Bắc Kinh đang thực hiện nhiều bước để củng cố phạm vi ảnh hưởng của mình trong chuyến thăm chính thức của Chủ tịch Tập Cận Bình tới Kazakhstan hôm 15/9. Tại sự kiện này, ông Tập khẳng định Trung Quốc rất muốn vun đắp mối quan hệ với Kazakhstan và phản đối bất kỳ sự can thiệp nào vào quốc gia Trung Á này.
“Dù tình hình quốc tế có thay đổi như thế nào, chúng tôi vẫn sẽ tiếp tục ủng hộ Kazakhstan trong việc bảo vệ độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, cũng như ủng hộ vững chắc những cải cách mà Kazakhstan đang thực hiện nhằm đảm bảo ổn định và phát triển. Bên cạnh đó, Trung Quốc cũng phản đối mạnh mẽ sự can thiệp của bất kỳ thế lực nào vào công việc nội bộ của Kazakhstan”, theo thông báo từ văn phòng tổng thống Kazakhstan.
Các chuyên gia tin rằng lời cảnh báo công khai từ lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) nhắm vào Nga, quốc gia có truyền thống cạnh tranh để giành quyền kiểm soát trong khu vực.
“Chuyến thăm của ông Tập tới Kazakhstan có thể được coi là một dấu hiệu cho thấy Bắc Kinh coi Kazakhstan là bạn — và Nga không nên làm bất cứ điều gì làm tổn thương người bạn của Bắc Kinh”, Giáo sư Mark Katz, chuyên gia về chính sách đối ngoại của Nga tại Đại học George Mason, nói với tờ SCMP trước chuyến thăm cấp nhà nước của ông Tập tới Kazakhstan.
Nga giúp Kazakhstan để đối phó với 'băng cướp có vũ trang'
Cảnh báo của Bắc Kinh được đưa ra sau khi tình trạng bất ổn dân sự lan rộng làm rung chuyển Kazakhstan vào tháng Giêng và tháng Hai, dẫn đến bạo loạn ở các thành phố lớn. Tình trạng bất ổn khiến cho 10.000 người bị bắt và hàng trăm người thiệt mạng hoặc bị thương sau một cuộc đàn áp của chính phủ.
Các nhà chức trách Kazakhstan đã tìm đến Nga để nhận được hỗ trợ trong khi cho rằng, tình hình bất ổn là do một thế lực nước ngoài không rõ nguồn gốc châm ngòi.
“Các chiến binh đã không hạ vũ khí", Tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev cho biết trong một bài phát biểu trên truyền hình.
“Ai không đầu hàng sẽ bị tiêu diệt. Tôi đã ra lệnh cho các cơ quan thực thi pháp luật và quân đội bắn giết mà không cần báo trước”.
Các lực lượng chính phủ - được Nga hậu thuẫn - vẫn giao tranh với những "băng cướp" cả trong và ngoài nước.
“Chúng tôi đã phải đối phó với những tên cướp có vũ trang và được huấn luyện, cả trong và ngoài nước. Đó là với những tên cướp và những kẻ khủng bố. Do đó, chúng cần phải bị tiêu diệt. Và điều này sẽ được thực hiện trong thời gian ngắn”, ông Tokayev nói thêm. Ông cũng cho biết ông đã ra lệnh cắt điện toàn quốc.
Theo các nhà chức trách, các lực lượng do Nga hậu thuẫn từ Tổ chức Hiệp ước An ninh Tập thể (Collective Security Treaty Organization-CSTO) đã không tham gia bất kỳ hoạt động an ninh nào của Kazakhstan.
Kazakhstan có ý nghĩa chiến lược đối với Nga và Trung Quốc
Nga và Trung Quốc coi Kazakhstan là đồng minh quan trọng vì có chung đường biên giới trên bộ, cũng là một điểm yếu chiến lược tiềm tàng. Ngoài ra, quốc gia này rất giàu tài nguyên và có mối liên hệ kinh tế với Nga và Trung Quốc.
Ví dụ, Trung Quốc đã đầu tư hàng tỷ USD vào Kazakhstan thông qua các dự án Sáng kiến Vành đai và Con đường trong các lĩnh vực công nghệ và tài chính.
Ông Eytan Goldstein, một chuyên gia về Đông Á, cho biết quốc gia Trung Á là một mắt xích quan trọng của Trung Quốc với Biển Caspi và hơn thế nữa.
Bà viết trong Harvard International Review: “Đó là lý do Trung Quốc háo hức đầu tư vào Kazakhstan và thúc đẩy Sáng kiến Vành đai và Con đường ở nước này".
Trong khi đó, Nga can thiệp sâu vào ngành năng lượng Kazakhstan bằng các đường ống dẫn dầu và khí đốt liên kết với nước này. Ngoài ra còn có các cam kết song phương đáng kể trong các lĩnh vực quốc phòng và phát triển cơ sở hạ tầng giữa hai nước.
Hiện tại, 80% lượng dầu xuất khẩu của Kazakhstan được chuyển qua Tập đoàn đường ống Caspi, nơi Nga nắm giữ 31% cổ phần.
Kazakhstan đang ở thế cân bằng
Cuộc chiến tranh giành quyền lực có nghĩa là một số nhà lãnh đạo Trung Á, bao gồm cả ông Tokayev, đã duy trì quan hệ với cả Nga và Trung Quốc để cân bằng mọi rủi ro.
Tổng thống Kazakhstan Tokayev mặc dù đã ủng hộ Nga để nắm quyền cai trị của mình vào tháng Giêng nhưng vẫn im lặng về cuộc xung đột quân sự Ukraine và không thể hiện sự ủng hộ công khai đối với Moscow.
Vào tháng 6, tại Diễn đàn Quốc tế St.Petersburg, ông Tokayev từ chối công nhận những gì ông gọi là "các thực thể bán quốc gia" (quasi-state entities) ở vùng Donbas của Ukraine, tờ The Moscow Times đưa tin hôm 24/6.
Kazakhstan cũng quyết định không giúp Nga lách các lệnh trừng phạt kinh tế toàn cầu do các quốc gia phương Tây áp đặt, đồng thời cấm các biểu tượng tuyên truyền quân sự của Nga tại nước này.
Bên cạnh đó, chính phủ Kazakhstan đã có những cam kết mạnh mẽ hơn với Trung Quốc trong vài tháng qua.
Vào tháng 6, Kazakhstan và Trung Quốc đã trở thành “đối tác chiến lược toàn diện vĩnh cửu” và đồng ý hợp tác trong các lĩnh vực tài chính, năng lượng, sản xuất, 5G, trí tuệ nhân tạo và năng lượng xanh.
