Theo báo cáo của Trung tâm nghiên cứu an ninh và công nghệ mới nổi (CSET), bất chấp các biện pháp hạn chế xuất khẩu công nghệ của Mỹ cho quân đội Trung Quốc, các con chip do các công ty Mỹ thiết kế vẫn 'lọt vào tay' Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA).
Trong báo cáo, các nhà nghiên cứu đã xem xét hơn 66.000 hồ sơ mua hàng của PLA được công khai trong khoảng thời gian 8 tháng từ tháng 4/2020 đến tháng 11/2020 và xác định được 97 chip trí tuệ nhân tạo (AI) độc đáo, cao cấp do PLA đặt hàng. Gần như tất cả những con chip này đều được thiết kế bởi các công ty Mỹ Nvidia, Xilinx (nay là AMD), Intel và Microsemi.
Báo cáo của CSET được công bố vào tháng trước, cũng lưu ý rằng các nhà nghiên cứu không thể tìm thấy bất kỳ hồ sơ công khai nào về việc PLA mua chip AI cao cấp từ các công ty Trung Quốc như HiSilicon (Huawei), Sugon, Sunway, Hygon và Phytium.
Các chip AI này là thành phần quan trọng đối với ĐCSTQ trong việc “thông minh hóa” (bổ sung trí tuệ nhân tạo vào một hệ thống, theo Kaikki.org) của quân đội, nhằm thống trị về lĩnh vực thiết kế và sản xuất trí tuệ nhân tạo trên toàn cầu.
Mặc dù ĐCSTQ đã rót hàng chục tỷ USD vào ngành công nghiệp bán dẫn, các công ty Trung Quốc vẫn bị đánh giá là thiếu “kiến thức nội tại và thiết bị chuyên dụng cao”, cho nên khó có thể bắt kịp các công ty thiết kế của Mỹ, trong khi “Samsung của Hàn Quốc và các công ty sản xuất Đài Loan vẫn là những gã khổng lồ về chế tạo chất bán dẫn toàn cầu”, báo cáo cho biết.
Để có được chip AI do Hoa Kỳ thiết kế, ĐCSTQ đã thành công vượt qua được những hạn chế do các biện pháp kiểm soát xuất khẩu gần đây của Hoa Kỳ áp đặt.
Kiểm soát xuất khẩu
Chính quyền ông Biden đã duy trì các biện pháp kiểm soát từ thời cựu Tổng thống Trump, được thiết kế để hạn chế xuất khẩu công nghệ cho người dùng cuối quân sự ở Trung Quốc. Tuy nhiên, những kiểm soát này không áp dụng cho các mặt hàng được sản xuất bên ngoài Hoa Kỳ. Vì hầu hết các chip AI được sản xuất tại Hàn Quốc và Đài Loan, nên các kiểm soát của người dùng cuối có rất ít quyền hạn để hạn chế việc mua hàng từ các thực thể Trung Quốc, báo cáo chỉ rõ.
Hơn nữa, Bộ Thương mại duy trì một danh sách thực thể mà qua đó chính phủ Hoa Kỳ có thể từ chối các đơn đặt hàng do các thực thể thù địch đặt ra. Khoảng 500 công ty Trung Quốc nằm trong danh sách thực thể. Tuy nhiên, không có nhà cung cấp nào trong số bảy nhà cung cấp trung gian của Trung Quốc (cho PLA) đã đặt hàng 97 chip AI cao cấp mà các nhà nghiên cứu của CSET tìm thấy có tên trong danh sách. Và dựa trên nghiên cứu trước đó của CSET, một phần nhỏ các nhà cung cấp AI của PLA có tên trong danh sách trừng phạt và kiểm soát xuất khẩu chính của Hoa Kỳ.
Bảy nhà cung cấp trung gian có trụ sở tại Bắc Kinh, Thiên Tân, Trịnh Châu, Hàng Châu và Tây An, có liên kết với quân đội Trung Quốc thông qua các tổ chức bao gồm Học viện Khoa học Quân sự Trung Quốc, Tổng công ty Khoa học và Công nghệ Hàng không Vũ trụ Trung Quốc, Lực lượng Hỗ trợ Chiến lược của PLA, , và những đơn vị khác.
