rằng nguyên nhân chính khiến Nga rút lui là sự thờ ơ của phương Tây đối với Nga".
Chỉ 24 giờ trước động thái của Nga, phát ngôn viên của Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres đã hối thúc các bên tiếp tục thỏa thuận.
Bộ trưởng Nông nghiệp Nga Dmitry Patrushev tuyên bố, Nga sẵn sàng cung cấp miễn phí 500.000 tấn ngũ cốc cho các quốc gia nghèo nhất trên thế giới trong vòng 4 tháng tới, với sự hỗ trợ từ Thổ Nhĩ Kỳ, để bổ sung nguồn cung ngũ cốc cho Ukraine.
Ông Patrushev lưu ý rằng, xem xét vụ thu hoạch năm nay, Nga "hoàn toàn sẵn sàng thay thế ngũ cốc của Ukraine" và sắp xếp việc giao hàng cho "tất cả các nước quan tâm" với mức giá hợp lý.
"Thỏa thuận ngũ cốc không những không giải quyết được vấn đề của các quốc gia có nhu cầu, mà thậm chí còn làm trầm trọng thêm vấn đề của họ theo một nghĩa nào đó. Chúng ta có thể thấy những con tàu từ Ukraine đang hướng đến Italy, Tây Ban Nha và Hà Lan. Đối với một số mặt hàng, tỷ trọng của các nước EU dao động từ 60 đến 100%. Đây không phải là những nước đang gặp phải vấn đề lương thực thực sự”, Bộ trưởng Patrushev nói.
Huyền Anh