Trong khi đó, một số nhà cung cấp trung gian của Trung Quốc cho PLA là nhà phân phối chip của Mỹ được cấp phép.
Báo cáo của CSET đưa ra ví dụ về Công ty TNHH Sitonholy (Thiên Tân) có trụ sở tại Thiên Tân, được liệt kê là đối tác trên trang web của Nvidia. Nó đã giành được hợp đồng cung cấp các đơn vị xử lý đồ họa Titan V do Nvidia thiết kế cho Học viện Khoa học Quân sự của PLA vào tháng 4/2020. Trên trang web của mình, Sitonholy tuyên bố là “đối tác cấp cao của Nvidia” và là “nhà phân phối được ủy quyền chính thức của Nvidia sản phẩm” tại Trung Quốc. Ngoài quân đội Trung Quốc, khách hàng của Sitonholy bao gồm 80% các trường đại học ở Trung Quốc làm việc về lĩnh vực AI.
Chiến lược kết hợp quân sự-dân sự của ĐCSTQ
Nghiên cứu trước của CSET đã chỉ ra rằng, trên toàn quốc, người tiêu dùng Trung Quốc nhập khẩu phần lớn chip AI của nước này một cách áp đảo từ Hoa Kỳ, Đài Loan, Nhật Bản và Hàn Quốc.
Chiến lược hợp nhất quân sự - dân sự của ĐCSTQ đang khiến các nhà quản lý Hoa Kỳ gần như không thể phân biệt được đâu là người dùng cuối quân sự và phi quân sự ở Trung Quốc, vốn là cơ sở của phần lớn các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Hoa Kỳ. Mô hình tổng hợp cho phép quân đội Trung Quốc vượt qua các kiểm soát xuất khẩu của Mỹ và có quyền tiếp cận bí mật với công nghệ và thiết bị của Mỹ thông qua các đối tác dân sự.
Các tác giả đề xuất rằng Hoa Kỳ mở rộng bộ sưu tập thông tin tình báo nguồn mở và áp dụng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới dựa trên các tính năng dành riêng cho chip cao cấp.
Các nhà nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng, PLA sử dụng các công ty bình phong để đạt được những gì họ cần. Ví dụ, vào tháng 8/2020, Beijing Hengsheng Technology Co. Ltd., chuyên về bộ vi xử lý thông minh và máy tính hiệu suất cao, đã giành được hợp đồng cung cấp bộ vi xử lý Nvidia TX1 và Xilinx Virtex-7 cho một công ty con của Tập đoàn Khoa học và Công nghệ Hàng không Vũ trụ Trung Quốc.
“Thị trường Trung Quốc chiếm 25% lượng tiêu thụ chip AI toàn cầu”, báo cáo cho biết, “với lượng chip AI được bán cho Trung Quốc vào năm 2021 lên tới giá trị ước tính từ 2,5 tỷ USD đến 5 tỷ USD”.
Đối với các công ty chip lớn của Mỹ, hơn một phần tư doanh thu của họ đến từ Trung Quốc vào năm 2021, như trong bảng dưới đây.
-
- Một bảng cho thấy doanh thu của một số công ty bán dẫn Hoa Kỳ từ Trung Quốc. (Báo cáo CSET/Ảnh chụp màn hình của The Epoch Times)
Các nhà nghiên cứu chỉ ra rằng việc hạn chế quyền tiếp cận của ĐCSTQ đối với công nghệ của Hoa Kỳ có các chi phí kinh tế và chính trị liên quan. Một thách thức khác là liệu, hoặc làm thế nào, để bù đắp cho việc mất khả năng tiếp cận thị trường Trung Quốc.
“Một giải pháp”, báo cáo viết, “có thể là cung cấp cho các công ty Mỹ những lựa chọn thay thế khả thi cho thị trường Trung Quốc. Đạo luật CHIPS cho Hoa Kỳ năm 2022 cung cấp các động lực đáng kể cho các công ty bán dẫn xây dựng các cơ sở chế tạo ở Hoa Kỳ".
